Tasodifiy hikoya: Aziz bn 2
Salom mani ismim nodira 96 yilman uwa kuni ayam va adam janjallawib qoliwdi va biz uyimizda ijarada...davomi

одамлар ўтирарди; олов уфурган, қайноқ нафас олганча у мутлақо овозсиз парвоз қиларди. Унинг бўлмаларида командир билан қўшиб ҳисоблаганда ўн еттита одам бор эди. Огайо космодромидаги халойиқ қичқирар, қўлларини силтар эди, ракета тагидан улкан япроқли қип-қизил олов гул каби очилди-ю, у фазога отилди — Марс сари Учинчи экспедиция бошланди!
Энди кема темир аниқлиги билан Марс ҳавосининг юқори қатламларида ҳаракатни секинлаштирди. У ҳамон гўзаллик ва қудрат тажассуми эди. Коинотнинг тим қора қўйнини ёриб, у бамисоли тиниқ денгиз даррандаси сингари сузиб борар эди; у Оймомо ёнида шитоб билан ўтди-да, бирин-кетин бўшлиқлар бағрини тилганча олға интилди. Унинг қорнидаги одамлар ўзларини ҳар томонга ташлар, ўмбалоқ ошар, думалар эдилар, бири олиб, бири қўйиб жағ урардилар. Улардан бири ўлди, бироқ қолган ўн олтитаси иллюминаторнинг қалин шишасига ёпишиб олиб, тагларида Марс сайёрасининг қанчалик шиддат билан айланишини ва катталашиб бораётганини кўзлари косасидан чиққудек бўлиб қараб турар эдилар.
— Марс! — қичқирди штурман Люстиг.
— Чол бобо Марс! — деди қадимшунос Сэмюль Хинкстон.
— Зўр! — деди капитан Жон Блэк.
Ракета ям-яшил далага келиб қўнди. Сал наридаги худди шундай далада чўяндан қуйилган оҳу турарди. Ундан ҳам нарида офтобшувоқда Викториан услубидаги, саноқсиз ва ранг-баранг шокилали ойналари мовий, пушти, сариқ, яшил деразали баланд бўйли уй қад кўтариб турарди. Айвонда пахмоқ ёронгул ўсиб турар, илмоқларда енгил шабададан эски арғимчоқлар гоҳ у томонга, гоҳ бу томонга чайқалар эди. Уйнинг учли томони узра ромбсимон биллур шишали минора чарақлаб кўринарди. Биринчи қаватдаги кенг деразадан “Ажойиб Огайо” сарлавҳали ноталар ёзилган мусиқа китобчасини кўриш мумкин эди.
Ракета атрофидан Марс баҳоридан чирой очган кўм-кўк ва ҳаракатсиз шаҳарча ҳар томонга қараб ёйилиб кетган. Оқ ва қизил ғиштдан қурилган уйлар саф тортган, баланд дублар шамолдан эгилиб-эгилиб чайқалар, қудратли қайрағочлар ва каштан дарахтлари ҳам тинимсиз шовулларди. Унсиз олтин қўнғироқли қўнғироқхоналар савлат тўкиб турарди.
Буларнинг барчасини фазогирлар иллюминатордан кўриб турар эдилар. Кейин улар бир-бирларига қарашди. Сўнг яна иллюминаторга юзланишди. Кейин гўё бирданига нафас олиш қийинлашгандек ҳар ким ёнидаги қўшнисининг тирсагига ёпишди. Уларнинг юзлари бўздек оқариб кетди.
— Жин урсин мени, — шивирлади Люстиг, юзини увишиб қолган бармоқлари билан артаркан. — Мени нима жин урди ўзи!
— Ҳеч ҳам бунақа бўлиши мумкин эмас, — деди Сэмюль Хинкстон.
— Ё алҳазар! — деди командир Жон Блэк.
Кимёгар ўзининг хонасидан туриб ахборот берди:
— Капитан, ҳаво кам, лекин кислород етарли, ҳеч қандай хатар йўқ.
— Демак, чиқамиз, шундайми? — сўради Люстиг.
— Шошманглар, — деди капитан Жон Блэк. — Бунинг нима эканини аввал яхшилаб билиб олиш керак.
— Буми? Кичкина шаҳарча, капитан, ҳаво кам бўлса-да, лекин нафас олса бўлади.
— Ердаги шаҳарларга ўхшаган мўъжазгина шаҳарча, — қўшиб қўйди қадимшунос Хинкстон. — Ғоятда ғаройиб. Ҳеч ҳам бундай бўлиши мумкин эмас, аммо начора, ана у, олдимизда турибди...
Капитан Жон Блэк пиришон ҳолда унга қараб қўйди.
— Хўш, Хинкстон, сизнингча, тамаддун икки турли сайёрада бир хил суръатда ва битта йўналишда тараққий қилиши мумкинми?
— Менимча, унчаликмасдир-ов!
Капитан Блэк иллюминатор ёнида турарди.
— Ҳов анови ёронгулларга қаранг-а. Мутлақо янги тури. У ерга бор-йўғи эллик йилгина аввал олиб чиқилган эди. Энди-чи, ўзингиз ўйлаб кўринг, у ёки бу турдаги ўсимлик эволюцияси учун неча минг йиллар талаб этилмайдими?! Кези келганда шуни айтинг-чи, менга марсликларда, биринчилардан, айнан шундай дераза ромлари, иккинчидан минорачалар, учинчидан, айвончадаги арғимчоқлар, тўртинчидан пианинога ўхшаган чолғу асбоби, бешинчидан, телескопга диққат билан қаранг-а, мана шундай бўлиши мантиққа тўғри келармикан? Марслик бастакор ўз асарини келиб-келиб айнан “Ажойиб Огайо” деб аташи ҳам мантиққа тўғри келармикан? Ахир бу бир нарсанигина англатиши мумкин: Марсда ҳам Огайо дарёси бор экан!
— Капитан Уильямс бўлмаса-чи, — қичқириб юборди Хинкстон.
— Нима?
— Капитан Уильямс ва унинг уч ҳамроҳи! Ёки Натаниел Йорк ўз жуфтлиги билан булар ҳаммасини айтиб турибди!
— Бу ҳеч нарсани айтиб тургани йўқ. Бизнинг аниқлашимизга қараганда, Йоркнинг ракетаси Марсга қўнар-қўнмас портлаб кетган ва ҳар иккала фазогир ҳалок бўлган. Уильямс ва унинг учала ҳамроҳига келсак, уларнинг кемаси етиб келгандан кейин иккинчи куни портлаб кетган. Нима бўлганда ҳам айни шу вақтда узатгичлар ишдан тўхтаб қолган. Улар тирик бўлганида биз билан алоқа боғлашга уринган бўлар эдилар. Йорк экспедицияси вақтидан буён атиги бир йил ўтганини, капитан Уильямс экипажи эса бу ерга августда учиб келганини айтиб ўтирмаса ҳам бўлади. Фараз қилайлик-чи, улар тирик ҳамдирлар — гарчанд энг моҳир марсликлар ёрдамида шундай қисқа вақт бутун бир шаҳарни қуриш ва унинг шарти кетиб, парти қолган бир ҳолга келиши ақлга сиғадиган ишми? Сиз яхшилаб қаранг, ахир бу шаҳар кам деганда етмиш йил олдин қурилган. Эшик олдидаги панжараларни қаранг, дарахтларга қаранг — юз ёшли дублар-ку! Йўқ, Йорк ҳам, Уильямс ҳам бу ерда ҳеч қандай аҳамиятга эга эмас. Бу ерда бутунлай бошқа гап бор. Менга унчалик ёқмаяпти. Токи гап нимадалигини билмагунимча кема ичидан чиқмайман.
— Бунинг устига, — қўшимча қилди Люстиг, — Уильямс ва одамлари, Йорк ҳам Марснинг нариги томонига қўнганлар. Биз эса бу томонни атайлаб танладик.
— Худди шундай! Агар Йорк ва Уильямсни марслик қабилалар қасддан ўлдирган бўлсалар, демак, бизга иккинчи ярим шарда қўнишга атайлаб буйруқ берилган бўлиб чиқади. Ҳалокат такрорланмаслигининг олдини олишган бўлишса керак. Демак, биз шундай бир пучмоқда турибмизки, уни, бизга маълум бўлишича, на Уильямс, на Йорк кўзлари билан кўришган.
— Жин урсин, — деди Хинкстон, — барибир мен сизни рухсатингиз билан бу шаҳарга бораман, капитан. Ахир Қуёш тизимимиздаги барча сайёраларда тафаккур ва тамаддун бир-бирига ўхшаш йўллар билан тараққий этган бўлиши мумкин-ку. Ким билсин, эҳтимол, биз давримизнинг энг буюк психологик ва фалсафий кашфиёти бўсағасида турибмиз!
— Мен бир оз кутиб туришни маъқул деб биламан, — деди капитан Жон Блэк.
— Командир, балки рўпарангизда худонинг борлигини биринчи марта исбот қилган ҳодиса тургандир!
— Бундай исботларсиз ҳам диндорларни худо уриб ётибди, мистер Хинкстон...
— Ҳа, мен ҳам ўшаларнинг сирасига кираман, капитан. Аммо бир нарса кундек равшан. — Бундай шаҳар илоҳий қудратнинг аралашувисиз пайдо бўлиши мумкин эмас. Мана бу майда-чуйда нарсалар, қисмлар... Вужудимда шундай қарама-қарши туйғулар кураши кетаяптики, кулишимни ҳам, йиғлашимни ҳам билмайман.
— Унда биз нимага дуч келганимизни аниқлагунимизча унисидан ҳам, бунисидан ҳам тийилиб туринг.
— Нимага дуч келибмиз? — гап қўшди Люстиг. — Ҳеч нарсага дуч келганимиз йўқ-ку. Оддий, жим-жит, кўркам, ям-яшил шаҳарча, худди мен туғилган ўша даққиюнусдан қолган пучмоқнинг ўзгинаси. У менга ҳам ёқаяпти.
— Қачон туғилгансиз, Люстиг?
—1950 да, сэр.
— Сиз-чи, Хинкстон?
— 1955 да, капитан. Гриннелл, Айова штати. Бундоқ қарасам, гўё ўз жонажон ватанимга қайтиб