Tasodifiy hikoya: Kutilmagan hol.
Men oliy o'quv yurtiga o'qishga kirganimdan keyin, uyimizning bir xonasiga student qizlarni ijaraga ...davomi

— Эшик қуриб оламиз, — таклиф қилди Люстиг.
— Мумкин эмас. Хусусий мулкчилик. Эй худойим-а.
Улар зинадан пастга тушишди-да, пастки пиллапояга ўтириб олишди.
— Бизлар йўлдан адашиб, юра-юра орқага, Ерга адашиб қайтиб келиб қолмадикмикан, деб ҳеч хаёлингизга келдими, Хинкстон?
— Қандай қилиб?
— Билмадим, билмадим. Ё тавба, илтимос, фикрларимни тўплаб олай.
— Ахир биз ҳар бир миллик йўлни назорат қилиб келган эдик-ку, — давом этди Хинкстон. — Хронометрларимиз қанча йўл босиб ўтганимизни аниқ ҳисолаб беришди. Биз ойнинг ёнидан ўтдик, Катта коинотга чиқдик ва бу ерга учиб келдик. Марсда эканимизга мен заррача шубҳа қилмайман.
Гапга Люстиг аралашди.
— Балки маконга, замонга бир нима бўлгандир? Биласизларми, биз тўртинчи ўлчамда адашиб қолганмиз ва ерга 30 ёки 40 йил олдин қайтиб келганмиз.
— Қўйсангиз-чи, Люстиг!
— Люстиг эшик ёнига келди-да, қўнғироқни тортди ва муздек, қоп-қоронғи хонага қараб қичқирди:
— Ҳозир қайси йил?
— 1926 йил, қайси йил бўларди, — жавоб берди аёл арғимчоқда ўтирган ва лимонаддан симирган кўйи.
— Ана, эшитдингизми? — Люстиг шиддат билан орқага ўгирилди. — 1926 йил! Биз ўтмишга учиб кетганмиз! Бу — Ер!

Люстиг ўтирди. Энди у ҳамманинг хаёлини банд этган ҳайратомуз ва даҳшатли хаёлларга қаршилик кўрсатмасди. Тиззаларида ётган қўллари асабий учар эди.
— Мен шунинг учун парвоз қилганмидим? — гап сотди капитан, — Мен даҳшатга тушиб кетяпман, даҳшатга! Наҳотки шундай бўлиши мумкин? Эйнштейнни чақириш керак бу ерга...
— Бу шаҳарда бизга ким ишонарди? — нидо солди Хинкстон. — Уф, ўт билан ўйнашаяпмиз! — Ахир бу вақт, тўртинчи ўлчам, яхшиси, ракетага қайтиб бориб, уйга учмайликми-а?
— Йўқ, ҳеч бўлмаганда яна битта уйга қараб олайлик.
Улар учта уйнинг ёнидан ўтишди ва қудратли дарахт тагида турган мўъжазгина оппоқ коттеж олдида тўхташди.
— Мен ҳар доим ҳар бир гапнинг тагига етиб ўрганганман, — деди командир. — Ҳозирча биз ҳали гапнинг мағзини яхшилаб чақмаган кўринамиз. Фараз қилайлик, Хинкстон, самовий саёҳатимиз жуда қадим пайтда бошланган деган тахминингиз тўғри. Кўп йиллар олдин бу ерга учиб келган ерликлар Ерни соғина бошлашган. Аввалига бу соғинч бир оз ғижинишдан нарига ўтмаган, кейин чинакамига асабийлашиш бошланган, жинни бўлиш даражасигача бориб етган. Психиатр сифатида сиз шундай ҳолда нимани тавсия этган бўлардингиз?
Хинкстон ўйланиб қолди.
— Нима қилардим, эҳтимол Марс тамаддунини ҳар куни Ердагига тобора ўхшаб бориши учун оз-оздан қайта тиклар эдим. Агар Ердаги ўсимликларни, йўлларни, кўлларни, ҳаттоки океанни қайта тиклаш усули бўлса, мен, албатта, шундай қилган бўлардим. Кейин оммавий гипноз воситалари билан мана шундай шаҳарнинг барча аҳолисига, бу ер ҳеч қандай Марс эмас, бу ер чинакам Ер сайёрасидир, дея миясига қуйган бўлардим.
— Аъло, Хинкстон. Назаримда, биз тўғри кетаяпмиз, анови уйда биз кўрган аёл ўзини Ерда яшаяпман, деб ўйлаяпти, вассалом. Шу унинг хаёлини ушлаб турибди. Бу аёл ва бу шаҳарчанинг бошқа яшовчилари келажакда сизларга дуч келиши мумкин бўлган энг буюк кўчув ва авраш тажрибаларининг манбалари бўлиб хизмат қилади.
— Жуда нишонга урдингиз, капитан! — овозини кўтариб деди Люстиг.
— Аниқ урдингиз! — қўшиб қўйди Хинкстон.
— Яхши. — Капитан хўрсиниб қўйди. — Ишлар сал жўнашгандек бўлди, кўнгил ҳам хотиржамроқ. Қандайдир мантиқ борга ўхшаяпти. Бўлмаса саёҳатлар ҳақида замондаги олдинга ва орқага қараб қилинган мана бу барча сафсаталардан миям ачиб кетганди. Агар менинг таклифим тўғри бўлса... — у жилмайди. — Нима ҳам дердим, унда маҳаллий аҳоли орасида озмунча шов-шув кутилмаётибди!
— Ишончингиз комилми? — деди Люстиг. — Нима бўлганда ҳам бу одамлар ўзларига яраша зиёратчилардир. — Улар Ерни билиб туриб ташлаб келишган. Балки улар бизнинг келганимиздан ҳеч ҳам хурсанд эмасдирлар. Балки улар бизни қувиб юборишга, ҳатто ўлдиришга ҳам тайёрдирлар.
— Бизнинг қуролимиз дурустроқ. Қани, кейинги уйга кирайлик-чи.
Аммо улар майсазордан ўтишга ҳам улгурмаган эдиларки, Люстиг турган жойида қотиб қолди. Икки кўзи сокин, мудроқ кўчанинг нариги учида эди.
— Капитан, — деди у.
— Нима гап, Люстиг?
— Капитан... Йўқ, сиз анови... Нималарни кўраяпман-а!
Люстигнинг яноқларидан ёшлар думалай кетди. Кўтарилган қўлларининг қабарган бармоқлари титрар, юзида ҳайрат, қувонч, шубҳа акс этарди. Яна бир оз ўтгач, севинчдан ўзини йўқотиши тайин эди. Ўша нуқтага қараб турар экан, у тўсатдан чопиб кетди. Қоқилиб тушди-да, ерга йиқилди. Оёққа туриб, яна чопиб кетар экан:
— Ҳой, менга қаранглар! — дея қичқирди.
— Тўхтатинг уни! — Капитан унинг орқасидан югурди.
Люстиг кучининг борича чопар, қичқирар эди. Соядор кўчанинг ўртасига етгач, у бир ҳовлига қараб бурилди-да, бир сакраб томида темир хўроз турган катта яшил уйнинг айвончасида пайдо бўлди. Хинкстон ва капитан Люстигга етиб олганларида, у қаттиқ қичқирганча эшикни муштлар эди. Учалалари ҳам Марснинг оғир ҳавосидан силлалари қуриб, оғир-оғир нафас олар, томоқлари ҳуштак чалар эди.
— Буви, бобо! — чақирди Люстиг.
Остонада иккита қария пайдо бўлди.
— Дэвид! — қариялар бараварига қичқиришди. Улар ўзларини бир-бирларининг бағриларига отиб, қучоқлаша кетдилар, елкаларини силар эдилар. — Дэвид, оҳ Дэвид, қанча йиллар ўтиб кетди-я!.. Ёш болагина эдинг. Девдек одам бўлибсан. Дэвид, болагинам, аҳволларинг қалай?
— Буви! Бобо! —пиқ-пиқ йиғлар эди Дэвид.
— Сизлар шундай ажойиб кўринасизларки!
У қарияларни ўзидан нари суриб, айлантириб, разм солар, ўпар, қучоқлар, йиғлар ва яна разм соларди, кўзларидан оқаётган ёшни сидириб ташларди. Осмонда қуёш чарақлаб турарди, шамол эсиб ўтларни тебратар, эшик эса ланг очиқ эди.
— Қани, ичкарига кир, болагинам. Сенга яхнагина чой мунтазир турибди. Ичиб бир ҳузур қил!
— Менинг дўстларим бор. — Люстиг орқасига ўгирилди-да, кулганча шоша-пиша капитан ва Хинкстонни қўли билан имлаб чақирди. — Капитан, бу ёққа келинглар.
— Ассалому алайкум, — қарши олди уларни қариялар. — Марҳамат, марҳамат, ичкарига марҳамат. — Дэвиднинг дўстлари бизнинг дўстимиз. Тортинманглар!
Кўҳна уйнинг меҳмонхонаси муздек эди; бир бурчакда тилларанг, баланд, алмисоқдан қолган соат бир маромда чиқ-чиқ қиларди. Кенг кушеткаларда парқу ёстиқлар, девор бўйлаб китоблар терилган, шапалоқ гулли гилам ерга тўшалган, қариялар қўлларида муздан терлаган яхна чойли стаканларни тутиб туришар, бундай чойнинг бир қултимиёқ одамга жон киритиб юбориши аниқ эди.
— Ичинг, жонингиз киради. — Бувининг стакани унинг чинни тишларига тегиб, ёқимли жингирлаб кетди.
— Бу ерда анчадан бери турибсизми, буви? — сўради Люстиг.
— Ўлганимиздан бери, — киноя билан жавоб берди аёл.
— Қачондан... бери? — Капитан Блэк стаканини столга қўйди.
— Ҳа-да, — бош ирғади Люстиг. — Уларнинг ўлганига ўттиз йил бўлди, ахир.
— Сизлар эса, ҳеч нарса бўлмагандек, беғам ўтирибсизлар! — деди капитан.
— Бўлди, тақсир! — кампир муғамбирона кўз қисиб қўйди. — Бунақа ишларнинг мағзини чақишга сиз ким бўлибсиз? Бизлар эса шу ернинг одамимиз. Бу аҳволда дунёга келдинг нима-ю, келмадинг нима? Мана бу “Нима учун” ва “Нега?” деган саволлар кимга керак? Биз яна тирикмиз, тамом. Биз фақат шуни биламиз, ортиқча савол