Tasodifiy hikoya: yani bir xikoya
Мен акмал мен россияда бир али ака диган киши билан ёши 45 ларда эди танишдим мен 29 ёшдаман биз...davomi

чақирди.
— Белкуракларни олинглар, — деди у. Жазирамада ер кавлаш ўлимдан қийин эди. Қуриб қолган денгиздан иссиқ шамол эсар, юзга чангни келтириб урар эди, капитан бўлса, Инжилни варақларди. Бироқ у китобни ёпди ва белкураклардан матога ўралган баданларга қум оҳиста шувуллаб тўкила бошлади.
Улар ракета олдига қайтиб боришди, винтовкаларининг затворларини шарақлатишди, камарларига орқадан гранаталар боғлаб олишди, тўппончанинг ғилофдан осон суғуриб олинишини текшириб кўришди. Ҳар бир кишига тоғнинг маълум бир жойи ажратилган эди. Капитан ким қаёққа боришини айтиб турди, у овозини кўтармас, қўллари ҳолсиз осилиб турарди, қўлларини деярли қимирлатмас эди.
— Кетдик, — деди у.
Спендер воҳанинг турли чеккаларида чанг булутлари кўтарилишини кўриб турарди ва таъқиб барча қоидаларга биноан бошланганини тушунди. У ўқиб турган ясси кумуш китобини қўйди-да, катта тош устига жойлашиб ўтириб олди. Китоб саҳифалари папирос қоғозидек нафис, қўлда зарҳал ва қора чизиқлар билан ишланган суратли кумуш варақлардан иборат эди. Бу ўн минг йил илгариги, улар унча катта бўлмаган марс қишлоғининг бир вилласида топган фалсафий рисола эди. Спендер китобдан ажралгиси келмасди.
У ҳатто аввалига: “Арзирмикан? Нима бўлса бўлди, улар келиб мени ўлдирмагунларича ўтириб, Инжил ўқийвераман”, деб ўйлади.
Эрталаб у олти одамни отиб ўлдиргандан кейин ўзини ёлғиз ҳис этди, сўнг кўнгли беҳузур бўлди ва ниҳоят вужудини ғалати хотиржамлик эгаллади, аммо бу туйғу ҳам тез ўтиб кетди, чунки таъқибчиларнинг йўлини билдирувчи чангни кўргач, уни яна аёвсиз туйғулар чулғади.
У сафар флягасидан муздек сув ҳўплади. Кейин ўрнидан турди, керишди, эснади ва уни қуршаб турган воҳадаги аллаловчи сукунатга қулоқ тутди. Эҳ, у ва у ёқдан, Ердан келган яна бир неча одам бу ерга келиб ўрнашиб, беғам, беташвиш яшаганларида, қандоқ яхши бўлар эди-я...
Спендер бир қўлига китобни олди, иккинчисига эса тўппончани. Рўпарада тагида оппоқ тошчалар кўриниб турган, қирғоқларини йирик-йирик харсанглар қоплаган тезоқар дарё шовулларди. У тошлар устида ечинди-да, баданини чайгани сувга тушди. Шошмасдан сувда ювиниб-чайиниб олди-да, яна чиқиб кийимларини кийди ва тўппончани қўлига олди.
Дастлабки ўқ овозлари кундузги соат учларда янгради. Бу пайтга келиб Спен¬дер баланд тоғларга чиқиб кетган эди. Орқадан уни таъқиб қилиб келар эди¬лар. Уч марс тоғ шаҳарчаси ортда қолди. Уларнинг тепасида марсликларнинг виллалари ёйилиб ётар эди. Ям-яшил ўтлоқлар ва тезоқар дарёчалардан завқланган қадимги марсликлар тоштахталардан ҳовузлар барпо этган, кутубхоналар қурган, фавворалари шалдираб турган боғлар бунёд этган эдилар. Спендер ярим соатча ёмғир сувига тўлган ҳовузда таъқибчиларнинг яқин¬лашишини кутиб, чўмилиб олди.
Вилладан чиқиб кетар экан, унинг қулоғига ўқ овози чалинди. Орқа томонда ундан беш метрлар нарида ғишт майда-майда бўлакларга бўлиниб портлади. Спендер югуриб қоя ортига беркинди, ўгирилиб, бир ўқ биланоқ таъқиб¬чиларнинг бирини ер тишлатди.
Уни кўриб олиб, қўлга туширишларини Спендер билар эди. Чор атрофдан ўраб олишади-да, аста-секин яқинлашиб келаверадилар ва қарабсизки, тамом-да. Уларнинг ҳатто шу пайтгача граната ирғитмаганлари ғалати. Капитан Уайлдер бир оғиз айтса, бўлди эди...
“Мени толқонга айлантириш учун жуда ҳам нозиклик қиламан, — дея кўнглидан ўтказди у. — Капитанни шу нарса ушлаб турибди. У биргина тирқишча билан ишни тугатиб қўймоқчи бўлаётир. Ажабо... Менинг сариштагина ўлишимни истаяпти. Қоним тўкилмасин деяпти. Нима учун? Шунинг учунки, у мени тушунади. Унинг йигитлари жонини гаровга қўйиб, сабр қилаётгани шундан эди, ишқилиб, битта ўқ билан бошимни нишонга олиб, саранжом қилса гўрга эди. Шундай эмасми?”
Спендернинг атрофидаги тошларни ирғитиб, бирин-кетин тўққиз-ўн марта ўқ узилди. Унга қарата усталик билан ўқ узишарди, у ҳатто қўлидан қўймай ушлаб турган кумуш китобдан нигоҳини ҳам узмаётганди.
Капитан қўлида винтовка билан қуёшнинг жазирама нурлари остида панадан сакраб чиқди. Спендер тўппончаси билан уни мўлжалга ола бошлади, бироқ отишга шошмаётганди. Бунинг ўрнига у бошқа нишонни танлади ва Уайд ётган қоянинг чўққисини учириб юборди. Ўша ёқдан аянчли қичқириқ эшитилди.
Бирдан капитан қаддини ғоз тутди-да, оқ рўмолча тутган қўлини осмонга кўтарди. У ўз одамларига бир нарсалар деди ва винтовкасини бир четга қўйиб, нишабликдан юқорига ўрлаб кетди. Спендер бир оз кутиб турди, кейин тўппончасини шай тутганча у ҳам оёққа турди.
Капитан унинг олдига келди-да, Спендерга қарамасликка ҳаракат қилиб, иссиқ тошга ўтирди.
Капитаннинг қўли курткаси чўнтагига чўзилди. Спендер тўппончасини маҳкамроқ қисди.
— Сигарета чекасанми? — таклиф қилди капитан.
— Раҳмат. — Спендер битта сигарета олди.
— Гугуртинг борми?
— Бор.
Улар чуқур сукунат ичида бир-икки сигарет тутунини ичига тортишди.
— Кун иссиқ, — деди капитан.
— Жуда ҳам.
— Қалай, яхши жойлашиб олдиларингми?
— Зўр.
— Қанча турмоқчисизлар?
— Ўн-ўн бешта одамни ер тишлатишга қанча керак бўлса, ўшанча.
— Эрталаб қулай пайт эканида сизлар нега биз учаламизни ўлдирмадинглар? Бемалол шундай қилсаларинг бўлар эди-ку?
— Биламан. Кайфият йўқ эди. Миянгда бир нарса ғувиллаб турганида ўзингга-ўзинг панд бера бошлайсан. Битта сен ҳақсан, бошқалар ҳаммаси ноҳақ, деб ўйлайсан. Лекин, мен мана бу одамларни ўлдира бошлаганимда бирдан уларнинг ғирт аҳмоқлигини, уларга қўл кўтариб бекор қилганимни англаб қолдим. Кеч англадим. Шундан кейин давом этишга кўнглим бўлмади, ўзимни яна алдаш, ғазабимни қўзғатиш, керакли кайфиятни қайта тиклаш учун бу ердан кетдим.
— Қайта тикладингизми?
— Унчалик эмас. Лекин шу ҳам етарли.
Капитан сигаретасини айлантириб қарай бошлади.
— Нега шундай қилдингиз?
Спендер хотиржам тўппончани оёқлари ёнига қўйди.
— Чунки мен Марсда кўрганларимни фақат орзу қилиш мумкин, холос. Улар биз юз йил аввал тўхтатишимиз керак бўлган жойда тўхтаганлар. Мен уларнинг шаҳарларини айланиб чиқа бошладим, бу халқни билиб олдим ва уларни ўз аждодларим деб аташдан бахтли бўлар эдим.
— Ҳа, уларнинг шаҳарларига гап йўқ. — Капитан шаҳарлардан бирига боши билан ишора қилди.
— Гап фақат шундагина эмас, албатта, уларнинг шаҳарлари яхши. Марсликлар ўзларининг турмушларини санъаткорона ифодалаб қўя олишган. Америкаликларда санъат ҳар доим алоҳида модда ҳисобланади, унинг жойи — юқорида, ҳардамхаёл ўғлининг хонасида. Бошқалар уни якшанбалик улушлари, таъбир жоиз бўлса, кимдир дин билан қоришиқда деб билади. Марсликларда эса ҳаммаси бор — санъат ҳам, дин ҳам ва бошқалар ҳам...
— Улар бир нарсанинг тагига ета олишди, деб ўйлайсизми?
— Албатта.
— Шунинг учун ҳам сиз одамларни ўлдира бошлагансиз?
— Кичкиналигимда ота-онам мени ўзлари билан Мехико-ситига олиб кетишди. Отам ўзини у ерда бақироқ, димоғдор тутганини ҳеч эсимдан чиқаролмайман. Онамга келсак, уни у ердаги одамлар кам ювинади, бадани қора деб унчалик ёқтиришмасди. Опам эса улар билан умуман гаплашмасди. Битта менгина уларга ёқиб қолган эдим. Отам билан онамнинг Марсга келиб қолса ўзларини худди ўшандай тутишларини мен жуда яхши тасаввур қиламан. Ўртача америкалик ҳар қандай ғайриоддий нарсага бурнини