Tasodifiy hikoya: birinchi martta
salom meni ismim sir bubqoladi bir ugilman oylada bir kuni aftobusda keta yotgandim bir qizni kordim...davomi

Марснинг қайси пучмоқларига етиб келишмаган эди, дейсиз. Улар уйдан ўзлари билан хушбўй ҳидли пакетчаларни олиб олган эдилар ва йўлда дам-бадам унга бурунларини тиқар эдилар — чўчқа гўштининг ва майонезли пишириқларнинг ёқимли ҳидидан тўйиб-тўйиб ҳидлар, илиқ шишалардаги пўртаҳол шарбатининг ёқимли қулқуллашларига қулоқ солар эдилар. Ям-яшил барра пиёзли, хушбўй ҳидли жигар солинган қизил кетчуп ва оқ нони бор сумкаларини ҳар томонга силкитганча улар бир-бириларини туртиб-суртиб, қаттиққўл оналарининг таъқибидан узоқроқ қочишга ҳаракат қилар эдилар. Улар кимўзарга чопиб боришар экан, қичқиришарди:
— Ким биринчи етиб борса, бошқаларга бир черткидан чертиб чиқади!
Улар ёзда, кузда, қишда узоқ-узоқ сайлларга чиқишарди. Кузда — ҳаммадан зўри бўларди: шундай тасаввур қиласанки, гўё Ерда тўкилган барглар устидан чопиб кетаётгандексан.
Болакайлар бир боғ қуруқ қамишдек шовуллаб мармар қирғоқли канал бўйига ёпирилиб тушишди — уларнинг юзлари чўғдек қизарган, кўзлари мунчоқ доналаридек йилтиллар ва ҳансираганча бир-бирларига қичқирар эдилар, кириш тақиқланган ўлик шаҳар деворлари ёнида энди ҳеч ким: “Охиргиси қизалоқ бўлади!” ёки “Биринчиси машшоқ бўлади!” деб чуввос солмас эди. Мана у, ҳаётсиз шаҳар, аммо барча эшиклар очиқ... Гўё уйларда бамисоли кузги япроқлар каби нимадир шитирлаётгандек эди. Улар ҳаммалари бир бўлиб елкама-елка ҳув тўрга яшириниб олишади, қўлларида эса таёқ тутамлаб олишган, мияларида ота-оналарининг қаттиқ тайинлаган сўзлари айлангани-айланган; “У ёққа изингни босма! Эски шаҳарларга қадам изини қилма! Агар гапга кирмасанг, отанг шунақанги адабингни берадики, умр бўйи эсингдан чиқмайди!.. Бизлар ботинкаларингдан биламиз!” Ниҳоят улар, бир гала болакайлар, ўлик шаҳарда, йўлга олган озиқларининг ярмини аллақачон тушириб бўлишган ва улар бир-бирларига ҳуштакли шивирлаш билан қутқу солади:
— Қани, бўл!
Тўсатдан биттаси жойидан ирғиб туради, энг яқиндаги уйга югуриб боради, ошхона орқали ётоқхонага учиб киради. Орқасига қарамай, ўйнаб сакрайди ва ҳавога юпқа, нозик, худди ярим тунги осмон жисмидек тим-қора япроқлар ҳавода чарх уриб уча бошлайди. Биринчисидан кейин яна иккитаси, учтаси, барча олтовлони югуриб кетади. Машшоқ биринчи бўлади, фақат угина қора мато тортилган суяк ксилофонини чалади. Каттакон калла суяги юмалоқланган қордек отилади, болакайлар чуввос солиб қичқиришади! Қобирғалари ўргимчак оёғидек ингичка арфанинг тинғирловчи торлари, қора япроқлари жазавага тушиб чарх уради, болакайлар эса янги томоша бошлайдилар, улар сакрар, бир-бирини туртар, мана шу япроқлар узра гурсиллаб йиқилар эдилар. Йиқилганда ҳозиргина ютиб олган пўртаҳол шарбати овоз бериб қулқиллар эди.
Бу ердан навбатдаги уйга ўтишади ва кейин яна ўн еттита уйга кириб чиқишади; шошмаса бўлмасди — зеро, шаҳардан-шаҳарга барча даҳшатларни куйдириб кул қилганча Ўт ўчирувчилар, белкурак ва сават кўтарган дезинфек¬торлар келадилар, улар қўрқинчли нарсани одатдаги нарсалардан обдон ажратганча қаттиқ дарахт пўстлоқлари ва шохларини қириб-қиртишлаб, юлиб-юлқаб бир жойга тўплайдилар... Ўйнанглар, болакайлар, парво қилманглар, ҳали замон Ўт ўчирувчилар келиб қолишади!
Мана, ниҳоят реза-реза терга ботганча улар сўнгги бутербродни оғизларига соладилар. Сўнг кетар жафосига яна битта тепки, яна битта шапалоқ тортишади-да, куз япроқлари орасига шўнғишади — ана энди уйга йўл олса ҳам бўлаверади.
Оналар қора доғлар бор-йўқлигини билиш учун ботинкаларини кўздан кечирадилар. Битта-яримта доғ топилса борми, ундан кейин кўринг: отасининг камари ишга тушиб, бошидан ваннанинг қайноқ суви қуйилади.
Йилнинг охирига келиб, Ўт ўчирувчилар кузги япроқларни ва оқ ксилофон¬ларни битта қўймай териб олишади ва шу билан эрмак ҳам тугайди.


Июн 2003
... ОСМОНИ ФАЛАК САРИ

Дарё тинчгина қоқ туш офтоби остида оқиб борарди.
— Хўш, Сэм! — мийиғида кулди Квортэрмэйн бобо, — энди қора ишни ўзинг қилишингга тўғри келадиганга ўхшайди.
— Оқи ҳам ўзимдан ортмайди. — Тис бобосига қарамасдан деди.
Бобоси ўгирилди-да, жим бўлди.
— Ҳой, менга қара, шошма! — Сэмюэль Тис айвондан сакраб тушди-да, олдинга интилиб барваста негр ўтирган отнинг юганидан тутди. — Бўлди, Белтер, туш, етиб келдик!
— Етиб келдик, ҳа, сэр, — Белтер сирғалиб ерга тушди.
Тис уни нигоҳи билан кузатди.
— Хўш, бу нима деб аталади?
— Биласизми, мистер Тис...
— Йўлга отландингми-а? Ҳалиги қўшиқ бор-ку... Ҳозир эслайман... “Осмони фалак сари” — шунақароқмиди-ей?
— Ҳа, сэр.
Кейин нима бўлишини кутиб негр сукут сақлади.
— Мендан эллик доллар қарз эканлигинг эсингдан чиқмадими?
— Йўқ, сэр.
— Тўламай қуённи суриб қолмоқчимидинг? Елка-пелканг қичимаяптими, мабодо?
— Сэр, бу ерда шундай тўс-тўполонки, миям ҳам ачиб кетди.
— Мияси ачиганмиш... — Тис айвондаги ўз томошабинларига ғазаб билан им қоқиб қўйди. — Жин урсин, мистер, нима қилишингни ўзинг биласанми?
— Йўқ, сэр.
— Сен шу ерда қоласан-да, менга ўша элликталик кўкни ишлаб берасан, бўлмаса Сэмюэль деган отимни бошқа қўяман.
У орқасига қайрилди-да, бостирма тагидаги эркакларга тантанавор жилмайиб қўйди.
Белтер кўчани лиммо-лим тўлдирган оқимга, дўконлар оралиғида тинимсиз оқаётган қора оқимга, араваларда, отларда, чангли бошмоқларда кетаётган қора оқимга, уни тўсатдан суғуриб олган қора оқимга қараб турарди. У титраб кетди.
— Мени қўйиб юборинг, мистер Тис. Мен у ёқдан пулингизни юбораман, чин виждон сўзим.
— Менга қара, Белтер. — Тис негрнинг шим тасмаларидан ушлаб олди, арфа торлари каби гоҳ унисини, гоҳ бунисини тортар экан, осмонга қаради ва ижирғаниб пишқирди-да, қоқ суяк бармоғи билан фалакдаги худога ишора қилди. — У ёқда сени нима кутаётганини биласанми, Белтер?
— Менга нималар айтишган бўлса, шуни биламан.
— Унга айтишганмиш! Исо Масиҳ ҳақида! Йўқ, эшитдиларингми, унга айтишганмиш! — У худди қўғирчоқ ўйнагандек Белтернинг шим тасмасидан тутганча наридан-бери чайқар ва бармоғини унинг юзига нуқир эди. — Гапларим эсингда бўлсин, Белтер. Тўртинчи июлдаги масхарабозликка ўхшаб тепага чиқдиларингми — тамом! Сизлардан бир ҳовуч кул қолади. У ҳам бутун коинотга сочилиб кетади. Бу маҳмадона олимлар балони ҳам билишмайди, улар ҳаммангизни асфаласофилинга жўнатади.
— Менга барибир.
— Яна яхши! Чунки у ерда, сизнинг ўша Марсингизда, биласанми, сизларни нима кутаяпти? Қонхўр дарранда, кўзлари — мана бунақа! Косасидан чиққан! Бир гал журналларда келажак ҳақидаги бир суратни кўриб қолувдим, тамаддихонамизда донасини ўн центдан сотишарди, худди ўшанга ўхшаб, шартта сизларга ташланади-да, бор илигингизни сўриб олишади!
— Менга барибир, барибир, барибир. — Белтер ўрмалаб бораётган оқимдан кўз узмаган ҳолда деди. Қоп-қора манглайда тер пайдо бўлди. У ҳозир ҳушдан кетадигандек кўринарди.
— У ердаги совуқни айтмайсанми? Ҳаво ҳам йўқ, гупп этиб йиқиласан-да, балиқдек типирчилайсан. Оғзингни каппа-каппа очасан-да, жон берасан! Ғужанак бўласан, бўғиласан ва ўласан! Қалай, шу сенга ёқадими?
— Менга ёқадими, ёқмайдими, барибир... Илтимос, сэр, мени қўйиб юборинг. Кечикаяпман.
— Қачон хоҳласам шунда қўйиб юбораман. То сен шу ерда экансан, иккаламиз мириқиб гаплашиб оламиз, буни ўзинг