Tasodifiy hikoya: wun4aki s6rov kim qanday fikrda
ayol zoti nega bezgaltr taqadi qomati u4unmi yo qadimdan odad b6lgani u4unmi. Kim qanday fikrda...davomi
ayol zoti nega bezgaltr taqadi qomati u4unmi yo qadimdan odad b6lgani u4unmi. Kim qanday fikrda...davomi
Библиотека | Boshqalar | Marsga Xujum Rey Bredberi romani
ҳам жуда яхши биласан. Шундай қилиб, сафарга кетаяпман, де? Хўш, гап бундай; мистер “Осмони фалак сари”, уйга қайтгин-да, тинчгина анови элликталик кўкни тўлашни ўйла! Сенга муддат — икки ой.
— Ахир, сэр, қарз тўлагани қолсам, ракетага кеч қоламан-ку!
— Оббо, балои азим-ей! — Тис ўзини бечораҳол қилиб кўрсатишга ҳаракат қилди.
— Менинг отимни олақолинг, сэр.
— От қонуний тўлов воситаси деб эътироф этила олмайди. Сендан пул ундирмагунимча ҳеч қаёққа кетмайсан.
Тис хурсанд эди. Кайфияти аъло даражада эди.
Дўкон олдида бир тўп қора танли одамлар тўпланишганди. Улар нимагадир қулоқ солиб турардилар. Белтер бошини эгиб турар, бутун вужуди дағ-дағ титрарди. Бир вақт халойиқ ичидан бир чол чиқиб келди.
— Мистер!
Тис унга қаради.
— Хўш?
— Бу одам сиздан қанча қарздор?
— Бурнингни суқма, итвачча!
Чол Белтерга ўгирилди.
— Қанча, ўғлим?
— Эллик доллар.
Чол уни қуршаб турган одамларга қоп-қора қўлини чўзди.
— Бизлар 25 нафармиз. Ҳар биримиз икки доллардан берайлик, тезроқ бўлинглар, ҳозир пачакилашиб ўтирадиган вақт эмас.
— Бу тағин нимаси? — қичқирди Тис гавдасини ғоз тутиб. Ҳамманинг қўлида пул пайдо бўлди. Чол пулларни шляпасига тўплади-да, уни Белтерга топширди.
— Ўғлим, — деди у, — сен ракетага кечикмайсан.
Белтер шляпага қаради-да, жилмайди.
— Кечикмайман, сэр, энди кечикмайман!
Тис ўкирди:
— Ҳозироқ пулларни эгаларига қайтар!
Белтер тавозе билан эгилди-да, унга пулни узатди, бироқ Тис пулни олмади; шунда негр пулларни унинг оёғи тагига — қоқ ерга қўйди.
— Мана сизнинг пулингиз, сэр, — деди у, — катта раҳмат.
Белтер жилмайганча эгарга сакраб ўтирди-да, отга қамчи босди. У чолга ташаккур билдирди: улар ёнма-ён кетиб борар эдилар ва кўп ўтмай кўздан ғойиб бўлишди.
— Итдан тарқаган! — деди кўзларини қисиб қуёшга қараганча шивирлаб Тис, — итдан тарқаган...
— Пулни ердан ол, Сэмюэль — деди кимдир айвондан.
Бутун йўл бўйлаб шу нарса содир бўлмоқда эди. Оёқяланг болакайлар югуриб келишарди-да қулоқни қоматга келтириб қичқирар эдилар:
— Бисотида борлар йўқларга ёрдам берадилар! Ҳамма озод бўлади! Бир бойвачча қарзидан қутулсин, деб бир камбағалга икки юзталик “кўк”идан берди! Яна биттаси бошқа камбағалга ўнталик, бешталик, ўн олтиталик “кўк”идан берди — ҳамма жойда шундай қилишаяпти, ҳамма шундай қилаяпти!
Оқ танлилар афтларини бужмайтириб ўтиришарди. Улар кўзларини қисиб олган, худди ўтдек куйдирувчи шамол ва чанг юзларига савалаётгандек афтларини буриштириб олишганди.
Сэмюэль Тис ғазабдан бўғиларди. Айвонга югуриб чиқди-да, ўтиб кетаётган оломонга еб қўйгудек тикилди. У тўппончасини ҳавода ўйнатарди. Азбаройи нафратдан ўзини қўйгани жой тополмас эди ва ҳаммага, унга кўз ташлаган ҳар бир негрга юзланганча овозининг борича бўкира бошлади:
— Гум! Яна ракета учди! — Оғзини тўлдириб ваҳима билан деди. — Гум! Ёпирай!
Қоп-қора бошлар олдинга қараган, ҳеч ким ўзини эшитаётгандек қилиб кўрсатмаётганди, фақат кўзларининг оқи бирров кўринарди-да, сузилганча ғойиб бўларди.
— Та-та-тах! Ҳамма ракеталар тариқдай сочилиб кетди! Қичқириқлар, даҳшат, ўлим! Гумм! Эй худованди карим! Менга нима, мен шу ерда қоламан, она-Еримда! Кампиршо уялтириб қўймайди! Ҳа, ҳа!
Чангни тўзитганча туёқлар тақ-туқ қилади. Синиқ рессорли фургонлар титрайди.
— Гумм! — Тиснинг овози қўрқувни чанг ва чарақлаган осмон сари қувишга ҳаракат қилиб, иссиқ ҳавода танҳо жарангларди. — Қарс! Қораялоқларни бутун коинот бўйлаб тирқиратиб юборишди! Илоё метеоритлар балосига учраб, ракеталаринг чил-чил бўлсин! Коинотда нима кўп, метеорит кўп! Сизлар билмас эдиларингми? Шундай! Мўр-малахдай босиб ётибди коинотни, ҳатто ундан ҳам кўп! Ракеталарингиз эса юздаги холдек, сопол найчадай ҳар томонга сочилиб кетади! Қора треска тўлдирилган занг банкадан нима фарқи бор! Пақилдоқдек пақ-пақ-пақ ёрилади, тамом. Ўн мингта нобуд бўлган, яна ўнг мингта. Ер атрофида абадий айланиб учиб юраверади, муздеккина, қоқшолгина, баланд-баландларда, арши аълоларда! Эшитаяпсизми, ҳой, одамлар! Эшитаяпсизми?!
Жимлик. Дарё кенг ўзан билан тинимсиз оқади. Барча кулбаларни обдон ялаб ўтади. Ундаги бор буд-шудни ювиб кетади, у соатларни, кир ювиш тахталарини, шойи қийқимларини ва парда карнизларини олиб кетади, аллақаерлардаги узоқ қора денгизга оқизиб кетади.
Кундуз соат икки. Тошқин сал ўзига келади, оқим саёзлашади. Кейин дарё бутунлай қуриб қолади. Шаҳарда сукунат ҳукмронлик қилади. Уйларга, ўтириб олган эркакларга, баланд, иссиқдан мунғайган дарахтларга енгил гиламдек қўнади.
Жимлик.
Айвондаги эркаклар қулоқ соладилар.
Ҳечқиси йўқ. Шунда уларнинг тасаввури, уларнинг фикрлари олдинга, шаҳар чеккасидаги ўтлоқзорга учади. Каллаи саҳардан бутун атрофни товушларнинг одатдаги уйғун садоси қоплайди. Жорий қилинган тартибга содиқлар унда-бунда қўшиқ хиргойи қилишади; буталар тагида ошиқ-маъшуқлар қиқирлашади; аллақаерда дарёда сувни чапиллатиб чўмилаётган негр болаларининг кулгилари қулоққа чалинади. Далаларда елка ва қўллар кўзга ташланади; кўм-кўк майсалардан тўқилган кулбалар ичидан ҳазил-мутойибалар ва қувноқ суҳбатлар эшитилади.
Ҳозир ўлка узра гўё бўрон бўлиб ўтгандек ва ҳамма товушларни учириб кетгандек эди, ҳечқиси йўқ. Гўристон сукунати. Чарм илмоқларда бесўнақай эшиклар осилиб қолган. Жимжит ҳавода эски покришкалардан қилинган ташландиқ арғимчоқлар қотиб қолган. Кирчиларнинг яхши кўрган жойи — соҳилдаги ясси тошлар ҳувиллаб қолган. Ташландиқ полизларда яккам-дуккам тарвузлар қалин пўстлоғи тагида муздек шарбатни яширганча думалаб ётибди. Ўргимчаклар ташландиқ чайлаларда янги инларини тўқийдилар; илма-тешик томдан қуёшнинг заррин нурлари ўрнига чанг сизиб киради. Аллақаерда шошма-шошарликда эсдан чиққан гулхан ҳали ҳам ўчиб улгурмаган ва бирдан авж олган аланга похол чайланинг қуруқ синчини ямлашга тушади. Шунда очофат оловнинг мамнун гуриллаши сукунатни бузади.
Тош қотган эркаклар дўкон айвончасида ўтиришибди.
Сира ақлим етмайди, келиб-келиб улар тўсатдан нега ҳозир кетгилари келиб қолди! Бир қарашда ҳаммаси жойидагидек эди. Кунда-кунда янги имтиёзлар олишарди. Уларга тағин нима керак экан-а?! Сайлов солиғини бекор қилдик, дангасалик бўлмаслиги учун қонунлар қабул қилиняпти, қаёққа қараманг — тенглик! Шуям камми уларга? Ҳар қандай оқтанлидан ёмон топишмайди — ҳе йўқ, бе йўқ коинотга жўнаб юборишди-я!
Бўм-бўш кўчанинг нариги учида бир велосипедчи кўринди.
— Ўлай агар, Тис, бу келаётган сенинг Силлийинг бўлади.
Велосипед айвон ёнига келиб тўхтади, унда қизғиш танли 17 ёшлардаги, суяги бузуққина бир ўсмир ўтирарди. Оёқ-қўллари узун-узун, боши тарвуздек юмалоқ. У Сэмюэль Тисга қараб қўйди-да, жилмайди.
— Ҳа, виждонинг йўл қўймай қайтиб келибсан-да? — деди Тис.
— Йўқ, хўжайин, велосипедни олиб келдим, холос.
— Нега? Ракетага сиғмадими?
— Йўқ, хўжайин, гап унда эмас.
— Нима гаплигини айтмасанг ҳам бўлаверади! Туш, мулкимни сенга ўғирлатиб қўймайман! — У ўсмирни туртиб юборди. Велосипед ағдарилди. — Бор, дўконга кириб идишларни юв.
— Нима дедингиз, хўжайин? — Ўсмирнинг кўзлари катта-катта очилди.
— Нима эшитган бўлсанг шуни дедим! Милтиқларни идишдан олиш ва қутини очиш керак — Натчездан михлар келган...
— Ахир, сэр, қарз тўлагани қолсам, ракетага кеч қоламан-ку!
— Оббо, балои азим-ей! — Тис ўзини бечораҳол қилиб кўрсатишга ҳаракат қилди.
— Менинг отимни олақолинг, сэр.
— От қонуний тўлов воситаси деб эътироф этила олмайди. Сендан пул ундирмагунимча ҳеч қаёққа кетмайсан.
Тис хурсанд эди. Кайфияти аъло даражада эди.
Дўкон олдида бир тўп қора танли одамлар тўпланишганди. Улар нимагадир қулоқ солиб турардилар. Белтер бошини эгиб турар, бутун вужуди дағ-дағ титрарди. Бир вақт халойиқ ичидан бир чол чиқиб келди.
— Мистер!
Тис унга қаради.
— Хўш?
— Бу одам сиздан қанча қарздор?
— Бурнингни суқма, итвачча!
Чол Белтерга ўгирилди.
— Қанча, ўғлим?
— Эллик доллар.
Чол уни қуршаб турган одамларга қоп-қора қўлини чўзди.
— Бизлар 25 нафармиз. Ҳар биримиз икки доллардан берайлик, тезроқ бўлинглар, ҳозир пачакилашиб ўтирадиган вақт эмас.
— Бу тағин нимаси? — қичқирди Тис гавдасини ғоз тутиб. Ҳамманинг қўлида пул пайдо бўлди. Чол пулларни шляпасига тўплади-да, уни Белтерга топширди.
— Ўғлим, — деди у, — сен ракетага кечикмайсан.
Белтер шляпага қаради-да, жилмайди.
— Кечикмайман, сэр, энди кечикмайман!
Тис ўкирди:
— Ҳозироқ пулларни эгаларига қайтар!
Белтер тавозе билан эгилди-да, унга пулни узатди, бироқ Тис пулни олмади; шунда негр пулларни унинг оёғи тагига — қоқ ерга қўйди.
— Мана сизнинг пулингиз, сэр, — деди у, — катта раҳмат.
Белтер жилмайганча эгарга сакраб ўтирди-да, отга қамчи босди. У чолга ташаккур билдирди: улар ёнма-ён кетиб борар эдилар ва кўп ўтмай кўздан ғойиб бўлишди.
— Итдан тарқаган! — деди кўзларини қисиб қуёшга қараганча шивирлаб Тис, — итдан тарқаган...
— Пулни ердан ол, Сэмюэль — деди кимдир айвондан.
Бутун йўл бўйлаб шу нарса содир бўлмоқда эди. Оёқяланг болакайлар югуриб келишарди-да қулоқни қоматга келтириб қичқирар эдилар:
— Бисотида борлар йўқларга ёрдам берадилар! Ҳамма озод бўлади! Бир бойвачча қарзидан қутулсин, деб бир камбағалга икки юзталик “кўк”идан берди! Яна биттаси бошқа камбағалга ўнталик, бешталик, ўн олтиталик “кўк”идан берди — ҳамма жойда шундай қилишаяпти, ҳамма шундай қилаяпти!
Оқ танлилар афтларини бужмайтириб ўтиришарди. Улар кўзларини қисиб олган, худди ўтдек куйдирувчи шамол ва чанг юзларига савалаётгандек афтларини буриштириб олишганди.
Сэмюэль Тис ғазабдан бўғиларди. Айвонга югуриб чиқди-да, ўтиб кетаётган оломонга еб қўйгудек тикилди. У тўппончасини ҳавода ўйнатарди. Азбаройи нафратдан ўзини қўйгани жой тополмас эди ва ҳаммага, унга кўз ташлаган ҳар бир негрга юзланганча овозининг борича бўкира бошлади:
— Гум! Яна ракета учди! — Оғзини тўлдириб ваҳима билан деди. — Гум! Ёпирай!
Қоп-қора бошлар олдинга қараган, ҳеч ким ўзини эшитаётгандек қилиб кўрсатмаётганди, фақат кўзларининг оқи бирров кўринарди-да, сузилганча ғойиб бўларди.
— Та-та-тах! Ҳамма ракеталар тариқдай сочилиб кетди! Қичқириқлар, даҳшат, ўлим! Гумм! Эй худованди карим! Менга нима, мен шу ерда қоламан, она-Еримда! Кампиршо уялтириб қўймайди! Ҳа, ҳа!
Чангни тўзитганча туёқлар тақ-туқ қилади. Синиқ рессорли фургонлар титрайди.
— Гумм! — Тиснинг овози қўрқувни чанг ва чарақлаган осмон сари қувишга ҳаракат қилиб, иссиқ ҳавода танҳо жарангларди. — Қарс! Қораялоқларни бутун коинот бўйлаб тирқиратиб юборишди! Илоё метеоритлар балосига учраб, ракеталаринг чил-чил бўлсин! Коинотда нима кўп, метеорит кўп! Сизлар билмас эдиларингми? Шундай! Мўр-малахдай босиб ётибди коинотни, ҳатто ундан ҳам кўп! Ракеталарингиз эса юздаги холдек, сопол найчадай ҳар томонга сочилиб кетади! Қора треска тўлдирилган занг банкадан нима фарқи бор! Пақилдоқдек пақ-пақ-пақ ёрилади, тамом. Ўн мингта нобуд бўлган, яна ўнг мингта. Ер атрофида абадий айланиб учиб юраверади, муздеккина, қоқшолгина, баланд-баландларда, арши аълоларда! Эшитаяпсизми, ҳой, одамлар! Эшитаяпсизми?!
Жимлик. Дарё кенг ўзан билан тинимсиз оқади. Барча кулбаларни обдон ялаб ўтади. Ундаги бор буд-шудни ювиб кетади, у соатларни, кир ювиш тахталарини, шойи қийқимларини ва парда карнизларини олиб кетади, аллақаерлардаги узоқ қора денгизга оқизиб кетади.
Кундуз соат икки. Тошқин сал ўзига келади, оқим саёзлашади. Кейин дарё бутунлай қуриб қолади. Шаҳарда сукунат ҳукмронлик қилади. Уйларга, ўтириб олган эркакларга, баланд, иссиқдан мунғайган дарахтларга енгил гиламдек қўнади.
Жимлик.
Айвондаги эркаклар қулоқ соладилар.
Ҳечқиси йўқ. Шунда уларнинг тасаввури, уларнинг фикрлари олдинга, шаҳар чеккасидаги ўтлоқзорга учади. Каллаи саҳардан бутун атрофни товушларнинг одатдаги уйғун садоси қоплайди. Жорий қилинган тартибга содиқлар унда-бунда қўшиқ хиргойи қилишади; буталар тагида ошиқ-маъшуқлар қиқирлашади; аллақаерда дарёда сувни чапиллатиб чўмилаётган негр болаларининг кулгилари қулоққа чалинади. Далаларда елка ва қўллар кўзга ташланади; кўм-кўк майсалардан тўқилган кулбалар ичидан ҳазил-мутойибалар ва қувноқ суҳбатлар эшитилади.
Ҳозир ўлка узра гўё бўрон бўлиб ўтгандек ва ҳамма товушларни учириб кетгандек эди, ҳечқиси йўқ. Гўристон сукунати. Чарм илмоқларда бесўнақай эшиклар осилиб қолган. Жимжит ҳавода эски покришкалардан қилинган ташландиқ арғимчоқлар қотиб қолган. Кирчиларнинг яхши кўрган жойи — соҳилдаги ясси тошлар ҳувиллаб қолган. Ташландиқ полизларда яккам-дуккам тарвузлар қалин пўстлоғи тагида муздек шарбатни яширганча думалаб ётибди. Ўргимчаклар ташландиқ чайлаларда янги инларини тўқийдилар; илма-тешик томдан қуёшнинг заррин нурлари ўрнига чанг сизиб киради. Аллақаерда шошма-шошарликда эсдан чиққан гулхан ҳали ҳам ўчиб улгурмаган ва бирдан авж олган аланга похол чайланинг қуруқ синчини ямлашга тушади. Шунда очофат оловнинг мамнун гуриллаши сукунатни бузади.
Тош қотган эркаклар дўкон айвончасида ўтиришибди.
Сира ақлим етмайди, келиб-келиб улар тўсатдан нега ҳозир кетгилари келиб қолди! Бир қарашда ҳаммаси жойидагидек эди. Кунда-кунда янги имтиёзлар олишарди. Уларга тағин нима керак экан-а?! Сайлов солиғини бекор қилдик, дангасалик бўлмаслиги учун қонунлар қабул қилиняпти, қаёққа қараманг — тенглик! Шуям камми уларга? Ҳар қандай оқтанлидан ёмон топишмайди — ҳе йўқ, бе йўқ коинотга жўнаб юборишди-я!
Бўм-бўш кўчанинг нариги учида бир велосипедчи кўринди.
— Ўлай агар, Тис, бу келаётган сенинг Силлийинг бўлади.
Велосипед айвон ёнига келиб тўхтади, унда қизғиш танли 17 ёшлардаги, суяги бузуққина бир ўсмир ўтирарди. Оёқ-қўллари узун-узун, боши тарвуздек юмалоқ. У Сэмюэль Тисга қараб қўйди-да, жилмайди.
— Ҳа, виждонинг йўл қўймай қайтиб келибсан-да? — деди Тис.
— Йўқ, хўжайин, велосипедни олиб келдим, холос.
— Нега? Ракетага сиғмадими?
— Йўқ, хўжайин, гап унда эмас.
— Нима гаплигини айтмасанг ҳам бўлаверади! Туш, мулкимни сенга ўғирлатиб қўймайман! — У ўсмирни туртиб юборди. Велосипед ағдарилди. — Бор, дўконга кириб идишларни юв.
— Нима дедингиз, хўжайин? — Ўсмирнинг кўзлари катта-катта очилди.
— Нима эшитган бўлсанг шуни дедим! Милтиқларни идишдан олиш ва қутини очиш керак — Натчездан михлар келган...