Tasodifiy hikoya: "Orolda 17 kun" yoxud "Orolda 7 kun"
Avvalam bor sayt ahlidan ming bora uzr so'rayman bu qism juda cho'zilib ketti. To'g'risi o'qish bila...davomi

қоронғилиги чўкиб кела бошлаганда Эшернинг мунгли қўрғони олдида пайдо бўлдим...”
Мистер Уильям Стендаль китоб ўқишдан тўхтади, ана унинг қаршисида, унча баланд бўлмаган қора қир устида — Қўрғон ва учли тошга 2005 йил деб ўйиб ёзилган.
Меъмор мистер Бигелоу деди:
— Уй тайёр. Калитни қабул қилинг, мистер Стендаль.
Жим-жит кузги қуёш остида ёнма-ён турганча улар сукут сақлар эдилар.
Қарға қанотидек қоп-қора майса узра уларнинг оёқлари остида чизмалар шитирлар эди.
— Эшерлар уйи, — мамнун ҳолда деди мистер Стендаль. —Лойиҳа¬лаштирилган, қурилган, сотиб олинган, пули тўланган. Менимча, мистер По роса қувонган бўлар эди.
Мистер Бигелоу қошини чимирди.
— Ҳамма нарса кўнглингиздагидекми, сэр?
— Ҳа!
— Нақши ўзидагидекми? Кўриниши зерикарли ва даҳшатлими?
— Ҳаддан ташқари даҳшатли, ҳаддан ташқари зерикарли!
— Деворлари тундми?
— Ажойиб!
— Ҳовуз етарли даражада “Қора ва маъюс”ми?
— Ақл бовар қилмас даражада қора ва маъюс.
— Терак-чи? У ўзингиз билгандек, қуриб-қақшаган ва барглари тўкилган қилиб бўялганми?
— Нафрат қилар даражада!
Мистер Бигелоу меъморий лойиҳа билан солиштириб кўрди. У навбатдаги топшириқни бирма-бир айтиб чиқди:
— Бутун ансамбль “юракнинг музлатувчи, лўқиллатувчи, симиллатувчи оғриғини, фикрлардаги нохуш бўшлиқни” бера оладими? Уй, ҳовуз, қўрғон?..
— Меҳнатингизга гап йўқ, мистер Бигелоу, қасам ичаманки, қойил қилгансиз.
— Миннатдорман. Мендан нима талаб этилишини мутлақо билмас эдим. Худога шукурки, сизнинг ўз ракеталарингиз бор, акс ҳолда зарур жиҳозларни бу ерга элтиб келишга ҳеч қачон йўл қўймас эдилар. Эътибор қилинг-а, бу ерда ҳар доим нимқоронғулик, бу пучмоқда ҳар доим октябр, қачон қараманг дашту биёбон, ҳаётдан ном-нишон йўқ, ўлик. Бу биздан озмунча меҳнат талаб қилмади. ДДТ дан ўн минг тонна кетди. Биз ҳамма нарсани ўлдирдик, на бир илон, на бир бақа, на бир Марс пашшаси қолди! Абадий нимқоронғулик, мистер Стендаль, бу менинг ғуруримдир. Пинҳоний машиналар қуёш нурини ютади. Бу ерда ҳар доим “нохушлик”.
Стендаль ана шундай санъат билан яратилган нохушлик, қўрғошин оғирлиги, нафас бўғувчи буғланишлар, бутун “муҳит”дан баҳра ола бошлади. Уйнинг ўзини айтмайсизми? Шарти кетиб, парти қолган маскан, даҳшатли ҳовуз, моғор, қиёмат-қойим аломатлари! Синтетик ашёларми, ёки шунга ўхшаган яна алламбалоларми-ей. Бу ёғини ўзингиз топиб олаверасиз.
У куз осмонига қараб қўйди. Аллақаерда баланд-баландларда, олис-олисларда қуёш турибди. Аллақаерда сайёрада Марс апрели, олтин апрел ҳукмрон, кўм-кўк осмон. Аллақаерда юксакликларда ҳаётсиз ажойиб сайёрага тамаддун келтириши керак бўлган ракеталар ўзларига йўл очадилар. Уларнинг шиддатли парвозларидан пайдо бўлган чийиллаш ва гуриллаш бу туссиз овоз ўтмас оламда, мудроқ куз оламида қулоқни тешиб юборгудек эди.
— Энди, топшириқ бажарилгач, — ийманибгина гап қотди мистер Бигелоу, — сиздан бир нарсани сўрамоқчиман, буларнинг ҳаммасини сиз нима қилмоқчисиз?
— Эшер қўрғониними? Билмадингизми?
— Йўқ.
— “Эшер” номидан ҳеч нарсани англамадингизми?
— Англаганим йўқ.
— Мана бу исм: Эдгар Аллан Подан-чи?
Мистер Бигелоу йўқ дегандек бошини чайқади.
— Дарвоқе, — Стендаль хафа ва нафратини ифода қилганча босиқлик билан “ҳм” деб қўйди. — Мистер Понинг муборак хотирасини сиз қаёқдан ҳам билардингиз? У анча илгари, Линьколндан ҳам олдин ўлиб кетган. Унинг барча китоблари Буюк Гулханда ёқиб юборилган эди. Ўттиз йил муқаддам, 1975 йилда.
— Э-э, — бир нарсани тушунгандек бош ирғади. — Шулардан бири денг!
— Худди шундай, Бигелоу шулардан биттаси. Унинг ва Лау Крафтнинг, Хоторн ва Амброз Бирскнинг китобларини ёқишди, ҳаммаси даҳшат ва қўрқувлар ҳақидаги қиссалар эди. Барча фантазияларни, хуллас, келажак ҳақидаги барча қиссаларни ёқиб юборишди. Аёвсиз ёқишди, қонун чиқаришди. Ҳаммаси арзимаган нарсадан, заррадаги нарсадан, эллигинчи ва олтмишинчи йиллардан бошланди. Аввалига карикатурали китобчалар чиқаришни чеклаб қўйишди, сўнг детектив романлар, фильмларни ҳам тақиқлашди. Гоҳ у томонга, гоҳ бу томонга ирғитишди, турли гуруҳлар, турли лақаблар, сиёсий эътиқодлар, диний хурофотлар авж олгандан-олиб кетди. Ҳар доим озчилик томон қўрқиб қолаверди ва кўпчилик томон тушуниб бўлмайдиган нарсадан, келажакдан, ўтмишдан, ҳозирдан қўрқар эди, ўзидан ва ўз соясидан қўрқар эди.
— Тушунарли.
— “Сиёсат” сўзидан (охир-оқибатда энг тескаричи доираларда “коммунизм” сўзининг синоними бўлиб қолган, ҳа, ҳа, бу сўзни тилга олишингиз биланоқ, каллангиз кетиши ҳеч гап эмас эди!) сиёсат сўзидан қўрқадиган, ҳар томондан туртки ейдиган — бир жойда гайкани бурасалар, яна бир жойда болтни айлантирадилар, бир ёқдан тиқадилар, иккинчи ёқдан суғуриб оладилар, — санъат ва адабиёт кўп ўтмай шундай бир улкан тортмачоққа айландики, шўрликни бурадилар, чақдилар, чайнадилар, тугун қилиб тугдилар, то ўзининг қийишқоқлиги ва ҳар қандай таъмини йўқотмагунча у ёқдан-бу ёққа коптокдек ирғитавердилар. Сўнг эса кинокамералар тиниб қолди, театр зулматига ғарқ бўлди ва босма нашрларнинг қудратли Ниагараси “Соф” мақоласининг заиф бир жилғачасига айланиб қолди. Ишонинг менга, “воқеликдан узоқлашиш” тушунчаси ҳам шубҳали сўзлар сирасига кириб қолди!
— Наҳотки?
— Ҳа, ҳа! Ҳар бир одам, дер эди улар, ҳаққонийликнинг юзига тик қараши шарт. Фақат ҳозирнигина кўриб туришлари керак. Бу тоифага кирмаган ҳамма нарса — бир пул. Ажойиб адабий тўқималар, хаёлот осмонида парвоз қилишлар — гуллаб-яшнайверсин. Бир куни якшанба тонгида, ўттиз йил муқаддам, 1975 йилда уларни кутубхона деворига тикка қилишди: Санта Клаус ва Бошсиз чавандоз, Қорқиз ва уй Деви, Онағоз — барчалари ҳўнграб йиғлар эдилар! — ва уларни отиб ташлашди, сўнг қоғоз қалъа ва малика қурбақаларни, кекса қироллар ва “ўша замондан буён бахтли яшаб келаётган” ҳаммани ёқиб юборишди (аслида у ўша замондан буён бахтли яшаяпти, деб ким ҳақида айтиш мумкин эди!). Бир вақтлар Ҳеч қачонга айланди-қўйди! Улар Ўз мамлакати бош суяклари билан биргаликда Сеҳрланган Рикш хокини шамолда совурдилар, Глинда меҳрибон ва Ўзмани чопиб ташладилар, Тўпгулни спектроскопда битта-битта юлиб ёйишди, Жек Қовоқбошни эса Биологлар Зиёфатида дастурхонга тортиб юборишди! Нўхот қобиқчаси тўрачилик чакалакзорида қуриб-қовжираб бўлди! Уйқудаги Гўзал илмий ходим бўсасидан уйғониб кетган ва у ўзининг тиббий нинасини суққанда жони ҳиқ этиб чиқиб кетган эди. Алисани улар шишадан шундай бир нарсани ичишга мажбур қилишдики, натижада қизгина ортиқ: “Олдинга борган сари яна ҳам қизиқроқ бўлаверади!” — деб қичқира олмайдиган даражада митти бўлиб қолди. Сеҳрли кўзгуни улар болға билан бир уриб, чил-чил қилишди ва барча Қизил Қироллар ва Устрицалар гумдон бўлди!
У муштумини қисди. Эй худо, ҳаммаси худди ҳозир содир бўлгандек яқин туюлади-я! Унинг юзи қизариб бўғилди. Азбаройи қаттиқ жунбушга келганидан мистер Бигелоу ҳанг-манг бўлиб қолди. У бир-икки киприк қоқди-да, охири уйга кириб деди:
— Кечирасиз. Нима деяётганингизни тушунолмаяпман. Бу исмлардан ҳеч нима англаёлмадим. Сиз айтган гапларга қараганда Гулхан фақат фойда берган.
— Йўқолинг кўзимдан! — қичқириб юборди Стендаль. — Ишингиз тугади, энди қорангизни ўчиринг, тўнка!
Мистер Бигелоу