Tasodifiy hikoya: Ustozim
Uymiz maktabni yonida joylashgan edi. Men maktabga kirib chiqib yurardim bizni ko'ratilimiz yosh 30 ...davomi
Uymiz maktabni yonida joylashgan edi. Men maktabga kirib chiqib yurardim bizni ko'ratilimiz yosh 30 ...davomi
Библиотека | Boshqalar | Marsga Xujum Rey Bredberi romani
тагида адашиб қолгани эсингдами? Кейин унинг жасадини топишди, ҳарҳолда уники бўлса керак, жуда дабдала қилиб ташлашган экан-да... Шундан бери Сполдинглар ўзларига келганларича йўқ. Жо қаерга борса, йўқ, қизим тирик, бу унинг жасади эмас, дейди. Мана, у ҳақ бўлиб чиқди. Бугун Лавиния пайдо бўлди.
— Қаерда? — Лафарж оғир-оғир нафас олар, юраги дук-дук қиларди.
— Катта кўчада. Сполдинглар кинога чипта олиб туришган экан. Бирдан оломон ичида Лавинияни кўриб қолишибди. Қанақа томоша бўлганини ўзинг билавер. Аввалига қиз уларни танимабди. Уч маҳаллача орқасидан юриб боришибди, улар гапираверишибди-гапираверишибди, охири қиз эслабди.
— Қизни ўзинг кўрдингми?
— Йўқ, аммо унинг овозини эшитдим. Эсингдами, у “Ломонд кўлининг ажойиб соҳили” қўшиғини айтишни яхши кўрарди? Шундай қилиб десанг, яқингинада мен унинг шу қўшиқни отасига айтиб турганини эшитдим, ҳов, ана уларнинг уйи. Шунақаям куйлайдики, қойил қоласан! Худо берган қиз. Унинг ўлганини эшитганимдан бери бу қандай кўргулик деб ўзимга келолмайман. Мана, қайтиб келиб, бирам енгил тортдимки. Ие, тобинг йўққа ўхшаяпти, бу ёққа кел-чи, бир қултум вискидан отиб ол!
— Раҳмат, Майк. Бошқа сафар. — Чол у ердан кетди.
Орқадан Майкнинг хайрли тун тилаб қолганини эшитса-да, жавоб бермади, балки нигоҳини баланд биллур томига Марс гулларининг чўғдек қатлами ястланган икки қаватли уйга қадаб олган эди. Боғ узра жингалак панжарали балкон осилиб турар, иккинчи қават деразаларида чироқ ёниб турарди. Вақт алламаҳал бўлса-да, барибир у кўнглидан ўтказди: “Агар Томни олиб бормасам, Эннинг аҳволи нима кечади? Янги зарба — яна ўлим. Бунга бардош бера олармикан? Биринчи ўлимини эслармикан?.. Мана бу ўнгида бўлаётган бу тушни ҳам эслармикан? Мана бу тўсатдан содир бўлган айрилиқни-чи? Эй худо, Энн учун Томни топмасам бўлмайди! Шўрлик Энн, у қайиқ ёнида кутиб ўтирибди-я...”
Чол бошини кўтарди. Аллақаерда баландликда овозлар қувноқ оҳангда бир-бирига хайрли тун тилар, эшиклар ёпилар, чироқлар ўчар ва паст овозда айтилаётган қўшиқ тинимсиз қулоққа чалинар эди. Бир лаҳза ўтиб, балконга 18 ёшлардаги ёқимтойгина қизча чиқди.
Лафарж кучли шамолга бас келганча, қизни чақирди.
Қиз бурилиб пастга қаради.
— Кимсиз? — қичқирди қиз.
— Бу мен, — деди чол унга. Ғалати, ўйламай жавоб берганини англаб, у тутилиб қолди, фақат лаблари унсиз пирпирарди.
“Том ўғлим, мен отангман” деб қичқирсамикан? Қизга нима деса экан? Тағин у бирон телба-пелба деб ўйлаб ота-онасини чақириб юрмасин.
Қиз муздек ғира-шира ёруғликда гавдасини панжара оша чиқариб эгилди.
— Мен сизни биламан, — юмшоққина жавоб берди қиз. — Илтимос, кетинг. Сиз бу ерда ҳеч нима қилолмайсиз.
— Сен қайтишинг керак! — Лафарж шунча уринса ҳам ўзини тутиб туролмай, беихтиёр қичқирди.
Ойдиндаги одам қиёфаси юқорида қоронғилик ичига чекинди-да, кўздан ғойиб бўлди, фақат товуши қулоққа чалинарди.
— Мен энди сизнинг ўғлингиз эмасман, — деди товуш. — Нима учун шаҳарга кетдик биз?
— Ойинг сени соҳилда кутиб турибди!
— Мени кечиринг, — жавоб берди оҳиста товуш. — Аммо нима ҳам қила олардим? Бу ерда мен бахтлиман, худди сизлардек мени севишади. Мен ўз ҳолимча менман, берганларини оламан. Энди кеч: улар мени асир олишди.
— Аммо Энн ҳақида ўйласанг-чи, бу унга қандай зарба бўлишини биласанми?..
— Бу уйдаги фикрлар ҳаддан ташқари кучли, мен худди қамоқда ётгандекман. Мен ўзим ўзимча ўзгаролмайман.
— Аммо сен Томсан-ку, ҳозир қиз бола бўлсанг ҳам олдин Том эдинг-ку, тўғрими?! Ёки сен чолни масхара қилаётибсанми? — балки ҳақиқатан ҳам сен Лавиния Сполдингдирсан?
— Мен униси ҳам, буниси ҳам эмасман, мен фақат менман. Аммо қаерга бормай, мен яна қандайдир бошқача ҳамман ва ҳозир сиз мана шу бошқачани ўзгартиришга қодир эмассиз.
— Сенинг шаҳарда қолишинг хатарли. Ўзимизнинг каналда яхши, у ерда сени ҳеч ким хафа қилмайди, — ёлворарди чол.
— Тўғри... — овоз иккиланиб жавоб берди. — Аммо мен бу ердаги одамлар билан ҳисоблашишга мажбурман. Эрталаб менинг ғойиб бўлганимни кўришса уларнинг ҳоли нима кечишини биласизми? Тағин ҳамишаликка-я. Тўғри, ойим менинг кимлигимни биладилар, — сизга ўхшаб ақллари етади. Менга улар ҳамма нарсани билиб олганга ўхшаб кўринадилар, фақат сўрашни исташмаяпти. Арвоҳга савол бермайдилар. Агар бор нарсага эга бўлиш қийин экан, бунда орзунинг нима ёмон жойи бор? Мен улар йўқотган мен бўлмай қўя қолай, улар учун мен ҳатто уларнинг орзулари яратган энг гўзал орзудан ҳам яхшироқдир. Олдимда икки йўл турибди: ё уларнинг дилини оғритишим керак, ёки сизнинг хотинингизнинг дилини оғритишим керак.
— Уларнинг оиласи катта, беш нафар. Улар бу йўқотишга бардош бера оладилар!
— Илтимос, — овоз титради, — мен чарчадим.
Чолнинг овози қатъийлашди.
— Сен биз билан кетишинг керак. Мен Эннига ортиқ азоб беришни истамайман. Сен бизнинг ўғлимизсан. Сен менинг ўғлимсан, сен меникисан.
— Кераги йўқ, илтимос! — балкондаги соя титрар эди.
— Сени бу уй ва унинг эгалари билан ҳеч нарса боғлаб тургани йўқ.
— Э-ҳа, сиз мени нима қилаяпсиз?
— Том, Том, ўғлим, қулоқ сол. Тезроқ уйга қайтиб кел, ҳа, мана бу чирмовуқдан осилиб туш. Кетдик, Энн кутаяпти, сенинг ўз уйинг бўлади, нима хоҳласанг ҳаммаси муҳайё бўлади.
Лафарж мўъжиза рўй беришини жон-дили билан истаганча ва интиқ бўлганча кўзларини балкондан олмасди...
Соялар чайқалар, чирмовуқлар шитирлар эди.
Ниҳоят паст овоз қулоққа чалинди:
— Яхши, ота.
— Том!
Ой нурида чирмовуқлардан чаққон ўғил бола қиёфаси сирғалиб тушди. Лафарж қучоқламоқчи бўлиб қўлларини кўтарди.
Тепадаги деразаларда чарақлаб чироқ ёнди.
Нақшинкор панжара ортидан кимнингдир овози чалинди.
— Ким у?
— Бўла қол, болакай!
Яна чироқ ёнди, яна товушлар эшитилди.
— Тўхта, отаман! Винни, соғмисан?
Шошиб кетаётган оёқ товушлари.
Чол ва бола боғ ичидан югуриб кетишди.
Ўқ овози янгради. Ўқ боғ эшигининг ёнгинасидаги деворга келиб тегди.
— Том, сен бу томонга қараб чоп! Мен бу томонга қараб чопаман, уларни чалғитаман, тўғри канал олдига боргин, ўн дақиқадан кейин ўша ерда учрашамиз, бўла қол.
Улар ҳар икки томонга қараб чопиб кетишди.
Ой булутлар ортига яширинди. Чол зим-зиё қоронғилик ичида чопиб борарди.
— Энн, мен шу ердаман.
Аёл титраб-қалтираганча чолнинг қайиққа тушишига ёрдамлашиб юборди.
— Қани Том?
— Ҳозир келади.
Улар тор йўлчалар ва ухлаётган шаҳарага қаради. Ҳамон кеч қолган йўловчилар кўзга ташланарди, полициячи, тунги қоровул, ракета учувчиси, тунги висолдан кейин уйига қайтаётган ёлғизбош эркаклар, кулганча бардан чиқиб келган икки жуфт эркак ва аёл... Аллақаерда мусиқанинг бўғиқ овози чалинарди.
— Нега у шу пайтгача йўқ? — сўради она.
— Ҳозир, сабр қил.
Бироқ Лафарж энди ишонмаётган эди. Ким билсин, балки йигитчани қаердадир, қандай қилибдир бандаргоҳ томонга чопиб келаётгандами, чироқсиз уйлар оралиғидаги зим-зиё кўчалардан ўтиб кетаётгандами, тутиб олишгандир-да? Албатта, орадаги йўл анча олис эди, ҳатто чаққон бола учун ҳам олислик қилар эди. Аммо нима бўлганда ҳам Том ундан олдин етиб келиши керак эди...
Бирдан узоқдан ойдин ёритиб турган кўчадан чопиб келаётган одам қораси кўринди.
Лафарж қичқириб юборди, бироқ ўша заҳоти ўзини
— Қаерда? — Лафарж оғир-оғир нафас олар, юраги дук-дук қиларди.
— Катта кўчада. Сполдинглар кинога чипта олиб туришган экан. Бирдан оломон ичида Лавинияни кўриб қолишибди. Қанақа томоша бўлганини ўзинг билавер. Аввалига қиз уларни танимабди. Уч маҳаллача орқасидан юриб боришибди, улар гапираверишибди-гапираверишибди, охири қиз эслабди.
— Қизни ўзинг кўрдингми?
— Йўқ, аммо унинг овозини эшитдим. Эсингдами, у “Ломонд кўлининг ажойиб соҳили” қўшиғини айтишни яхши кўрарди? Шундай қилиб десанг, яқингинада мен унинг шу қўшиқни отасига айтиб турганини эшитдим, ҳов, ана уларнинг уйи. Шунақаям куйлайдики, қойил қоласан! Худо берган қиз. Унинг ўлганини эшитганимдан бери бу қандай кўргулик деб ўзимга келолмайман. Мана, қайтиб келиб, бирам енгил тортдимки. Ие, тобинг йўққа ўхшаяпти, бу ёққа кел-чи, бир қултум вискидан отиб ол!
— Раҳмат, Майк. Бошқа сафар. — Чол у ердан кетди.
Орқадан Майкнинг хайрли тун тилаб қолганини эшитса-да, жавоб бермади, балки нигоҳини баланд биллур томига Марс гулларининг чўғдек қатлами ястланган икки қаватли уйга қадаб олган эди. Боғ узра жингалак панжарали балкон осилиб турар, иккинчи қават деразаларида чироқ ёниб турарди. Вақт алламаҳал бўлса-да, барибир у кўнглидан ўтказди: “Агар Томни олиб бормасам, Эннинг аҳволи нима кечади? Янги зарба — яна ўлим. Бунга бардош бера олармикан? Биринчи ўлимини эслармикан?.. Мана бу ўнгида бўлаётган бу тушни ҳам эслармикан? Мана бу тўсатдан содир бўлган айрилиқни-чи? Эй худо, Энн учун Томни топмасам бўлмайди! Шўрлик Энн, у қайиқ ёнида кутиб ўтирибди-я...”
Чол бошини кўтарди. Аллақаерда баландликда овозлар қувноқ оҳангда бир-бирига хайрли тун тилар, эшиклар ёпилар, чироқлар ўчар ва паст овозда айтилаётган қўшиқ тинимсиз қулоққа чалинар эди. Бир лаҳза ўтиб, балконга 18 ёшлардаги ёқимтойгина қизча чиқди.
Лафарж кучли шамолга бас келганча, қизни чақирди.
Қиз бурилиб пастга қаради.
— Кимсиз? — қичқирди қиз.
— Бу мен, — деди чол унга. Ғалати, ўйламай жавоб берганини англаб, у тутилиб қолди, фақат лаблари унсиз пирпирарди.
“Том ўғлим, мен отангман” деб қичқирсамикан? Қизга нима деса экан? Тағин у бирон телба-пелба деб ўйлаб ота-онасини чақириб юрмасин.
Қиз муздек ғира-шира ёруғликда гавдасини панжара оша чиқариб эгилди.
— Мен сизни биламан, — юмшоққина жавоб берди қиз. — Илтимос, кетинг. Сиз бу ерда ҳеч нима қилолмайсиз.
— Сен қайтишинг керак! — Лафарж шунча уринса ҳам ўзини тутиб туролмай, беихтиёр қичқирди.
Ойдиндаги одам қиёфаси юқорида қоронғилик ичига чекинди-да, кўздан ғойиб бўлди, фақат товуши қулоққа чалинарди.
— Мен энди сизнинг ўғлингиз эмасман, — деди товуш. — Нима учун шаҳарга кетдик биз?
— Ойинг сени соҳилда кутиб турибди!
— Мени кечиринг, — жавоб берди оҳиста товуш. — Аммо нима ҳам қила олардим? Бу ерда мен бахтлиман, худди сизлардек мени севишади. Мен ўз ҳолимча менман, берганларини оламан. Энди кеч: улар мени асир олишди.
— Аммо Энн ҳақида ўйласанг-чи, бу унга қандай зарба бўлишини биласанми?..
— Бу уйдаги фикрлар ҳаддан ташқари кучли, мен худди қамоқда ётгандекман. Мен ўзим ўзимча ўзгаролмайман.
— Аммо сен Томсан-ку, ҳозир қиз бола бўлсанг ҳам олдин Том эдинг-ку, тўғрими?! Ёки сен чолни масхара қилаётибсанми? — балки ҳақиқатан ҳам сен Лавиния Сполдингдирсан?
— Мен униси ҳам, буниси ҳам эмасман, мен фақат менман. Аммо қаерга бормай, мен яна қандайдир бошқача ҳамман ва ҳозир сиз мана шу бошқачани ўзгартиришга қодир эмассиз.
— Сенинг шаҳарда қолишинг хатарли. Ўзимизнинг каналда яхши, у ерда сени ҳеч ким хафа қилмайди, — ёлворарди чол.
— Тўғри... — овоз иккиланиб жавоб берди. — Аммо мен бу ердаги одамлар билан ҳисоблашишга мажбурман. Эрталаб менинг ғойиб бўлганимни кўришса уларнинг ҳоли нима кечишини биласизми? Тағин ҳамишаликка-я. Тўғри, ойим менинг кимлигимни биладилар, — сизга ўхшаб ақллари етади. Менга улар ҳамма нарсани билиб олганга ўхшаб кўринадилар, фақат сўрашни исташмаяпти. Арвоҳга савол бермайдилар. Агар бор нарсага эга бўлиш қийин экан, бунда орзунинг нима ёмон жойи бор? Мен улар йўқотган мен бўлмай қўя қолай, улар учун мен ҳатто уларнинг орзулари яратган энг гўзал орзудан ҳам яхшироқдир. Олдимда икки йўл турибди: ё уларнинг дилини оғритишим керак, ёки сизнинг хотинингизнинг дилини оғритишим керак.
— Уларнинг оиласи катта, беш нафар. Улар бу йўқотишга бардош бера оладилар!
— Илтимос, — овоз титради, — мен чарчадим.
Чолнинг овози қатъийлашди.
— Сен биз билан кетишинг керак. Мен Эннига ортиқ азоб беришни истамайман. Сен бизнинг ўғлимизсан. Сен менинг ўғлимсан, сен меникисан.
— Кераги йўқ, илтимос! — балкондаги соя титрар эди.
— Сени бу уй ва унинг эгалари билан ҳеч нарса боғлаб тургани йўқ.
— Э-ҳа, сиз мени нима қилаяпсиз?
— Том, Том, ўғлим, қулоқ сол. Тезроқ уйга қайтиб кел, ҳа, мана бу чирмовуқдан осилиб туш. Кетдик, Энн кутаяпти, сенинг ўз уйинг бўлади, нима хоҳласанг ҳаммаси муҳайё бўлади.
Лафарж мўъжиза рўй беришини жон-дили билан истаганча ва интиқ бўлганча кўзларини балкондан олмасди...
Соялар чайқалар, чирмовуқлар шитирлар эди.
Ниҳоят паст овоз қулоққа чалинди:
— Яхши, ота.
— Том!
Ой нурида чирмовуқлардан чаққон ўғил бола қиёфаси сирғалиб тушди. Лафарж қучоқламоқчи бўлиб қўлларини кўтарди.
Тепадаги деразаларда чарақлаб чироқ ёнди.
Нақшинкор панжара ортидан кимнингдир овози чалинди.
— Ким у?
— Бўла қол, болакай!
Яна чироқ ёнди, яна товушлар эшитилди.
— Тўхта, отаман! Винни, соғмисан?
Шошиб кетаётган оёқ товушлари.
Чол ва бола боғ ичидан югуриб кетишди.
Ўқ овози янгради. Ўқ боғ эшигининг ёнгинасидаги деворга келиб тегди.
— Том, сен бу томонга қараб чоп! Мен бу томонга қараб чопаман, уларни чалғитаман, тўғри канал олдига боргин, ўн дақиқадан кейин ўша ерда учрашамиз, бўла қол.
Улар ҳар икки томонга қараб чопиб кетишди.
Ой булутлар ортига яширинди. Чол зим-зиё қоронғилик ичида чопиб борарди.
— Энн, мен шу ердаман.
Аёл титраб-қалтираганча чолнинг қайиққа тушишига ёрдамлашиб юборди.
— Қани Том?
— Ҳозир келади.
Улар тор йўлчалар ва ухлаётган шаҳарага қаради. Ҳамон кеч қолган йўловчилар кўзга ташланарди, полициячи, тунги қоровул, ракета учувчиси, тунги висолдан кейин уйига қайтаётган ёлғизбош эркаклар, кулганча бардан чиқиб келган икки жуфт эркак ва аёл... Аллақаерда мусиқанинг бўғиқ овози чалинарди.
— Нега у шу пайтгача йўқ? — сўради она.
— Ҳозир, сабр қил.
Бироқ Лафарж энди ишонмаётган эди. Ким билсин, балки йигитчани қаердадир, қандай қилибдир бандаргоҳ томонга чопиб келаётгандами, чироқсиз уйлар оралиғидаги зим-зиё кўчалардан ўтиб кетаётгандами, тутиб олишгандир-да? Албатта, орадаги йўл анча олис эди, ҳатто чаққон бола учун ҳам олислик қилар эди. Аммо нима бўлганда ҳам Том ундан олдин етиб келиши керак эди...
Бирдан узоқдан ойдин ёритиб турган кўчадан чопиб келаётган одам қораси кўринди.
Лафарж қичқириб юборди, бироқ ўша заҳоти ўзини