Tasodifiy hikoya: Rashk
Bir kuni er ayoliga bir qizni sevib qoganini aytibdi. Shunda ayoli: -Mayli, men roziman, o'zim sovchilikka boraman va uning roziligini olaman. Eri bu gaplarni eshitib hayron qolibdi. Keyin to'y bo'libdi. To'y kuni ham haligi ayol chiroyli kiyinib, kulib, xizmat qilib yuraveribdi. Eri rhu kuni har yarim soatda xotinidan, -kuyyapsan-a? deb so'rab turibdi. Ayoli unga, -yo'g'e, nega kuyaman, siz baxtli bo'lsangiz bo'ldi deb javob beraveribdi. Xullas, to'y tugabdi, yana so'rabdi. -kuyding-a? Yana Ayo...davomi

— Сара Тисдейл. Агар янглишмасам, сиз севган шеър.

Ёқимли ёмғир ёғиб, анқийди тупроқ ҳиди,
Тонгдан тонггача чаққон читтак тинмай сайрайди.
Анҳорларда бақалар қуриллайди ҳар кеча,
Саъвалар хониш қилар дам ҳам олмасдан пича.
Оқ кўпикли боғларда олча гуллари лов-лов,
Деворлардан кўчага гўё отилар олов.
Урушни аммо ҳеч ким, ҳеч ким эсламас бу он,
Ётган илонни қўзғаш келтирар фақат зиён.
Ер юзида одамзот насли қурур бўлса гар
На қушча, на мажнунтол қатра кўз ёши тўкар.
Баҳор... ҳа, Баҳор фасли янги тонгни кутади,
Билмайдики, бизлар йўқ, умри зое ўтади.

Каминда сўниб бораётган олов лип-лип қиларди, сигара унсиз кулга айланиб тўкилиб тушарди. Гунг деворлар оралиғида бир-бирига қарама-қарши икки оромкурси турибди, мусиқа ҳамон янграрди.
Соат ўнда талваса бошланади.
Шамол эсди. Дарахтдан синиб тушган қуруқ бутоқ ошхона деразасига тақалиб қолди. Доғ кетказгич эритмали шиша плитага урилиб чил-чил бўлди. Бир лаҳзада бутун ошхона олов ичида қолди!
— Ёнғин! — қичқириқ эшитилди. Чироқлар лип-лип қиларди, насослардан, таранг тортилган шифтлардан сувлар тизиллаб отилди. Бироқ суюқ ёнилғи линолиум бўйлаб ёйилиб кетди, у сингди-да, эшик тагига шўнғиди ва ортидан талай одамлар жўрликда куйлаб юборди:
— Ёнғин! Ёнғин! Ёнғин!
Уй бардош беришга уринарди. Эшиклар зич ёпилиб қолди, бироқ дераза ойналари иссиққа чидолмай отилиб кетди ва шамол оловни гуриллатиб юборди.
Олов тазйиқи остида ўн миллиардлаб дарғазаб учқун сурбетларча ёвузлик ила хонадан-хонага учиб кирар ва зинапоядан юқорига кўтариларди, уй чекина бошлади.
Ҳамон деворлардан йўрғалаганча саросимали сув каламушлари чиқиб келмоқда эди ва яна сув олиб келгани изларига қайтар эдилар. Девор чанглатгичлар ҳам механик ёмғир синчларини ҳавога кўтаришди. Аммо кеч эди. Аллақаерда оғир уҳ тортиб, елкаларини керган кўйи насос қотиб қолди. Олов билан олишаётган ёмғир тинди. Неча кунлардан бери ҳаммомлар ва идиш ювиш хоналарни таъминлаб келган захира қозондаги сув тугаб бўлганди.
Зиналарни бирин-кетин ямлаганча олов чарс-чурс қиларди. Юқоридаги хоналарда у мечкай одамга ўхшаб Пикассо ва Матисснинг сувратларини мазза қилиб туширар, мойли қобиғини ялар ва холстларни авайлабгина қора найча қилиб ўрар эди.
Олов каравотларгача етиб борди, ҳали замон дераза раҳларига сакраб чиқади-да, дарпардаларга қайтадан гул беради!
Бироқ шу заҳоти кўмак етиб келади.
Чордоқ туйнукларидан кўзга кўринмас роботлар пастга тикилиб турар ва форсунка оғизларидан яшил дорилар уфурарди.
Олов бирдан туртиниб кетди; ҳатто фил ҳам ўлган илонни кўрганда шошиб қолади-ку. Ҳозир бўлса полдан йигирмата илон ўрмалаб келарди, яшил кўпикли совуқ, тоза заҳри билан оловни ўлдирмоқда эди.
Аммо олов ҳам анойи эмасди, у алангали тилларини девор ташқарисидан юқорига, чордоққа юборди — у ерда насослар бор эди. Гумбур-р-р! Насослари бошқариб турадиган электр мия биринчи найзасини тўсинларга санчди.
Сўнг олов орқага қайтди ва кийимлар осиғлиқ барча ҳужраларни айланиб чиқа бошлади.
Дуб суяклари қисирлаб, уй титраб кетди, унинг яланғочланиб қолган скелети иссиқдан букилди, унинг томирлари — симлар тармоғи шалвираб осилиб қолди, гўё қизил томирлари ва капиллярлари жазирама ҳавода тез-тез уриши учун қандайдир жарроҳ унинг терисини шилиб олаётгандай. Қоровул! Коровул! Ёнғин! Қочинглар, жонларингни сақлаб қолинглар! Олов кўзгуларни қишдаги мўрт муздек майда-майда қилиб ушатарди. Овозлар эса нола қиларди: “Ёнғин, ёнғин, қочинглар, жонларингни сақлаб қолинглар!” Гўё овлоқ ўрмонга олиб бориб ташланган ва ўлаётган ўн икки бола бири паст, бири баланд овозда мунгли болалар қўшиғини айтаётгандек. Бироқ симларнинг қобиқлари қовурилган каштанлар мисол бирин-кетин тинмоқда эди. Иккита, учта, тўртта, бешта овоз гум бўлди.
Болалар хонасида олов жунглини қамраб олди. Зангори арслонлар ўкирар, қирмизи жирафалар сакрар эдилар. Қоплонлар дам сайин рангларини ўзгартириб, у ёқдан-бу ёққа ўзларини отар эдилар; оловдан жон сақлаш ниятида ўн миллион ҳайвон узоқдаги қайноқ дарё томон чопиб бормоқда эди...
Яна ўн овоз ўлди. Сўнгги лаҳзада олов сели гумбури орасидан бошқа, маъносини йўқотган овозларни фарқлаш мумкин бўларди, ҳали вақт бор эди, мусиқа янграрди, майсазор бўйлаб телебошқарувли машина ўроқ кезинарди, телбаланган соябон гоҳ очилиб, гоҳ ёпилиб ётган, ташқари эшик остонасидан орқага ва олдинга сакрагани-сакраган эди, — остонадан бирваракайига мингта буюм ўтарди, худди юзлаб соат бирданига занг урган соатсозлик устахонасими дейсиз: қандайдир ягоналикка пайвандланган телба тўс-тўполон ҳукмрон эди бунда; қўшиқлар, қийқириқлар ва сўнгги ахлатчи сичқонлар тозалаш, бу даҳшатли, исқирт кулни йўқотиш учун инларидан сакраб-сакраб чиқиб кела бошладилар! Бир овоз эса содир бўлаётган воқеалардан азбаройи нафратлан¬ганидан тутаб ётган хонада шеър ўқий кетди, то барча плёнкалар ёниб битмагунча, барча симлар эриб кетмагунча, барча кесмалар тўкилиб тушмагунча шеър ўқишдан тўхтамади.
Ниҳоят, олов уйни портлатиб юборди ва у ҳар томонга дуд ва учқун сочганча ерга юз тубан ағдарилиб тушди.
Чала ёнган ва ёнаётган тўсинлар тўкилиб тушгунига қадар бир сония қолганда ошхонада печка ақл бовар қилмас тезликда нонушталар тайёрларди: ўнта тухум, олтита батон, икки юз бўлак чўчқа ёғи — шулар барини олов битта қўймай ямлар, ҳансираётган печкани яна ва яна жазавага тушиб овқат пиширишга мажбур қиларди.
Гумбур. Чордоқ ошхона ва меҳмонхона бўлмасига қулаб тушди, меҳмонхона бўлмаси биринчи қаватга, биринчи қават тагхонасига ястланди-қўйди. Музлаткичлар, оромкурсилар, фильмли ўрамалар, каравотлар, электр асбоблари — ҳаммаси букилиб-эгилиб пастга қулаб тушди.
Дуд ва сукунат. Тутун буруқсиб кўтариларди.
Шарқдан аста тонг отиб келарди. Харобалар орасида биттаю битта девор бутун сақланиб қолганди. Шу девор ичидан сўнгги танҳо овоз гапирар эди, қуёш тутаб ётган синиқ ва бўлакларни аллақачон ёритганига қарамай у ҳамон такрорлар эди;
— Бугун 2026 йил 5 август, бугун 2026 йил 5 август, бугун...


Октябр 2026

МАРСДАГИ ТАЪТИЛ

Нимагадир бу фикрни онам айтди — бутун оила балиқ овига бормаймизми? Сирасини айтганда, бу сўзлар ойимники эмасди, Тимоти буни жуда яхши биларди. Бу гаплар дадамники эди, аммо нимагадир уларни дадам эмас, унинг ўрнига ойим айтди.
Шақирлаган марс шағали устида оғирлигини у оёғидан бу оёғига солиб турган дадам рози бўлди. Ҳаммамиз қийқириб юбордик, кўз очиб-юмгунча лагер йиғиштирилди, ҳамма нарса капсула ва контейнерларга жойланди, ойим сафар комбинезонини ва курткасини кийди, унинг бир кўзи марс осмонида эди, титроқ қўллари билан трубкани тўлдирди ва учала бола шодон қийқирганча моторли қайиқ томон отилдик — учала ўғилдан фақат Тимотигина тинмай дадам билан ойимга қарар эди.
Ойим тугмачани босди. Осмонга гувиллаган товуш ўрлади. Тумшуқ томондаги сув орқага отилди, қайиқ эса дўстона “ура!” қичқириқлари остида олға интилди.
Тимоти қайиқ тумшуғида отам билан бирга ўтириб олган, ингичка бармоқлари отамнинг сертук қўли устида. Қазиб ташланган майдонча канал муюлиши ортида кўздан йўқолди, улар Ердан қилган узоқ парвозларидан сўнг ўзларининг мўъжазгина оилавий ракеталарида шу ерга келиб қўнган