Tasodifiy hikoya: Oriyat (Fotihasi buzilgan qiz)
- Buncha uzoq gaplashding, qizim? Telefon ham qizib ketgandir? Hozir "dod" deb chinqirib yuboradi, -...davomi

man kelyaptilar deya hamma zir yugurgan, o’rtada oqsoqol Soli rais sen uni qil sen buni qil deya buyruqni berib turibdi.
Uzoq kutulgan mehmon hokim buva ham keldilar. To’ladan kelgan pakanagina tepakal boshi issiqdan sal qizarib yatiragan bu inson ham minbarga chiqib bitiruvchilarni birma bir chaqirib shahodatnomasini berib qo’l siqib tabrikladi.
Endi navbat Soli “direktor”ga keldi, ikki kundan beri qo’liga tushgan kitob, gazetayu jurnalardan olgan hali tuzukroq talaffuz qilolmaydigan yoki umrida biror marta eshitmagan jumla-so’zlarga boy 3 bet ma’ruzasini o’qishni boshladi. Hamma jim bo’lgancha tinglar, hokim buva ham ora orada maqul ishorasini qilib boshini qimirlatib qo’yardi. Bu ma’ruza jarayonida qishloq iqtisodiyoti yaqin kelajakda modernizatsiya bo’lib keyin diversifikatsiya va yana allombalolar bo’lishi kerak edi.
Nutqi so’ngida ko’pchilikning taqdiriga bo’lmasada Lola va mening taqdirimga anchagina kata ta’sir ko’rsatgan qarorni aytdi:
- Bu yilgi 50 nafar bitiruvchimiz o’zlari oldiga katta maqsadni qo’ydilar,- hokimga qarata gapini davom ettirdi: qurilishi boshlangan qoramolchilikka ixtisoslashgan fermani bunyod qilib shu fermaning ishchisiga aylanish va vatan obodligiga hissa qo’shish!
Hokim buva ham bu ajoyib g’oyadan boshi osmonga yetganini ko’rsatib qarsakni shaxsan o’zlari boshlab berdilar. Majbulikdan ularga jo’r bo’ldik.
- Endi o’qish degan narsani tushlaringda ko’rasanlar - piching qildi Maruf.
- O’zi otangni do’konchasiga odam tugul pashsha ham kirmaydiku, yana magazin qilaman deb boshni qotirasan! – og’ziga urdi Quvon.
Menku bir amallarman lekin bir chekkada otasining ahmoqona taklifini deb kelajagi vayron bo’layotgan Lolaning piqqilllab yig’lashi yuragimni ezdi.
- Lola, otang shunchaki aytdi qo’ydi shekilli. Hech qisi yo’q albatta o’qishga topshiramiz,- dalda bermoqchi bo’ldim.
- Yo’q, gaplari qatiy emish…
Quvonch bilan kutilgan tadbir ham dilxiralik bilan oxirlab dastlab “xurmatli” mehmon – hokim va undan keyin boshqalar tarqalishdi.
Uyga kelib bor gapni otamga aytdim - o’qishimni, u fermada ishlamasligimni. Otam ham fikrimga qo’shilgandek edilar:
- Mayli hozir chiqib Soliga o’zim tushuntiraman, albatta o’qiysan, bolam!
Otamday yaxshi inson yo’qdek edi go’yo. “Oqsoqol”ning uyiga ketgan otam to’rvasini yo’qotgan gadoydek qaytib keldi.
- Menimcha qishloqda qolasanov, o’g’lim.
Shu payt darvozamiz qattiq qattiq taqqilladi, eshikni ochishim bilan tanish tarsaki yuzimga tushdi:
- Sen bilan otang xalq dushmanisanlar! Butun kollektiv rozi bo’lib qo’shilib turgan ishni orqaga tortyapsanlar, dayuslar….
Xaqoratlarning keti uzilmas agar ishdan qochsam qishloqda yashatishga qo’ymasligi, biror joydan tayinli ish topa olmasligim va hokazolarni yuzimga tupuk sachratgancha vaz qildi.
Meni esa qonim qaynab borar, oxirgi gapi esa xanjar misol ko’ksimga urildi:
- Sen hali shunaqa itni bola deb o’stirdingmi?!- otamga qarata baqirdi.
Musht bo’lib turgan qo’lim bilan shart basharasini olib tushurdim.
- Osmon qo’lingda bo’lsa tashlab yubor, - tez uyga kirdimda shaharga ketishga deb tayyorlab turgan chemodanimni qo’limga ilingan narsalar bilan to’ldirib, uydan chiqdim.
Otam va onam qo’limga yopishdi jon bolam to’xta deb, akamdan hali ham minnatdorman, traktorchi bo’lib ishlaganlari bilan o’qishimga doim etibor berardilar. Daladagi ishini tashlab mashmashaga yetib kelibdilar:
- O rais, nima desam qonun bo’ladi deb o’ylayapsanmi?! – do’q qildilar.
Menga to’xtab tur dedilar va uydan kiyinib chiqdilar.
- O’zim joylashtirib kelaman,- degancha meni yetaklab qishloqdan olib chiqib ketdilar.
Shaharda yashaydigan tanishining uyiga qo’yib o’qishim bilan bog’liq ishlarni ham hal qilib berdilar. Ketayotganlarida imtihon kuni albatta kelishini aytib ancha muncha pul tashlab qaytib ketdilar.
Imtihon ham o’tdi juda yuqori baho bilan bo’lmasada eplab kirib oldim, bu yog’i o’qish o’qish va yana o’qish.
Naqd 4 yil o’qishim davomida akam qishloqdan qatnab holimdan xabar olib turdilar. Nihoyat diplom ham qo’lga olindi, bilimim yaxshimidi yoki intilishimni hisobga olishdimi shahardagi katta bir tashkilotga yo’llanma berishdi. Keyin amal pog’onasidan asta sekinlik bilan ko’tarila boshladim – karyera qildim. Bir yarim yil o’tib bo’lim boshlig’i qilib ko’tarishdi. U yoq bu yoq qilib uy oldim, hayotim ham izga tushib ketdi. Lekin qaytib qishloqqa bormadim…
Keyin bildimki Soli rais talqinida qishloq kelajagi hisoblangan ferma aslida hokim buvaning jiyaniga qarashli ekan.
Shularni eslab og’ir xo’rsindimda Quvonjondan:
- Uylanmadingmi?
- Seni oldinga kelishimdan ham asli maqsadim shu edi: nasib qilsa bir haftadan keyin to’y, o’zing bormasang bo’lmaydi!
- Albatta boraman jo’rajon. Sendan bir narsani so’ramoqchi edim.
- Nimani?
- Soli rais nima qilyapti?
- Kelishimni ikkinchi sababi ham bor: uni ahvoli ancha og’ir, duxtirlar uyga qaytarib yubordi. Menimcha yozni oxiriga yetmaydiyov. Bir yo’qlasang bo’lardi, seni so’rab yotgan ekan.
- Lolachi? – deya so’radim yana o’yga tolgancha: uni oshiqlari orasida men ham bor edim. Ko’nglimdagilarni unga ochiq bayon qilmagan bo’lsamda unda ham menga nisbatan qandaydir tuyg’u borligini his qilardim. 11-sinfga yetibgina unga barchasini ochiq aytgandim, u bo’lsa uyalganidan uyiga qochib ketgandi, keyinroq menga ham yoqtirishini aytganda ko’klarga uchgandim. Shaharga kelgach undan ko’plab xatlar oldim, lekin birortasiga javob yozmadim – xudbinligimni qarang!
- Raisni ishlari ortga ketib, ferma kasod bo’lgach otasi tufayli unga hech kim sovchi qo’ymadi. Uyda o’tirib qolgan, Kelganlarini ham qaytarib yurgan edi. Menimcha sababi boshqa: Seni kutgan…
Ertasigayoq do’stim bilan birga qishloqqa jo’nadim. Tanish dalalar, tanish ko’chalar.
7 yil deganda kechga tomon uyimga kirib bordim. Xursandchlik boshlanib ketdi. Meni esa faqat bitta joy – qadrdon maydon o’ziga tortardi.Majburlikdanmi yoki qiziqishdanmi raisni yo’qlash uchun Lolalarnikiga ham chiqdim.
- Kelganing yaxshi bo’ldi, - xirillagancha so’z bosladi rais: Meni kechira olasanmi? Seni bevatan qilib nima degan odam bo’ldim, ko’zim ko’r ekan…
Qattiq yo’taldan gapi uzildi-yu lekin bir zamonlar kibr bilan hozir esa iltijoli boquvchi nigohlarini mendan uzmadi.
- Roziman, - bo’g’zimga nimadir tiqildi, shart o’rnimdan turib uydan chiqib ketdim.
To’y bo’lyapdi, kamina kuyov jo’ra. Hamma o’zi bilan o’zi ovora kimdir o’ynagan kimdir dasturxondan bosh ko’tarmaydi, men esa faqat bir insonni qidiryapman Lolani. Mana u – hali ham suluv yosh qizlardan qolishmaydi. Men esa qilgan xudbinligim sabab unga yaqinlashishga yuragim dov bermadi.
To’y shovqin suronidan qochib qadrdon maydonga yo’l oldim. Qancha o’tirdim bilmadim ortimdan kelgan sharpaning kimligini bilish uchun unga tilikildim. Lola ham ortimdan kelibdi.
- Otamni kechirganingiz uchun sizdan xursandman.
- Sen esa meni kechira olasanmi?
- …
- Meni kutdingmi?
- …
- Hali ham meni sevasan-a?
- …
Sukunatni rozi rizolik alomati deb bildim.
Bir zamonlardagidek yoz oqshomida yonma yon turibmiz…