Tasodifiy hikoya: XayDovcim biLan GaraJDa))
o*tkan haftada. Mani xardoyimgide 6qiwtan haydovchim opkettla otlari (muxammadali) keyn uyga opkeldl...davomi

joy beradi.
Shunda kampir birdan o’ziga kelib deydi:
– Voy, bezovta bo’lmang, o’rgulay. O’zingiz bemalol o’tiravering joyingizda. Men qarib boryapmanmi? Endi ellikning boshini tutgan odamga bu yurishlar nima!

Ba’zida, dardlashadigan mijozlari bozorda ko’rinmay qolsa yoki tayinli bir ish topolmagan kunlari kampir zerikkanidan odamlarning asabiga tegib, kechgacha bozorda behudaga izg’ir, hech yerda to’xtamas, aravasini shaldiratib sudragancha go’yo bir narsani qidirayotganday rastalar orasida aylanib yuraveradi, yuraveradi; savdo tig’iz paytlari olomon uni u yoqdan-bu yoqqa surib tashlar, birovlar atay turtib o’tar, lekin kampir hech narsani sezmas, ko’zi ko’r, qulog’i kar, o’z maromida davom etayotgan hayotni his qilmas, qaerdadir uzoqda, hammadan, hamma narsadan uzilib qolganday, gangiragancha kezib yuraveradi; gohida esa duch kelgan odamning ishiga bur-nini tiqar, suhbatlariga aralashar, oralarida gap qochganidan keyin xuddi bu yerdagilar uni bozordan siqib chiqarishga urinayotganday tuyulib, qattiq jahli chiqib ketar, keyin xato ustiga xato qilib qo’yar, ongini qurshagan zulmat pardasiga tobora chuqurroq kirib borardi… oqibat shu darajaga yetadiki, hech kim kampirni eplay olmay qoladi; kampir o’tmishda hech qachon jur’at qila olmagan ishni qilar, isyon ko’tarar, nihoyat qidirib yurgan odamini topganday, o’zi itdan ham battar yomon ko’radigan birorta pattachining yuziga boplab tupurar, yillar davomida o’zini ezib tashlagan olamjahon be’mani so’zlar uyumini yuragidan itqitib tashlardi. Bunday kezlarda uning telbadan farqi qolmasdi.

Shunda kimdir kampirning uyiga xabar beradi shekilli, o’n daqiqa o’tar-o’tmas yetib kelgan “jip”dan ikkita barvasta yigit tushadiyu jazavasi qo’zib, ayyuhannos ko’tarayotgan kampirni avaylab ikki qo’ltig’idan olishib, bozordan chiqib ketishadi…

Yo’q, u telba emasdi. Uning xotirasi inqirozga uchragan, necha yillardan buyon ko’rlik dunyosidan ham battarroq bir zulmat ichida, olamdagi o’zgarishlardan bexabar, na kechaning, na bugunning farqiga bormasdan, yolg’iz, hattoki yolg’izdan yolg’iz, hududsiz zulmat ichida yashardi. Ong-shuurida hayotining faqat eng og’ir damlari – yigirma yil muqaddam, bozorda choy sotib tirikchilik o’tkazgan davri – xuddi halokatga uchragan vaqtning bir parchasiday qotib qolgan; yoshi bir yerga borgan, ro’zg’orning barcha tashvishlaridan qutilgan bo’lsa-da, hamon ilgariday, ya’ni oilaning butun tashvishlari o’z gardanida bo’lgan vaqtlardagiday kuyib-pishib yurar, holdan toyib yotib qolguncha bozordan beri kelmas, lekin hech qachon birovning moliga ko’z olaytirmas, o’zi o’qimagan va ongiga sig’dira olmagan sonmingta dunyoviy qonunlardan faqat bittasini – “Halol yasha”, deganini juda qattiq ushlab olgan, xuddi bitta to’g’ri chiziq bo’ylab tinimsiz borib-kelayotganday yashar, kelajak esa… nazarida juda uzoqda, hech yetib bo’lmaydiganday tuyulardi; jismi kundan kun qurib-qovjirab borar, go’yo tiriklayin murdaga aylangandi, ammo bir kun bozorga chiqmasa farzandlari och qoladiganday mudom qo’rqib yashardi, vaholanki o’zi qo’rqqan dahshatli narsa allaqachon yuz berganini, u bozorda yurganida uyi yonib ketganini, qizi bilan kichik o’g’li olov ichida qolib nobud bo’lganini, faqat bir o’g’li omon qolganini, dugonasi Xolida piyonista erining kaltagidan keyin o’nglana olmay, jinnixonada yotganini, qo’shnilari uning bolalarini yetimxonaga topshirib yuborishganini eslay olmasdi…

Xullas, kampirning xotirasida na o’tmish bor, na kelajak…. faqat bugunni – bir lahzalik umrni yashab qolish bilan cheklanardi.Gohida esa beixtiyor eski uyiga borib qoladi.

Yonib ketgan hovli qayta ta’mirlangan, lekin endi bu yerda begonadan begona kishilar yashaydi, ular kampirga yaxshi muomala qilishadi, go’yo muruvvat ko’rsatayotganday unga uy ichiga kirishga ruxsat ham berishadi. Kampir nega bu yerga kelganini, nima majbur qilganini sezmagan, anglamagan holda xonalarni bir-bir aylanadi, har bir xonaning har bir burchagi kampirning xotiralarini o’zida saqlaydi, zero xotiralar yonmaydi, ammo bu xonalar kampirning o’zi singari qizg’anchiq, xotiralarni unga bermaydi, biroq u ketayotganida ortidan mung’ayib qarab qolishadi…

Kampir yana xotiralarining siniq parchalari sochilib yotgan bozorga qaytadi.
– Yerning qoq qirrasida turganga o’xshayman, – deydi u o’ychanlik bilan shu kuni Sojida-Jamilaga. – Yerning qoq qirrasida. Pastga enkaysam tamom… hammasi tugaydigandek… Nega bunday, bilmayman.. O’lay agar bilmayman. Senda bunaqa bo’lmaydimi sira?

Sojida-Jamila mahzun bosh chayqaydi.
Kampir mushtini iyagiga tiragancha jim qoladi. Shu turishida u naq qari qarg’aning o’zginasi edi.
Allakim, bu sotuvchimi yoki xaridorlardan, noma’lum, – o’tib ketayotib tasodifan kampirni turtib yuboradi, keyin shosha-pisha uzr so’raydi, ammo allaqachon g’isht qolipdan ko’chgandi, kampirning chatnab turgan asablari o’t tushgan quruq giyohdek birdan pov etadi…

* * *

Tinchlantiruvchi ukoldan keyin kampir odatdagiday uch-to’rt soat dong qotib uxladi. So’ng hech narsa bo’lmaganday, tiniqib uyg’ondi. Uyg’ondiyu soatga qaradi, keyin shosha-pisha o’rnidan turdi.
– O’lsin… Uxlab qopman…
Kampir g’udrangancha dahlizga chiqdi.

Bu yerda unga o’ttiz yoshlardagi juvon peshvoz chiqdi.
– Yaxshi yotib turdingizmi, oyijon?
– Rosa uxlabman-da o’ziyam, – dedi kampir unga javoban. – Sal vaqtliroq uyg’otsang bo’lmasmidi?
– Yaxshilab dam olvoling dedim-da…
– Dam olmasam go’rga, darrov termosga choy damla.
– Oyi, kech bo’lib qoldi…
– Kechki bozorga chiqaman.
– Oyi… iltimos, buguncha chiqmay qo’ya qoling.
– Nega chiqmayman? Oyog’imni uzatib uyda yotsam, tirikchilik nima bo’ladi?
– Ertaga chiqa qolasiz. Hali Roziya opoqi aytdi, bugun bozor vaqtli tugabdi. Qandaydir tekshiruvchilar kelarmishmi…

Kampir birdan hushyor tortdi.
– Tekshiruvchilar?
– Ha.
Kampir o’ylanib qoldi.
– Roziya bejiz xabar bermagan. Yaxshisi chiqmay qo’ya qolay. Senam uyingga keta qol, Manzura. Qaynonangdan baloga qolma tag’in.
– Qaynonamning zug’umidan qochib kelib siznikida yashab yuribman-ku, qayoqqa boraman?
– Ha, aytgancha… xayolimdan ko’tarilibdi… Qaynonang o’lmadi, sen qutulmading.
– Ovqat tayyor, suzaveraymi?
– Noila bilan Akbar qani? Farrux hali maktabdan kelmadimi?
– Ular oshxonada, sizni kutib o’tirishibdi.
– Menam hozir boraman.

Kampir hovliga chiqdi.
Naqshinkor panjarali, marmar zinalardan bir-bir bosib tusharkan, atrofga hayrat bilan boqdi.
Hovli juda hashamatli edi.

Ammo kampir hech qachon bu yerda o’zini o’z uyida yashayotganday his qilmasdi. Bu uydagi yarqiroq hayot uning ko’zlarini qamashtirar, go’yo kelajakka sayyohat qilganday,
ba’zida yoqimli tush ko’rayotganday bo’lardi xolos. “Qachon o’z boshimga uy bitadiyu, bu yerdan tezroq daf bo’larkinman?..” – deb qo’yardi u gohida siqilib ketganidan.
O’zining bunday hashamat ichida yashayotganining sababini gohida bozorkom Narimon boyvachchaning iltifoti sifatida qabul qilardi, gohida esa ijarada turibman, deb o’ylardi.

Atrofidagi narsalarga tikilib o’tirib kampir gohida birdan o’zini ko’lankalar vodiysida