Библиотека | Boshqalar | Ayol tarovati
doimo xushmuomala edilar. Keyinchalik meni hikoyamni tinglagach uyqusiz tunlarning birida “Otaxon” ham yorildi: “Mangus” (hech bo’yin egmaganim va ancha muncha hunarlar ya’ni qamoqda ko’p asqotadigan duradgorlik va chilangarlik ishlariga epim borligi uchun meni shu “taxallus” bilan taqdirlashgan edilar) bu esini yegan chol yoshi bir joyga yetganda bu yerlarda nimaga sang’ib yuribdi ekan deb boshing qotmasin, bolam. Senga tariximni aytsam: shu yerga tushganimga ham 10 yil bo’lyapti, aybim ojizani himoya qilganim. Bir kuni bir joydan marakadan qaytayotgan edim, kun ham qorayib qolgan. Endi qishlog’imizga eltadigan so’qmoqqa burilganimni bilaman bir qizning dodlagancha yordam so’ragani eshitildi. Alla mahalda bu yo’lda qiz bola nima qilyapti ekan deb borsam uchtasi bir qizni tagiga olib kiyimlarini tortqilab yechishyapti. Oto-bobom polvon o’tishgan, o’zimiz ham yigitlikda rosa kurashganmiz: qon qaynadi – “Qoch, bachchag’arlar!” degancha yugurib borib bittasini tepib dumalatdim, ikkinchisini bir mushtda ag’dardim. Uchinchisiga ulgurmadim gurzidek mushtini tushurdi. Yerga o’tirib qoldim. Endi turmoqchi edim ko’kragimga o’xshatib tepishdi. Nafasim qaytib ketdi
- Ha tentak paxan, o’zlaricha “geroy” bo’lmoqchi bo’ldilarmi…
Gap so’zlaridan shaharlik ekanlarini angladim. Shart mahsim qo’njidagi dandonni sug’urib ularga qayta tashlandim. Boyagi oliftani ko’kragiga qadab qo’ydim. Yerdan endi turib o’ziga kelgan yonidan buklama pichog’ini chiqarayotgan iflosni yana tepdim (bilmadim buncha kuch qayoqdan, o’zi ellik qadam joyga yugursam bir hafta belangi bo’lib yuraman) ustiga tashlandimu pichoqni bo’g’ziga tortib yubordim. Uchinchisi qochib qoldi. Qiz bechora bo’lsa xushidan ketib bo’lgan ekan. Bir amallab opichib uyimga op ketdim. Vaqtida ulgurgan ekanman: bulg’asholmabdi.
Ertasiga kaminani ham qamoqqa op ketishdi. Tergovchiga hammasini aytdim, u ham vaziyatni tushundi ammo odam o’ldirish qotillikda! Anavi ikki cho’chqani otalari kazo kazolar ekan bolamni qotilini qamoqda chiritaman deb 18 yilga kestirishdi. Bu yog’i hayotim shu yerda o’tyapti.
“Otaxon”ga tan berdim, nega hamma bunchalar hurmat qilishini ham endi tushundim. Yoniga har oyda bir eri-xotin ko’rgani keladi.
- Ota, Bular o’g’lingiz bilan keliningizmi?
- Ha shunday desa ham bo’ladi. Bu ayol o’sha qiz. Hozir ikkita bolasi bor…
Chiqishim oldidan qilgan duosiga:
- Otajon, nasib qilsa sizni ham qo’yib yuborishadi. –deb javob berdim.
- Aytganing kelsin bolam, kampirni ham rosa sog’indimda. Birorta yoshrog’I ilib ketmagan bo’lsa bo’ldi. - deya hangoma bilan kuzatdilar.
-----
Nega bunday deganlarini endi bildim.
Bir oyga qolmasdan sud ishlari ham hal bo’ldi, Axrorni yordami katta bo’ldi. Bor mol-mulkni Azizani nomiga xatlab berdim, u esa bolaga davoim yo’q deb yozib berdi. Sud faqat bir shart qo’ydi: Bir oy ichida tayinli ish joyi topib bolani ta’minlashim kerak edi. Nima bo’lganda ham hammsi joyiga tushdi. Shahar chetida bo’lsa ham otamdan qolgan eski hovli jonga oro kirdi. Men, onam va o’g’lim Ma’mur birga yashay boshladik. Onamning yoshi o’tib qolgani sabab bolaga qarashga qiynalardi shuning uchun uni uyimizga yaqin bolalar bog’chasiga joylashtirdim. Ish ham topildi: eski ish joyimga borgandim – qamalganim uchun bu joyda ishlay olmas ekanman, lekin boshlig’imiz Said aka haqiqiy akadek mehribon kishi, o’sha odam yordami bilan yangi ochilgan qurilish-montaj ustaxonasiga prorab bo’ldim.
Ikki oyga qolmasdan ancha o’nglanib oldim, onam bilan opam esa meni uylantirishga tushib qolishdi. Ayollardan butkul ko’nglim sovugani sabab qat’iy yo’q deb javob berdim. Kerak bo’lsa o’zim topaman.
Bu holat toki uni uchratmagunimcha davom etdi. Har doimgidek ishdan qaytayotib Ma’murni bog’chadan olish uchun yasliga yo’l oldim. Darvozadan kirishim bilan birvarakayiga ikki bola “Dadajon!” deb yugurgancha kelib oyog’imdan tutdi. Hayratdan qotib qoldim – bu nimasi?
Bolalarning farqi ikkita edi: birinchisi, biri o’g’il biri qiz; ikkinchisi biri kulib turibdi, qizaloqning ko’zlarida esa yosh.
- Dadajon sizni sog’indim, juda juda sog’indim. Endi tashlab ketmaysiza.
- .... – biror nima deb javob berishga tilim ham aylanmay qoldi.
- Kechirasiz otasiga juda o’xshar ekansiz, qo’yib yubora qol qizim amaking uyiga ketishi kerak. – shu yerda tarbiyachi bo’lib ishlaydigan bir ikki marta ko’rgan bo’lsam ham hali e’tibor bermagamin bir yoshgina juvon qizchaning qo’lidan tortdi.
- Yo’q, ayajon. Tanimayapsizmi dadamni? – qizcha yopishgancha ajralmasdi mendan.
- Qizim bo’ldi yig’lama, yur uyga birga ketamiz. Endi seni tashlab ketmayman. - vaziyatni sal-pal tushungan bo’lib qizni quchog’imga oldim. – Agar ishingiz tugamagan bo’lsa, kutub turamiz. Uyingizga kuzatib qo’yaman. – ayolga ham taklif qildim.
- Yo’q, biz ham ketmoqchi bo’lib turgandik. – iymanibgina gapirdi ayol.
Yo’l bo’yi qo’limdan tushmagan qizcha biyron biyron tillarida turli she’rlar aytib berdi, nuqul endi ketmaysiza deb bordi. Yaxshiyam uyiga yetkuncha ko’zi ilinib qolibdi. Sekingina onasi qo’liga beri ota-o’g’il yetaklashgancha uyga qaytdik.
Endi bu ish mening kundalik kechki mashg’ulotimga aylanib qoldi. Ayolning ismi Mashxura ekanligini, turmush o’rtog’i bir yarim yil ilgari og’ir xastalikdan vafot etgani va ham bolasiga qarash oson bo’lishi ham tirikchilik sabab shu yerda ishlayotganini bilib oldim. Erining ham o’zining ham yaqin qarindoshlari erta olamdan o’tib ketishganlari uchun yolg’iz yashashardi. Ancha chiqishib qoldik. Ilgariroq buqadar samimiy va istarali inson bilan uchmashmaganimga afsus qilsamda unga bo’lgan tuyg’ularim yangi darajaga ko’tarilib borardi. Ammo bir narsa tashvishga solardi meni: tariximni eshitgach meni qanday qabul qiladi?
Oxiri vijdon azobiga chiday olmay hamma hammasini Mashxuraga aytdim va bundan xafa emas xursand bo’ldim: birinchidan yuragimni ezib turgan tosh yo’qoldi, ikkinchidan bu do’stimning (ich ichimdan meniki bo’lishini xohlayotgan ayolning) naqadar oqila ham ekanligiga amin bo’ldim.
- Taqdiringzda shu yozilgan ekan, endi hammasi yaxshi bo’ladi.- mana uning javobi.
Oradan anchagina vaqt o’tdi, shu orada bir birimizga bog’lanib ham qoldik. Bir kuni u Ma’murjon bilan meni uyiga taklif qildi, sababini so’rasam qizi Asalxonning tug’ulgan kuni ekan. Kattagina tort bilan chiroyli yumshoq o’yinchoq va bejirim guldasta olib ota-bola aytilgan vaqtda yetib bordik.
Ko’p qavatli uyning uchinchi qavatidagi fayzga to’lgan xonadonga kirib ko’zimiz did bilan bezatilgan bayram dasturxoniga tushdi.
- Oxxo ziyofatga tayyorgarlik zo’ru.
- Xush kelibsiz, qo’ldan kelgancha aybga buyurmaysiz kamchiliklar bo’lsa, Asal bilan hamma narsaga ulgurolmadik.
- Yo’q, hammasi joyida.
Mehmonlar bilan to’lgan dasturxon ham asta sekin bo’shay boshladi, mening ham bu yerda qolishim Mashxura uchun noqulaylik keltirishini sezib ketishga chog’langan edim hamki Asal yana bo’ynimga osildi:
- Endi hech qayerga ketish yo’q! Biz bilan qolasiz.
Noiloj hamma ketguncha o’tirdim, qaqqildoqning uxlashidan darak yo’q. Bu orada Ma’murjon ham uxlab qoldi, endi qolishim
- Ha tentak paxan, o’zlaricha “geroy” bo’lmoqchi bo’ldilarmi…
Gap so’zlaridan shaharlik ekanlarini angladim. Shart mahsim qo’njidagi dandonni sug’urib ularga qayta tashlandim. Boyagi oliftani ko’kragiga qadab qo’ydim. Yerdan endi turib o’ziga kelgan yonidan buklama pichog’ini chiqarayotgan iflosni yana tepdim (bilmadim buncha kuch qayoqdan, o’zi ellik qadam joyga yugursam bir hafta belangi bo’lib yuraman) ustiga tashlandimu pichoqni bo’g’ziga tortib yubordim. Uchinchisi qochib qoldi. Qiz bechora bo’lsa xushidan ketib bo’lgan ekan. Bir amallab opichib uyimga op ketdim. Vaqtida ulgurgan ekanman: bulg’asholmabdi.
Ertasiga kaminani ham qamoqqa op ketishdi. Tergovchiga hammasini aytdim, u ham vaziyatni tushundi ammo odam o’ldirish qotillikda! Anavi ikki cho’chqani otalari kazo kazolar ekan bolamni qotilini qamoqda chiritaman deb 18 yilga kestirishdi. Bu yog’i hayotim shu yerda o’tyapti.
“Otaxon”ga tan berdim, nega hamma bunchalar hurmat qilishini ham endi tushundim. Yoniga har oyda bir eri-xotin ko’rgani keladi.
- Ota, Bular o’g’lingiz bilan keliningizmi?
- Ha shunday desa ham bo’ladi. Bu ayol o’sha qiz. Hozir ikkita bolasi bor…
Chiqishim oldidan qilgan duosiga:
- Otajon, nasib qilsa sizni ham qo’yib yuborishadi. –deb javob berdim.
- Aytganing kelsin bolam, kampirni ham rosa sog’indimda. Birorta yoshrog’I ilib ketmagan bo’lsa bo’ldi. - deya hangoma bilan kuzatdilar.
-----
Nega bunday deganlarini endi bildim.
Bir oyga qolmasdan sud ishlari ham hal bo’ldi, Axrorni yordami katta bo’ldi. Bor mol-mulkni Azizani nomiga xatlab berdim, u esa bolaga davoim yo’q deb yozib berdi. Sud faqat bir shart qo’ydi: Bir oy ichida tayinli ish joyi topib bolani ta’minlashim kerak edi. Nima bo’lganda ham hammsi joyiga tushdi. Shahar chetida bo’lsa ham otamdan qolgan eski hovli jonga oro kirdi. Men, onam va o’g’lim Ma’mur birga yashay boshladik. Onamning yoshi o’tib qolgani sabab bolaga qarashga qiynalardi shuning uchun uni uyimizga yaqin bolalar bog’chasiga joylashtirdim. Ish ham topildi: eski ish joyimga borgandim – qamalganim uchun bu joyda ishlay olmas ekanman, lekin boshlig’imiz Said aka haqiqiy akadek mehribon kishi, o’sha odam yordami bilan yangi ochilgan qurilish-montaj ustaxonasiga prorab bo’ldim.
Ikki oyga qolmasdan ancha o’nglanib oldim, onam bilan opam esa meni uylantirishga tushib qolishdi. Ayollardan butkul ko’nglim sovugani sabab qat’iy yo’q deb javob berdim. Kerak bo’lsa o’zim topaman.
Bu holat toki uni uchratmagunimcha davom etdi. Har doimgidek ishdan qaytayotib Ma’murni bog’chadan olish uchun yasliga yo’l oldim. Darvozadan kirishim bilan birvarakayiga ikki bola “Dadajon!” deb yugurgancha kelib oyog’imdan tutdi. Hayratdan qotib qoldim – bu nimasi?
Bolalarning farqi ikkita edi: birinchisi, biri o’g’il biri qiz; ikkinchisi biri kulib turibdi, qizaloqning ko’zlarida esa yosh.
- Dadajon sizni sog’indim, juda juda sog’indim. Endi tashlab ketmaysiza.
- .... – biror nima deb javob berishga tilim ham aylanmay qoldi.
- Kechirasiz otasiga juda o’xshar ekansiz, qo’yib yubora qol qizim amaking uyiga ketishi kerak. – shu yerda tarbiyachi bo’lib ishlaydigan bir ikki marta ko’rgan bo’lsam ham hali e’tibor bermagamin bir yoshgina juvon qizchaning qo’lidan tortdi.
- Yo’q, ayajon. Tanimayapsizmi dadamni? – qizcha yopishgancha ajralmasdi mendan.
- Qizim bo’ldi yig’lama, yur uyga birga ketamiz. Endi seni tashlab ketmayman. - vaziyatni sal-pal tushungan bo’lib qizni quchog’imga oldim. – Agar ishingiz tugamagan bo’lsa, kutub turamiz. Uyingizga kuzatib qo’yaman. – ayolga ham taklif qildim.
- Yo’q, biz ham ketmoqchi bo’lib turgandik. – iymanibgina gapirdi ayol.
Yo’l bo’yi qo’limdan tushmagan qizcha biyron biyron tillarida turli she’rlar aytib berdi, nuqul endi ketmaysiza deb bordi. Yaxshiyam uyiga yetkuncha ko’zi ilinib qolibdi. Sekingina onasi qo’liga beri ota-o’g’il yetaklashgancha uyga qaytdik.
Endi bu ish mening kundalik kechki mashg’ulotimga aylanib qoldi. Ayolning ismi Mashxura ekanligini, turmush o’rtog’i bir yarim yil ilgari og’ir xastalikdan vafot etgani va ham bolasiga qarash oson bo’lishi ham tirikchilik sabab shu yerda ishlayotganini bilib oldim. Erining ham o’zining ham yaqin qarindoshlari erta olamdan o’tib ketishganlari uchun yolg’iz yashashardi. Ancha chiqishib qoldik. Ilgariroq buqadar samimiy va istarali inson bilan uchmashmaganimga afsus qilsamda unga bo’lgan tuyg’ularim yangi darajaga ko’tarilib borardi. Ammo bir narsa tashvishga solardi meni: tariximni eshitgach meni qanday qabul qiladi?
Oxiri vijdon azobiga chiday olmay hamma hammasini Mashxuraga aytdim va bundan xafa emas xursand bo’ldim: birinchidan yuragimni ezib turgan tosh yo’qoldi, ikkinchidan bu do’stimning (ich ichimdan meniki bo’lishini xohlayotgan ayolning) naqadar oqila ham ekanligiga amin bo’ldim.
- Taqdiringzda shu yozilgan ekan, endi hammasi yaxshi bo’ladi.- mana uning javobi.
Oradan anchagina vaqt o’tdi, shu orada bir birimizga bog’lanib ham qoldik. Bir kuni u Ma’murjon bilan meni uyiga taklif qildi, sababini so’rasam qizi Asalxonning tug’ulgan kuni ekan. Kattagina tort bilan chiroyli yumshoq o’yinchoq va bejirim guldasta olib ota-bola aytilgan vaqtda yetib bordik.
Ko’p qavatli uyning uchinchi qavatidagi fayzga to’lgan xonadonga kirib ko’zimiz did bilan bezatilgan bayram dasturxoniga tushdi.
- Oxxo ziyofatga tayyorgarlik zo’ru.
- Xush kelibsiz, qo’ldan kelgancha aybga buyurmaysiz kamchiliklar bo’lsa, Asal bilan hamma narsaga ulgurolmadik.
- Yo’q, hammasi joyida.
Mehmonlar bilan to’lgan dasturxon ham asta sekin bo’shay boshladi, mening ham bu yerda qolishim Mashxura uchun noqulaylik keltirishini sezib ketishga chog’langan edim hamki Asal yana bo’ynimga osildi:
- Endi hech qayerga ketish yo’q! Biz bilan qolasiz.
Noiloj hamma ketguncha o’tirdim, qaqqildoqning uxlashidan darak yo’q. Bu orada Ma’murjon ham uxlab qoldi, endi qolishim