Tasodifiy hikoya: Админ.га савол
Ман латифа ёзгандим, Хартум деган сарлавха билан. Чикармадингиз. Манимча ёмон эмас эди....davomi
Ман латифа ёзгандим, Хартум деган сарлавха билан. Чикармадингиз. Манимча ёмон эмас эди....davomi
Библиотека | Boshqalar | Muttahamning parvozi (I- qism)
yaqqol sezilib turardi. — Erimning didi oʻzi shunaqa.
— Xe-xe-xe, — xiringladi Kunitskiy, — men bu haqda pan Nikodimga aytgan edim. Bilasizmi, toʻydan soʻng biz Koborovoga koʻchib kelgach, Nina birinchi galda — xe-xe-xe — xuddi ana shu masalada toʻpolon koʻtardi. Ayollarning oʻzi shunaqa — yaxshilikni bilishmaydi! Men uyimiz shinam boʻlsin deb jonimni jabborga topshirsamu, u toʻpolon koʻtarib oʻtirsa! Bir tasavvur qiling-a...
— Iltimos, bas qil shu gaplarni, — deya erining soʻzini boʻldi xotini.
— Sizni tushunmay qoldim, dada, — gapga aralashdi qizi, — pan Dizmaning joniga tegishning nima hojati bor. Boz ustiga bu gaplar Ninaga ham yoqmayapti!
— Voy-boʻy, axir hech nima deganim yoʻq-ku, oppoq qizim. Ha, aytganday, hozir sizlarni yolgʻiz qoldiramiz. Men pan Nikodimga Koborovoni koʻrsatishim kerak. Bilasizmi, pan Nikodim...
— Balki, pan Dizma charchagandirlar, — gap qotdi Kunitskaya.
— Xudo saqlasin! — deya e’tiroz bildirdi Nikodim.
— Ana koʻrdingmi, ana koʻrdingmi, — xursand boʻlib shushulay ketdi Kunitskiy. — Biz uddaburon odamlar darhol ishning mohiyatini tushunib olishni yaxshi koʻramiz.
— Dada, siz pan Dizma uchun javob bermang, — deya otasining gapini boʻldi qizi. — Barcha odamlar uchun ishning mohiyati shpallar bilan qirindidan iborat ekanligiga shubhalanaman. Shunday emasmi, pan Dizma?
— Shunday, albatta, — ehtiyotkorlik bilan javob qildi Nikodim, — bundan ham muhimroq ishlar bor.
Kunitskiy kaftini ishqab, asta kuldi:
— Ha, ha, muhimroq ishlar ham bor! Masalan, yogʻoch yetkazib berishni koʻpaytirish masalasi! — Kunitskiy oʻzidan juda xursand edi.
Mallasoch xonim oʻrnidan turib bosh irgʻadi.
— Xoʻp, sizlarga xalal bermaylik boʻlmasam, — dedi u sovuqqina qilib...
Qoʻngʻir sochli qiz ham oʻrnidan turdi. Nikodim oiladagi nizoning sababini tushunib yetmasdanoq, xonimlar yemakxonadan chiqib ketishdi.
Dizma nonushta shu qadar tez tamom boʻladi deb oʻylamagandi. U ochofat boʻlib koʻrinishdan choʻchib, kam ovqat yeganidan qorni toʻymay qolgandi.
Xizmatkor kirib, otlar tayyor turganini aytdi.
— Ana shunaqa, — dedi Kunitskiy telpagini kiyar ekan. — Bu gaplardan ajablanmang. Xotinim bilan ikkovimiz bir-birimizni tushunmaymiz. Men sizga aytsam, xotinim tushmagur ancha xayolparast, hech osmondan yerga tushgisi kelmaydi: yosh-da, hali. Hay mayli, aqli ham kirib qolar... Qizim boʻlsa... Hm... Kasya ham xotinimning tarafini oladi, chunki oʻziningʻ ham hali ona suti ogʻzidan ketmagan. Unday desam, xotinlar oʻzi doim bir-birining yonini oladi.
Hovlida ularni ikki toʻriq ot qoʻshilgan chiroyli izvosh kutib turgan ekan. Kunitskiy bilan Dizma yumshoq oʻrindiqlarga oʻtirishgach, xoʻjayin qamchi bosgan edi, otlar yelib ketishdi.
— Qalay, otlarim zoʻrmi? — Kunitskiy koʻzlarini qisdi. — Men ularni Lyublinda, qishloq xoʻjalik koʻrgazmasida sotib olgan edim. Ikkovi oltin medal' olgan. A? Zoʻr-a?
Chindan ham otlar bir tekisda yelib borishardi. Dizma ulariing ajoyib ekanligini tan oldi.
— Sizga avvalo temir yoʻl ministrligini koʻrsataman, — dedi Qunitskiy. — Yon tomondagi ikki tarmogʻi bilan hammasi boʻlib yigirma ikki kilometrni tashkil qiladi. Hozir birinchisiga boramiz.
Izvosh xiyobondan chapga burildi-da, boshoq chiqargan boʻliq bugʻdoyzor oralab ketgan tuproq yoʻldan ketdi. Garchi shabada esmayotgan boʻlsa-da, havo ancha salqin edi.
— Hosil juda yaxshi boʻlibdi-da! — dedi Dizma.
— Ha, ha, — boshini ma’yus chayqab javob qildi Kunitskiy. — Afsus, juda yaxshi boʻldi.
Nikodim kulib yubordi.
— Xuddi bundan xafa boʻlayotgandek gapirasiz-a.
— Nima deb oʻylovdingiz? — ajablandi Kunitskiy. — Bunday hosil ziroatchi uchun ofatning oʻzginasi-ku axir.
Dizma hech nimani tushunmay qolganini aytmoqchi boʻldi-yu, lekin tilini tiydi: yaxshisi, ehtiyotkorlik yuzasidan indamagani ma’qul.
— Ha, ofatning oʻzginasi, — deya takrorladi Kunitskiy. — Oʻylab koʻrsang esing teskari boʻlib ketadi. Ikki oydan soʻng gʻallani suv tekinga sota boshlaymiz. Buning otini moʻl-koʻlchilik ofati deydilar, azizim.
«Buni qarang-a! — deya xayolidan oʻtkazdi Dizma. — Shunday ekanligini kim oʻylabdi deysiz. Yaxshisi, kamroq gapirganim ma’qul. Savol berishdanu xudo saqlasin».
— Tushunarli, — deya javob qildi u. — Faqat, menimcha, bularning bari siz oʻylaganchalik qoʻrqinchli boʻlmasa kerak.
Dizma jimib qoldi. Lekin shu zahoti u yana biror narsa deyish lozimligini, aks holda bunday ishlarga aqli yetmasligi sezilib qolishi mumkinligini fahmladi-da:
— Gʻallaning narxi oshadi, — deya qoʻshimcha qildi.
— Be, qayoqda oshardi deysiz! Ha, agar bordi-yu hukumat gʻallani sotib olsa...
— Sotib olmaydi, deb sizga kim aytdi?
— Nimalar deyapsiz? — Kunitskiy oʻrindigʻida bir sapchib tushdi.
Dizma avvaliga qovun tushirib qoʻydim shekilli, deya qoʻrqib ketdi, ammo suhbatdoshining koʻzlari yaltirayotganini koʻrib koʻngli joyiga tushdi.
— Ogʻzingizga bol-e, azizim! Nimalar deyapsiz! Bu masala hal boʻlganmi?
— Hozircha loyiha...
— Azizim pan Nikodim! Ajoyib fikr! Ajoyib!
Ziroatchining manfaatini himoya qilish hukumatning vazifasi-ku; mamlakatning farovonligi qishloq xoʻjaligiga asoslangan. Bizda esa, jin ursin, nuqul xoʻjalik tartibini oʻzgartirishgani oʻzgartirishgan! Axir Pol'shada aholining yetmish protsenti dehqonchilik bilan shugʻullanadi. Yetmish protsenti-ya! Sanoatda ham, konlarda ham, savdoda ham emas, qishloq xoʻjaligida. Chorvachilik bilan oʻrmonchilik — barcha narsaning asosi. Ziroatchining farovonligi — barchaning farovonligi: fabrikantning ham, tujjorning ham, ishchining ham. Pan Dizma, siz bu genial loyihani qoʻllab-quvvatlash uchun hukumat doiralariga oʻz ta’siringizni koʻrsatishingiz lozim. Vatan oldidagi burchingiz axir bu. Hukumat ortiqcha gʻallani sotib olsin. Yo parvardigor! Koborovoning oʻzi xutorlari bilan qancha gʻalla berishi mumkin-a...
Kunitskiy xayolan koʻradigan foydasini xomchoʻt qila boshlagan edi. Dizma gap qotdi:
— Hamma gap pulda. Pul yoʻq.
— Pulmish-a! Pul nima degan gap! — bidirlay ketdi Kunitskiy, — buning sirayam mushkul joyi yoʻq. Hukumat qishloq xoʻjalik ziyomining obligatsiyasini chiqarishi mumkin. Masalan, yuz million soʻmlik deylik. Pul oʻrniga mana shu obligatsiya toʻlanadi — vassalom! Bu obligatsiyalar protsentli boʻladi, albatta. Aytaylik, yuz soʻmdan besh yoki hatto toʻrt protsentdan toʻlash mumkin. Gapimni tushunyapsizmi? Zayom olti yillik muddat bilan chiqariladi, deylik. Olti yil ichida esa gʻalla bozorida, oʻldim deganida, ikki marta qulay vaziyat yuzaga keladi. Ana shunda bor gʻallani chet elga sotib yuborish mumkin. Butun operatsiya shu, xolos! Gapimni tushundingizmi! Buning foydasi juda katta, birinchidan, narx-navo barqarorlashadi, ikkinchidan, muomaladagi pul koʻpayadi, chunki obligatsiyalarda egasining nomi koʻrsatilmagan boʻladi, albatta. Axir davlat shu yoʻl bilan ichki bozorga yuz ming soʻmga yaqin yangi pul chiqarish imkoniga ega boʻladi. Shu yoʻsinda naqd pulning yetishmovchiligi bartaraf qilinadi. Azizim! Siz bu haqda ministr Yashunskiy bilan albatta gaplashishingiz lozim...
— Biz u bilan bu toʻgʻrida bir necha
— Xe-xe-xe, — xiringladi Kunitskiy, — men bu haqda pan Nikodimga aytgan edim. Bilasizmi, toʻydan soʻng biz Koborovoga koʻchib kelgach, Nina birinchi galda — xe-xe-xe — xuddi ana shu masalada toʻpolon koʻtardi. Ayollarning oʻzi shunaqa — yaxshilikni bilishmaydi! Men uyimiz shinam boʻlsin deb jonimni jabborga topshirsamu, u toʻpolon koʻtarib oʻtirsa! Bir tasavvur qiling-a...
— Iltimos, bas qil shu gaplarni, — deya erining soʻzini boʻldi xotini.
— Sizni tushunmay qoldim, dada, — gapga aralashdi qizi, — pan Dizmaning joniga tegishning nima hojati bor. Boz ustiga bu gaplar Ninaga ham yoqmayapti!
— Voy-boʻy, axir hech nima deganim yoʻq-ku, oppoq qizim. Ha, aytganday, hozir sizlarni yolgʻiz qoldiramiz. Men pan Nikodimga Koborovoni koʻrsatishim kerak. Bilasizmi, pan Nikodim...
— Balki, pan Dizma charchagandirlar, — gap qotdi Kunitskaya.
— Xudo saqlasin! — deya e’tiroz bildirdi Nikodim.
— Ana koʻrdingmi, ana koʻrdingmi, — xursand boʻlib shushulay ketdi Kunitskiy. — Biz uddaburon odamlar darhol ishning mohiyatini tushunib olishni yaxshi koʻramiz.
— Dada, siz pan Dizma uchun javob bermang, — deya otasining gapini boʻldi qizi. — Barcha odamlar uchun ishning mohiyati shpallar bilan qirindidan iborat ekanligiga shubhalanaman. Shunday emasmi, pan Dizma?
— Shunday, albatta, — ehtiyotkorlik bilan javob qildi Nikodim, — bundan ham muhimroq ishlar bor.
Kunitskiy kaftini ishqab, asta kuldi:
— Ha, ha, muhimroq ishlar ham bor! Masalan, yogʻoch yetkazib berishni koʻpaytirish masalasi! — Kunitskiy oʻzidan juda xursand edi.
Mallasoch xonim oʻrnidan turib bosh irgʻadi.
— Xoʻp, sizlarga xalal bermaylik boʻlmasam, — dedi u sovuqqina qilib...
Qoʻngʻir sochli qiz ham oʻrnidan turdi. Nikodim oiladagi nizoning sababini tushunib yetmasdanoq, xonimlar yemakxonadan chiqib ketishdi.
Dizma nonushta shu qadar tez tamom boʻladi deb oʻylamagandi. U ochofat boʻlib koʻrinishdan choʻchib, kam ovqat yeganidan qorni toʻymay qolgandi.
Xizmatkor kirib, otlar tayyor turganini aytdi.
— Ana shunaqa, — dedi Kunitskiy telpagini kiyar ekan. — Bu gaplardan ajablanmang. Xotinim bilan ikkovimiz bir-birimizni tushunmaymiz. Men sizga aytsam, xotinim tushmagur ancha xayolparast, hech osmondan yerga tushgisi kelmaydi: yosh-da, hali. Hay mayli, aqli ham kirib qolar... Qizim boʻlsa... Hm... Kasya ham xotinimning tarafini oladi, chunki oʻziningʻ ham hali ona suti ogʻzidan ketmagan. Unday desam, xotinlar oʻzi doim bir-birining yonini oladi.
Hovlida ularni ikki toʻriq ot qoʻshilgan chiroyli izvosh kutib turgan ekan. Kunitskiy bilan Dizma yumshoq oʻrindiqlarga oʻtirishgach, xoʻjayin qamchi bosgan edi, otlar yelib ketishdi.
— Qalay, otlarim zoʻrmi? — Kunitskiy koʻzlarini qisdi. — Men ularni Lyublinda, qishloq xoʻjalik koʻrgazmasida sotib olgan edim. Ikkovi oltin medal' olgan. A? Zoʻr-a?
Chindan ham otlar bir tekisda yelib borishardi. Dizma ulariing ajoyib ekanligini tan oldi.
— Sizga avvalo temir yoʻl ministrligini koʻrsataman, — dedi Qunitskiy. — Yon tomondagi ikki tarmogʻi bilan hammasi boʻlib yigirma ikki kilometrni tashkil qiladi. Hozir birinchisiga boramiz.
Izvosh xiyobondan chapga burildi-da, boshoq chiqargan boʻliq bugʻdoyzor oralab ketgan tuproq yoʻldan ketdi. Garchi shabada esmayotgan boʻlsa-da, havo ancha salqin edi.
— Hosil juda yaxshi boʻlibdi-da! — dedi Dizma.
— Ha, ha, — boshini ma’yus chayqab javob qildi Kunitskiy. — Afsus, juda yaxshi boʻldi.
Nikodim kulib yubordi.
— Xuddi bundan xafa boʻlayotgandek gapirasiz-a.
— Nima deb oʻylovdingiz? — ajablandi Kunitskiy. — Bunday hosil ziroatchi uchun ofatning oʻzginasi-ku axir.
Dizma hech nimani tushunmay qolganini aytmoqchi boʻldi-yu, lekin tilini tiydi: yaxshisi, ehtiyotkorlik yuzasidan indamagani ma’qul.
— Ha, ofatning oʻzginasi, — deya takrorladi Kunitskiy. — Oʻylab koʻrsang esing teskari boʻlib ketadi. Ikki oydan soʻng gʻallani suv tekinga sota boshlaymiz. Buning otini moʻl-koʻlchilik ofati deydilar, azizim.
«Buni qarang-a! — deya xayolidan oʻtkazdi Dizma. — Shunday ekanligini kim oʻylabdi deysiz. Yaxshisi, kamroq gapirganim ma’qul. Savol berishdanu xudo saqlasin».
— Tushunarli, — deya javob qildi u. — Faqat, menimcha, bularning bari siz oʻylaganchalik qoʻrqinchli boʻlmasa kerak.
Dizma jimib qoldi. Lekin shu zahoti u yana biror narsa deyish lozimligini, aks holda bunday ishlarga aqli yetmasligi sezilib qolishi mumkinligini fahmladi-da:
— Gʻallaning narxi oshadi, — deya qoʻshimcha qildi.
— Be, qayoqda oshardi deysiz! Ha, agar bordi-yu hukumat gʻallani sotib olsa...
— Sotib olmaydi, deb sizga kim aytdi?
— Nimalar deyapsiz? — Kunitskiy oʻrindigʻida bir sapchib tushdi.
Dizma avvaliga qovun tushirib qoʻydim shekilli, deya qoʻrqib ketdi, ammo suhbatdoshining koʻzlari yaltirayotganini koʻrib koʻngli joyiga tushdi.
— Ogʻzingizga bol-e, azizim! Nimalar deyapsiz! Bu masala hal boʻlganmi?
— Hozircha loyiha...
— Azizim pan Nikodim! Ajoyib fikr! Ajoyib!
Ziroatchining manfaatini himoya qilish hukumatning vazifasi-ku; mamlakatning farovonligi qishloq xoʻjaligiga asoslangan. Bizda esa, jin ursin, nuqul xoʻjalik tartibini oʻzgartirishgani oʻzgartirishgan! Axir Pol'shada aholining yetmish protsenti dehqonchilik bilan shugʻullanadi. Yetmish protsenti-ya! Sanoatda ham, konlarda ham, savdoda ham emas, qishloq xoʻjaligida. Chorvachilik bilan oʻrmonchilik — barcha narsaning asosi. Ziroatchining farovonligi — barchaning farovonligi: fabrikantning ham, tujjorning ham, ishchining ham. Pan Dizma, siz bu genial loyihani qoʻllab-quvvatlash uchun hukumat doiralariga oʻz ta’siringizni koʻrsatishingiz lozim. Vatan oldidagi burchingiz axir bu. Hukumat ortiqcha gʻallani sotib olsin. Yo parvardigor! Koborovoning oʻzi xutorlari bilan qancha gʻalla berishi mumkin-a...
Kunitskiy xayolan koʻradigan foydasini xomchoʻt qila boshlagan edi. Dizma gap qotdi:
— Hamma gap pulda. Pul yoʻq.
— Pulmish-a! Pul nima degan gap! — bidirlay ketdi Kunitskiy, — buning sirayam mushkul joyi yoʻq. Hukumat qishloq xoʻjalik ziyomining obligatsiyasini chiqarishi mumkin. Masalan, yuz million soʻmlik deylik. Pul oʻrniga mana shu obligatsiya toʻlanadi — vassalom! Bu obligatsiyalar protsentli boʻladi, albatta. Aytaylik, yuz soʻmdan besh yoki hatto toʻrt protsentdan toʻlash mumkin. Gapimni tushunyapsizmi? Zayom olti yillik muddat bilan chiqariladi, deylik. Olti yil ichida esa gʻalla bozorida, oʻldim deganida, ikki marta qulay vaziyat yuzaga keladi. Ana shunda bor gʻallani chet elga sotib yuborish mumkin. Butun operatsiya shu, xolos! Gapimni tushundingizmi! Buning foydasi juda katta, birinchidan, narx-navo barqarorlashadi, ikkinchidan, muomaladagi pul koʻpayadi, chunki obligatsiyalarda egasining nomi koʻrsatilmagan boʻladi, albatta. Axir davlat shu yoʻl bilan ichki bozorga yuz ming soʻmga yaqin yangi pul chiqarish imkoniga ega boʻladi. Shu yoʻsinda naqd pulning yetishmovchiligi bartaraf qilinadi. Azizim! Siz bu haqda ministr Yashunskiy bilan albatta gaplashishingiz lozim...
— Biz u bilan bu toʻgʻrida bir necha