Tasodifiy hikoya: MUHABBAT JILG`ALARI: Bir juft oqqushlar...
6 - qisim...davomi

qattiq ta’sir qiladi.

Kasya yelkasini qisdi:
— Hammaga ham bunday emas.
— Barcha ayollar, — dedi Nikodim, — lapashanglikdan qoʻpol kuchni afzal koʻrishadi.
— Oʻzingizni bozorga solmay qoʻya qoling, — deya kulib yubordi Nina.

Yana bir oz suhbatlashib oʻtirishgach, Dizma oʻziga ajratilgan xonaga yoʻl oldi. U parkda xoʻjayinlarning sirini bajonu dil aytib beradigan anovi telba graf bilan uchrashishi lozimligini unutmagan edi.

Hech kim koʻrmayotganiga ishonch hosil qilgʻach, Nikodim ayvonga chiqdi-da, tusmol bilan keksa argʻuvon tagidagi kursiga olib boradigan xiyobon boʻylab yurib ketdi. Biroq u hadeganda oʻsha kursini topa olmadi. Shundan soʻng u Ponimirskiy bilan uchrashishdan umudini uza boshlagan edi, yaqinginada itning vovillagani eshitilib qoldi.
— Shu yerda ekan! — xursand boʻldi Nikodim. Chindan ham nariroqda sershox qora qayin ostida tinmay vovillaganicha Ponimirskiyning iti irgʻishlamoqda edi. Dizma boshini koʻtarib, yuqoriga qaradi-yu, hayratdan dong qotib qoldi: yosh graf shoxning ayrisida oʻtirardi.
— A, bu sizmisiz! — deya qichqirdi u yuqoridan. — Juda yaxshi!

Ponimirskiy yerga osongina sakrab tushdi-da, Dizmaga bosh irgʻadi.
— Kunikka men haqimda gapirdingizmi? — soʻradi u, Nikodimga shubha bilan tikilar ekan.
— Yoʻgʻ-e, xudo saqlasin! Innaykeyin, uning oʻzi uyda yoʻq ham.
— Bunisi yaxshi boʻlibdi. Daraxtga chiqib oʻtirganimni koʻrib ajablanmadingizmi?
— Yoʻq, nega endi.
— Bilasizmi, buni atavizm deydilar. Ba’zan odamning juda ham ibtidoiy ahvoliga qaytgisi kelib qoladi. Sizda ham hech shunday boʻlganmi, pan... Familiyangiz nima edi?
— Dizma.
— Ha, ha, Dizma. Ahmoqona familiya ekan. Ismingiz-chi?
— Nikodim.
— Qiziq, sira Nikodimga oʻxshamaysiz-ku. Hay, mayli, buning ahamiyati yoʻq. Itim Brut ham Brutga oʻxshamaydi. Oʻzimni koʻrgan odam ham ismimni Jorj deb oʻylamaydi. Demak, anovi ablah qayergadir ketdi, dedingizmi?
— Ha, bir kunga ketdi.
— Yana biror qalloblik qilmoqchidir-da. U bizdan Koborovoni tortib olganidan xabaringiz bormi?
— Yoʻq, bu toʻgʻrida hech nima eshitmaganman.
— Kunik sudxoʻrlik bilan shugʻullanardi. Bir payt otam anchagina pul qarzdor boʻlib qoldi. Boz ustiga urushning kasri tegib, moliyaviy ahvolimiz juda mushkullashib qoldi. Shundan soʻng Kunik ishni osongina chuvalashtirib yubordi va oxir-oqibatda otamni Koborovoni yolgʻondakimiga sotishga koʻndirdi.
— Yolgʻondakamiga deysizmi? — Aniq bilmayman, bu ishga tishim oʻtmaydi. Shunisi ma’lumki, u muttahamchilik yoʻli bilan yer-mulkimizni oʻzlashtirib oldi. Hay, mayli. Hali uni avaxtaga tiqishadi.
— Xoʻp, yaxshi, — deya ehtiyotkorlik bilan gap boshladi Dizma, — nega boʻlmasam singlingiz Kunits... oʻsha Kunikka turmushga chiqdi?
— Otamni yaxshi koʻrganidan. Agar Koborovoni tashlab ketishga toʻgʻri kelganida otam buni sira chidayolmasdi. Muttaham Kunik esa buni sezib qoldi-da, otamga: agar Nina menga turmushga chiqsa, Koborovoni oʻning nomiga yozdirib qoʻyaman deya va’da qildi. Faqat shu yoʻl bilangina otameros mulkimiz Ponimirskiylar qoʻlida qolishi mumkin edi. Singlim shu ishni deb oʻzini qurbon qildi, mana endi jabrini tortyapti. Chunki otam toʻy oʻtgach, bir yildan soʻng baribir dunyodan oʻtdi. Anavi ablah esa Ninani aldab-suldab juda katta pullik veksellarga qoʻl qoʻydiribdi-da, soʻng vakolatnoma yozdirib olibdi. Singlimning oʻz yer-mulkida bekalik qilolmasligining sababi ham ana shunda. Ablah Kunik bu yerda hamma ishga xoʻjayin boʻlib olgan.
— Uning qizi-chi, bu ishlarga u qanday qarayapti?
— Kasyami? Maymun u. Lekin Kunikni yomon koʻradi: aytishlariga qaraganda, u albah Kasyaning onasini xoʻrlagan ekan.
— U oʻlganmi?..
— Kim?
— Pan Kunikning birinchi xotini-da!
— Qanaqa pan? — deya hurpaydi Ponimirskiy. — Muttaham u, ablah u, pan emas. Men pan boʻlaman! Tushundingizmi?
— Tushundim, tushundim, — dedi shoshilib Dizma, — Demak, oʻlgan ekan-da?
— Birinchidan, bu bilan mening ishim yoʻq, ikkinchi» dan, oʻlganiga ancha boʻlgan. Menga papiros bering.

Ponimirskiy papiros tutatdi-da, ogʻzidan halqa-halqa tutun chiqargancha xayolga choʻmdi... Uning kechagiga qaraganda bugun ancha xotirjam ekanligini payqagan Dizma botinib soʻradi:
— Sizni uydan nega chiqarib yuborishgan?

Ponimirskiy uning savoliga javob qilmay Dizmaning koʻziga uzoq tikilib turdi. Nihoyat, u Nikodim tomon engashdi-da:
— Ehtimol, sizning menga foydangiz tegib qolar, — deya shivirladi.
— Meni-ya? — ajablandi Dizma.
— Ji-i-im! — Graf atrofga alnaglab qaray boshladi. — Kimdir gapimizni eshitayotganga oʻxshaydi.
— Bu yerda hech kim yoʻq-ku.
— Jim, Brut! Qani, qidir josusni. Qidir deyapman! It egasiga esankirab tikilganicha joyidan qoʻzgʻalmay turaverdi.
— He, maxluq! — dedi zardasi qaynab graf. — Yoʻqol bu yerdan.

U oʻrnidan turib, oyoq uchida yurganicha butalar ichini aylanib chiqdi. Soʻng yana kursiga kelib oʻtirdi-da, ibratomuz ohangda dedi:
— Ehtiyotkor boʻlgan durust.
— Menga foydangiz tegishi mumkin dedingiz... — deya eslatdi Dizma.
— Ha. Sizdan qurol sifatida foydalanaman. Lekin siz mening hamma gapimga miq etmay quloq solishingiz kerak. Bu haqda hech kimga ogʻiz ochmaysiz. Avvalo siz Varshavaga, xolam pani Pshelenskayaning oldiga borishingiz kerak. Xolam juda tentak, shu bilan birga juda hurmatli zot. Kecha toʻgʻri aytgan edingiz: hurmatli zotlarning aksariyati tentak boʻlishadi...
— Chindan ham shunday...

Ponimirskiy istehzo bilan basharasini bujmaytirdi.
— Lekin siz bu qonundan istisno ekansiz, — deya gapini davom ettirdi u. — Chunki siz ham ahmoqsiz, ammo sizni hurmatli zot deb boʻlmaydi. Biroq buning ahamiyati yoʻq. Bizni muhimroq ishlar kutyapti. Gap bunday: Pshelenskaya xolamning tanish-bilishlari juda koʻp, keyin u Kunikni koʻrgani koʻzi yoʻq. Shuning uchun ham u mening ishim yuzasidan sizga yordam berardi.
— Qanaqa ish yuzasidan?
— Men gapirayotganimda jim turib eshiting, jin ursin sizni! Kunik meni jinni deb e’lon qildi. Meni-ya! Tushunyapsizmi? Keyin menga vasiylik qilish huquqiga ega boʻlib oldi. Gap bunday, xolam, kimligiki aniq bilmaymanu, lekin mutaxassislarni yigʻishi kerak... Ular konsilium oʻtkazib, mening ruhan sogʻlom ekanligimni tasdiqlashlari lozim. Tushunyapsizmi?
— Tushundim.
— Men xolamga xat yozib, sizni kasbdoshim sifatida tavsiya qilaman. Toʻgʻri, siz koʻrinishingizdan koʻproq etikdoʻzga oʻxshaysiz. Lekin xolam anchadan beri Kunikning adabini berishni orzu qilib yuribdi, shuning uchun ham ishonadi. Xolamga meni tahqirlashayotganini, tutqunlikda saqlashayotganini aytasiz. Xullas, ahvolimni obdan yomonlab gapirib berasiz...
— Yaxshi, lekin... .
— Jim! Bilmasangiz, bilib qoʻying: buning uchun men bilan doʻstlashish sharafiga muyassar boʻlasiz. Soʻngra sizga umrbod maosh belgilayman. Qalay, yetadimi? Hozir borib xat yozaman. Varshavaga joʻnashingiz oldidan batafsil koʻrsatma olish uchun oldimga kirasiz. Xatni ham oʻshanda olasiz. Agar meni chaqgudek boʻlsangiz, bilib qoʻying: itdek otib tashlayman! Xayr.

U hushtak chalyb itini chaqirdi-da, bir sakrab, butalar ortida gʻoyib boʻldi.

«Telbaligi aniq, — deya xayolidan kechirdi Dizma.