Tasodifiy hikoya: birinchi marta am sikganim
Avvalambor barchaga salom. Men bu saytda yangiman va sayt a'zolari bilan tezda döstlashib ketamiz de...davomi

— Lekin harqalay grafning hikoyasida, ozgiia boʻlsa-da, haqiqat borga oʻxshaydi. Kunitskiy Koborovoni sotib olganman, degandi. Xotini bilan qizi uni yomon koʻrishadi. Turgan gap, anovi telba va uning rejalari bilan ovora boʻlib oʻtirishning hojati yoʻq. Ammo bir oʻylab koʻrsam yomon boʻlmaydi: ehtimol, bu chigallikdan oʻzimga biror foyda chiqarishim mumkindir?...»

Hozircha u qanday foyda koʻrishi mumkinligini bilmasdi, ammo birovning siridan voqif boʻlib qoʻyish xalal bermasligini his etardi. Ayniqsa uning hozirgi ahvolida bu narsaning nafi tegishi mumkin edi.

«Hech boʻlmaganda anovi telbaning gapi qanchalik rostligini bilib qoʻyishn kerak».

Dizmaning miyasiga, agar Ponimirskiyning gapi rost boʻlsa, u holda Kunitskiyga siringni fosh etaman, deb poʻpisa qilishim mumkin, degan fikr keldi. Nikodim xayol surib borar ekan, uy oldida xizmatkorga duch kelib qoldi. Xizmatkor unga xoʻjayin mashinani qaytarib yuborgani, oʻzi esa ish chiqib qolgani tufayli ertaga qaytajagini xabar qildi.

Bu yangilikdan Dizmaning boshi osmonga yetdi. U yana bir kun mazza qilib dam oladi! Lekin u bod kasali qoʻzgʻashini paysalga solib oʻtirmaslikka qaror qildi. Harqalay u Kunitskiy bilan uchrashishdan bir kun oldin kasal boʻlib olsa yomon boʻlmaydi.

Shu boisdan ham Nikodim kechki ovqat mahali goh yelkasi, goh tizzasini ushlab, goʻyo qattiq ogʻriqdan azob chekayotgandek, toʻlgʻana boshladi. Ikkala ayol ayniqsa Nina, achinib uning kasalini surishtira ketishdi. Dizma bod kasali borligini aytgach, ayollarning ikkovi yakdillik bilan Koborovoning nam iqlimi bu kasalni qoʻzgʻashiga sabab boʻlishi mumkinligini tasqidlashdi. Nina hatto buni oldindan aytib qoʻymagani uchun kechirim ham soʻradi.

Kompot ichib boʻlingach, ogʻriq juda avjiga chiqdi. Dizma xonimlardan afv etishlarini soʻrab, oʻz xonasiga yoʻl oldi, Nina xizmatkorga uni kuzatib qoʻyishni buyurdi-da, oʻzi biror dori-darmoi topish uchun xonaki aptekasiga chiqib ketdi.

Dizma oʻzidan xursand edi. U kasal boʻlishni ham juda oʻrniga qoʻydi. Uni yechintirib, toʻshakka yotqizgan va tez orada dori olib kelgan xizmatkorning tashvishli koʻrinishi ham shundan dalolat berib turardi.

Oradan chorak soat oʻtgach, eshik taqillab qoldi.
— Kiravering, — deya javob qildi Dizma. Shundan soʻng eshik ochilib, Ninaning tovushi eshitildi:
— Qalay, tuzukmisiz?
— Mazam yoʻq.
— Mabodo biror narsa kerak emasmi?
— Yoʻq, rahmat.
— Yaxshi uxlab turing. Ertagacha tuzalib ketasiz, deb umid qilaman.
— Tuningiz xayrli boʻlsin.

Xonaga sukunat choʻmdi. Boya toʻyib ovqatlanib olgan Dizmani mudroq bosdi.

«Bu Nina juda yoqimtoy xotin ekan, — deya xayolidan oʻtkazdi u uyquga qetar ekan, — grafinya...»

5-bob
Koborovoning iqlimi Nikodim Dizmaning kasaliga juda yomon ta’sir qildi. Ertalab uning kechasi bilan mijja qoqmay chiqqani va oyoq-qoʻlidagi ogʻriq yanada kuchaygani ma’lum boʻldi. Oqsoch xotin Ninaxa ana shunday xabar olib keldi. Soʻngra u Dizmaning oldiga bir talay dori-darmon olib qaytdi-da, bekaning oʻqish uchun biror kitob kerak emasmikin, deb soʻrayotganini xabar qildi.

Dizmaning kitob oʻqishga xushi yoʻq edi. Biroq u nodon boʻlib koʻrinishdan choʻchib, oqsoch xotinga kitobni qoʻlida tutib turishga qiynalishini aytdi.

Bu bahona kutilmagan natija berdi. Eshik ortidan Ninaning tovushi eshitildi:
— Salom, pan Dizma. Ahvolingiz yengillashmaganidan juda xafaman. Balki, doktor chaqirtirish kerakdir?
— Yoʻq, kerak emas, — deya qat’iy ohangda rad qildi Nikodim.
— Hoynahoy, zerikayotgan boʻlsangiz kerak. Agar sizga kitob oʻqib berishsa-chi?
— Lekin kim ham oʻqib berardi deysiz? Nina bir oz indamay turdi-da, soʻng soʻradi: — Oldingizga kirsam maylimi?
— Marhamat.

Nina ichkariga kirib, hamdardlik va sinchkovlik bilan Nikodimga tikildi. Keyin oʻzi kitob oʻqib berishni taklif qildi. Dizma bezovta qilgani uchun undan kechirim soʻradi, minnatdorchilik bildirdi, rozilik berishdan boshqa iloji qolmadi.
— Qoʻysangiz-chi! Arzimagan narsa-ku! Shunday ham ishsiz yuribman. Bundan oʻzim ham xursand boʻlaman. Ayting-chi, sizta qaysi yozuvchining asarini oʻqib beray?

Nikodim oʻylanib qoldi: Liskovda ziyoli odamlar oʻqiydigan biror durustroq yozuvchini tanlash kerak. Shu payt u ismi Djek deb talaffuz etilsa-da, lekin qandaydir boshqacha yoziladigan bir inglizni esladi.
— Balki, Djek Londondan oʻqib berarsiz? — deb iltimos qildi u.

Nina jilmayib, bosh irgʻadi.
— Hozir olib kelaman.

U tezda muqovasi chiroyli bir necha kitob koʻtarib qaytdi.
— Siz Djek Londonni yaxshi koʻrishingizni eshitib, sira ajablanganim yoʻq.

Umri bino boʻlib Londonning biror asarini oʻqimagan Dizma gap qotdi.
— Chindan ham u menga juda yoqadi, lekin siz nega bunday dedingiz?
— Meni kechirasiz, ehtimol bu shunchaki maqtanchoqlikdir, ammo men oʻzimni anchayin kuzatuvchan odam deb hisoblayman. Garchi siz Splendid Isolation ya’ni ichki tuygʻular bilan yashovchi kishi, tabiatan odamovi boʻlsangiz-da, xarakteringizni tushunish uncha qiyin emas ekan.
— Nahotki?
— Ha. Biz, ayollar, ehtimol bunga ilmby yoʻl bilan va hatto metodik uslub orqali erishmasmiz. Lekin biz psixoanaliz, boshqacha qilib aytganda, amaliy psixologiya boʻyicha mutaxassismiz. Bu oʻrinda ziyrakligimiz tadqiqot metodining oʻrnini bosadi, nozik seza bilish qobiliyati esa bizni xatolardan asraydi.

«Obbo, rosa valdiradi-ku», xayolidan oʻtkazdi Dizma..
— Shu boisdan ham, — deya dadom etdi Nina kitobni ixtiyorsiz varaqlar ekan, — biz ochiq kitobdan koʻra yopiq kitobning kalitini osonroq topa olamiz.
— Hm, har qanday kitobning ham sahifasini osongina ochish mumkin boʻlgan bir paytda qandaydir kalit qidirib oʻtirishning nima hojati bor? — deya e’tiroz bildirdi Nikodim..

U yopiq kitoblar haqida soʻz ochgan Nina hozir kitobyi ochmay turib, London asarini muqova ustidan oʻqbshni namoyish qilmoqchi shekilli, degan xayolga bordi. Shuning uchun ham qoʻshimcha qildi:
— Kitobni ochishdan oson ish yoʻq.

Nina uning koʻziga tikildi-da, e’tiroz bildirdi:
— Yoʻq, unday emas. Shunday kitoblar borki, bu usulni yoqtirishmaydi. Eng qiziqarlisi ham ana shu kitoblar. Ular faqat xayolan oʻqish mumkin. Yo fikrimga qoʻshilmaysizmi?
— Bilmadim, — javob qildi Dizma sira oʻylab oʻtirmay. — Men bunday kitoblarni uchratgan emasman.. Juda qimmatbaho nashrlarni koʻrganman, lekin har qanday kitobni ham osongina ochib, oʻqib chiqishim mumkin.
— Buni tushunish qiyin emas: siz, chamasi zeriktiradigan kitoblarni umuman qoʻlingizga olmasangiz kerak. Sizni qiziqtirgan kitoblar esa goʻyo magnetizm ta’sirida oʻz-oʻzidan ochilsa ehtimol. Kuchli iroda sohibi boʻlmish odamlarga xos narsa bu...

Dizma: «Nimalar deb valdirayapti bu xotin!» — deya ichida kulib qoʻydi. Soʻng dedi:
— Axir kitobning sahifasini ochish uchun yosh bolaning ham kuchi yetadi-ku.
— Ammo siz juda kuchli xarakterga ega ekansiz…
— Men-a? — gʻoyat ajablandi Dizma. — O, bahslashmay qoʻya qoling. Menda bu fikrni tasdiqlovchi bir talay dalillar bor, — dedi magʻrur jilmayib Nina. — Masalan, sizning Djek London asarlarini yaxshi koʻrishingizni olaylik... Axir bu sizning