Tasodifiy hikoya: Утмиш вокеалари 8
Ванихоят узок текширувлардан кейин Шамсидин хатни олди. Йиглаб укиди. Мубинани согинганди. Болалари ...davomi

siz kabi odamni koʻp yillardan beri birinchi marta uchratishim... Sizning hamdardligingizda kishining nafsoniyatiga tegadigan achinish ham, hissiz kuzatuvchining befarqligi ham sezilmaydi... Bilasizmi, men hech kim bilan uchrashmayman. Dilimdagi barcha gaplarni ochiq aytgan birinchi odam siz boʻldingiz. Keyin, sezib turibman, meni toʻgʻri tushunyapsiz.

Nina yonoqlari qizarib, hayajon bilan gapirmoqda edi. Dizma juvonga yoqib qolganiga shubhalanmay qoʻygandi.
— Oʻz qaygʻu-alamlarimni gapiraverib sizni xafa qilib qoʻymadimmi?
— Yoʻgʻ-e, xudo saqlasin.
— Nahot mening gaplarim sizni qiziqtirayotgan boʻlsa?
— Juda ham. — Siz menga juda mehribonlik qilyapsiz.
— Siz ham menga mehribonlik qildingiz. Xafa boʻlmang: hammasi oʻtib ketadi, faqat hasratni ichga solmaslik kerak.

Nina jilmaydi.
— Siz, menga, yigʻlayotgan yosh bolani ovutish uchun qoʻpol hazil qiladigan katta odamdek munosabatda boʻlyapsiz. Lekin, bilsangiz, toʻporilik ham ba’zan yaxshi davo boʻladi.
— Falokat oldida chekinmaslik kerak, undan qutulish yoʻlini izlash lozim.

Nina qovogʻini soldi.
— Bu oʻrinda najot kutib boʻlmaydi.
— Har kimning baxti oʻz qoʻlida, — dedi ishonch bilan Nikodim.
— Agar u qoʻl baquvvat boʻlsa, albatta. Qoʻllarimning qanday zaifligini oʻzingiz koʻrib turibsiz-ku axir.

Shunday deya u, xushboʻy atir hidi anqib turgan qoʻllarini Nikodim tomon uzatdi. Dizma bu qoʻllarni tutib oʻpgan edi, juvon oʻz navbatida uning qoʻllarini qisib qoʻydi.
— Zabardast qoʻllar kerak, — dedi u, — masalan, mana siznikidek... Bunday qoʻllarga taqdiringni bemalol ishonib topshirish mumkin. Ba’zan men: kuchli iroda har qanday toʻsiqni ham yengib oʻtishi mumkin, uning uchun ilojsiz narsaning oʻzi boʻlmasa kerak, deb oʻylab qolaman... U har narsaga qodir, u poʻlatni yemiradi, kelajakni bunyod etadi... Bunday iroda sohibi xudbin boʻlmasa, albatta, zaif bechoralarga yordam qoʻlini choʻzadi... Bunday odamning qudratida qanchadan-qancha poeziya bor-a!..

Nina qoʻlini sekingina tortib oldi-da, qoʻshimcha qildi...
— Sizga hissiyotga berilgan ayol boʻlib koʻrinsam kerak-a?

Dizma nima deb javob berishini bilmay qolgandi, shu boisdan ham u eski hiylasini ishlatib, goʻyo ogʻriqning zoʻridan ingraganday, tirsagini changalladi.
— Ogʻriyaptimi?
— Judayam.
— Bechora! Balkim, doktor chaqirtirish kerakdir?
— Yoʻq. Rahmat. Kerak emas.
— Sizga juda yordam bergim kelyapti.
— Gʻoyat rahmdil ekansiz.
— Rahmdilligimdan nima foyda? — dedi Nina ma’yuslik bilan va kitobni qoʻliga oldi. — Yana oʻqiymizmi?
— Ehtimol, joningizga tekkandir?
— E, yoʻq, men tovush chiqarib oʻqishni yaxshi koʻraman. Shu payt eshik taqillab, Kasyaning tovushi eshitildi.
— Nina, bir minutga chiqib ketolmaysanmi?
— Kechirasiz, — dedi Nina, oʻrnidan turarkan, — hozir kelaman.

Tashqaridan Kasyaning zarda bilan allanimalar degani eshitildi, soʻng hammayoq jimib qoldi.

Dizma oʻz ahvoli haqida oʻylay boshladi. U Ninaga yoqib qolgani aniq. Bunga shubhalanmasa ham boʻladi. Xoʻsh, bundan qanday foydalanish mumkin? Uning yordami bilan boshqaruvchilik oʻrnida koʻproq ishlay olarmikin?

«Bunday boʻlishi dargumon, — deya oʻziga-oʻzi e’tiroz bildirdi Nikodim. — Uning eriga gapi oʻtmaydi. Chol hech qanday ishga yaramasligimni sezgan zahoti kavushimni toʻgʻrilab qoʻyadi. Uzzu kun kasal boʻlib yotaverish ham mumkin emas!»

Dizma kutilmaganda shunday oʻqimishli xonimga yoqib qolganidan oʻzi ham ajablandi. Biroq u bundan na xursand boʻldi, na faxrlandi. Shu tobda uning miyasi faqat bir narsa bilan: Koborovoda iloji boricha koʻproq qolish yoʻlini topish bilap band edi. Biror boshqa tuygʻu hozir uni bu fikrdan chalgʻita olmasdi. Nina, chamasi, uni ishonchga loyiq deb hisoblayapti. U ham Nikodimga yoqadi, biroq bu tuygʻu uning Kasya, Man'ka va umuman har qanday yosh juvonga boʻlgan moyilligidan ortiq emasdi.

Nikodim Dizma hali sevgi nimaligini bilmasdi. Uning hayot kitobi sahifalarida onda-sonda roʻy bergan tasodifiy, hech qanday ahamiyatga ega boʻlmagan uchrashuvlargina yozilib qolgandi, Hozir u Ninani oʻylar ekan, kelajakni tasavvur qilishga, biron reja tuzishga urinmasdi. Boz ustiga tugʻma ehtiyotkorlik tuygʻusi uning ra’yini qaytarib turardi: axir bu narsa unga zarar keltirishi mumkin edi-da. Birdan bu ishlarni eri fahmlab qolsa-chi?

Nina qaytib kirganida ancha xafa koʻrinardi. Buii kurib Nikodim, chamasi, Kasya bilan oralarida biror koʻngilsiz gap oʻtgan boʻlsa kerak, degan qarorga keldi. Juvon oʻqishda davom etdi, biroq endi ular tushga qadar oʻzaro gaplashishmadi. Tushlikdan soʻng uxlab qolgan Nikodim kechqurun, qosh qoraygandagina eshikning taqillashidan uygʻonib ketdi. Xonaga Kunitskiy kirib keldi.

U Dkzmaning betobligidan gʻoyat xafa boʻlib, darhol telegramma bilan doktor chaqirtirmoqchi boʻldi. Nikodim ancha tuzuk boʻlnb qolgani va erta-indin oyoqqa turib ketajagini aytib, uni bu fikrdan arang qaytardi.
— Eh, qani endi tezroq tuzalsangiz juda soz boʻlardi-ya, — xursand boʻlib ketdi Qunitskiy, — boʻlmasam anovi Ol'shevskiy meni tiriklayin goʻrga tiqay deyapti; qanday qiliqlar chiqarayotganiga aqlim bovar qilmaydi. Tasavvur qiling-a: qayragʻoch berdirmay qoʻydi — goʻyo men zakolatni oxirigacha toʻlamagan emishman. Zakolat esa qirq ming ikki yuz zlotiyni tashkil etardi. Shu la’nati ikki yuz zlotiyni unutib qoʻyibman, xudo haqqi, unutibman. Endi boʻlsa u ablah butun ishni toʻxtatib qoʻydi. Qandaydir arzimas ikki yuz zlotiyni deb-a! Siqilib oʻlishi mumkin odamning!

Kunitskiy hayajonlanib, borgan sayin tezroq bidirlardi. Chol davlat oʻrmonlari direksiyasi bilan olishib qolgani haqida bir soatga yaqin gap sotgach, oxiri Dizmaning aralashuvi tufayli nihoyat sarsongarchilikdan qutulajagiga umid bildirdi. Faqat qadrli pan Nikodim tezroq Varshavaga borib, u yerda ministr Yashunskiy bilan gaplashsa boʻlgani.

Dizma cholga oyoqqa turgan zahoti Varshavaga borib kelishini va’da qildi.
— Nima, deysiz, azizim pan Nikodim, ish oson koʻcharmikin? Tezroq bir yoqli qilasizmi?
— Toʻgʻrilaymiz, — deya javob qildi Dizma, — xotiringiz jam boʻlsin. Faqat mayda xarajatlar uchun pul kerak boʻlib qolishi mumkin.
— Xarajat deysizmi? Buning qiyin joyi yoʻq. Qancha kerak boʻlsa, naqd beraman. Xoʻsh, qalay, Koborovo sizga yoqdimi? Zerikmayapsizmi ishqilib?

Dizma e’tiroz bildirdi. U vaqtni juda koʻngilli oʻtkazayotgan emish.
— Varshavada ishlarimiz toʻgʻrisida gaplashayotganingizda, bir narsa yodingizda boʻlsin... Koborovo mening nomimga emas, xotinimning nomiga yozilgan. Rasmiyatchilik yuzasidan shunday qilishga toʻgʻri kelgan edi.
— Demak, men xotiningiz nomidan ish tutarkanman-da? — soʻradi Dizma, Ponimirskiy bilan qilgan suhbatini eslar ekan.
— Ha, ha, albatta. Lekin mening nomimdan gapiraversangiz ham boʻladi, chunki yer-mulkning asl egasi menman. Xotinim menga vakolatnoma bergan.

Dizma choldan veksel' bor-yoʻqligini soʻragisi keldi-yu, lekin oʻzini tiydi: Kunitskiy shubhalanib qolishi mumkin edi.

Chol Nikodimdan Koborovo xoʻjaligi toʻgʻrisidagi fikrini surishtira boshlagan edi, bemorning yana bodi xuruj qilib qoldi. Ogʻriq shu qadar