Tasodifiy hikoya: Sinfdoshim Shahnoza bilan
Hammaga yaxshi kayfiyat tilagan holda o'z ertagimni boshlayman. Hikoya deganim bilan ishonmaysizlar ...davomi

deb oʻyladi shekildi.
— Ministr Yashunskiyning ahvoli qalay? Hozir u nimalar qilyapti?
— Nima qilardi? — deya ajablandi polkovnik. — Hozir Budapeshtda, s’ezdda-ku, axir.
— Afsus.
— Nima, unda ishingiz bormidi?
— Ha, kichkinagina bir ish bor edi.
— Bir necha kun Varshavada tura turiig. Hech boʻlmaganda koʻngil ochamiz-ku. Yashunskiy sizni tez-tez eslab turadi.

Dizma ajablanib polkovnikka qaradi. Vareda shosha-pisha tushuntira boshladi:
— Rost aytyapman, xudo haqqi. Hah, siz toʻgʻringizda u nima degan edi-ya?.. Shoshmang, shoshmang!.. Ha, mana! «Bu Dizma hayotning nimaligini biladi; uning yoqasidan oladi-da, «tars» etib tumshugʻiga tushiradi!» Qalay, zoʻrmi? Yashunskiy usta bunaqa gaplarga... Men unga hatto aforizmlar kitobini nashr qilishni maslahat berdim.

Soʻngra u Yashunskiyning ahvoli bir oz chatoqlashganini eshitdi: pomeshchiklar va mayda yer egalari unga qarshi chiqishayotganmish. Buning ustiga oʻz toʻdasi bilan Terkovskiy ham unga choh qaziyotgan emish. Qishloq xoʻjaligi krizisga tushib qolibdi; chora yoʻq ekan. Yashunskiyga achinadi kishi: ishbilarmon ekan, qolaversa oʻz odamlari ekan.

Shundan soʻng Dizmaning ishlaridan gap ochilgan edi, polkovnik soʻradi:
— Siz, pan Nikodim, Kunitskiyning yo qoʻshnisi, yo sherigi edingiz shekilli?
— Unisi ham, bunisi ham — javob berdi Dizma, — bundan tashqari xotinining ishonchli vakili ham boʻlaman.
— Hali shunaqami? Buni qarang-a! Oʻsha grafinya Ponimirskaya-da. Kelishgangina malla soch juvon, shundaymi?
— Ha.
— Eshitishimga qaraganda, grafinya oʻsha Kunitskiy bilan uncha yaxshi turmasmish...
— Uncha emas, ancha deyavering, — kulib yubordi Dizma.
— Ochigʻini aytganda, buning hayron qoladigan joyi xam yoʻq. Axir u keksayib qolgan, keyin oʻzi ham oʻrtamiyona bir odam shekilli. Unday desam, siz ularni mendan yaxshiroq bilasiz.
— Bilmay boʻladimi, axir!
— Tushunaman, tushunaman, — deya uning gapiga qoʻshildn polkovnik. — Buning otini ish deb qoʻyibdilar. Kechirasiz, huzuringizda kiyinib olaman.
— Bemalol.

Ular ayvondan xonaga kirishgan edi, Vareda Dizmani qoʻlbola kokteyl' bilan mehmon qilmoqchi boʻldi. Bu orada denshik mundirni olib kirdi, yarim soatdan soʻng polkovnik yoʻlga chiqishga shay edi.

Ular avtomobil' yoniga borishganida Vareda zavq bilan uni koʻzdan kechira boshladi. Polkovnik mashinani ancha yaxshi tushunar ekan shekilli, darhol shofer bilan avtomobilning ikir-chikirlari haqida suhbatlasha ketdi. Dizma ularning suhbatidan hech nima tushunolmadi.
— Ajoyib, ajoyib, — deya takrorladi Vareda Dizmaning yoniga oʻtirar ekan. — Ancha qnmmatga tushgan boʻlsa kerak oʻziyam?.. Biror sakkiz ming dollar toʻlagandirsiz, a?

Mashina joyidan qoʻzgʻaldi, shunda Dizma motorning gurillashidan foydalanib, javob qildi:
— He-he, undan ham koʻproq deyavering.

Yoʻlda ular kechqurun «Voha» restoranida uchrashishga kelishib olishdi.
— Hammasidan ham oʻsha yer qulay, tanishlar koʻp boʻladi. Ulyanitskiyni taniysizmi?

Dizma Ulyanitskiyni tanimasdi. Biroq uning biror mashhur shaxs chiqib qolishidan choʻchib, orqavoratdan eshitganman, deya javob qildi.

Polkovnikni shtabga olib borib qoʻygach, Dizma mehmonxonaga qaytdi va kechqurun soat oʻnda kelishni buyurib, shoferga javob berib yubordi-da, oʻzi kafega tushdi. U yerda Nikodim boʻsh stol topib oʻtirdi-da, choy bilan pirojniy keltirishni buyurib, vaqtni qanday oʻtkazish haqida oʻylay boshladi. Biroq miyasiga biror durustroq fikr kelmadi. Varshavada u, ya’ni katta mulk boshqaruvchisi Nikodim Dizma borib koʻrishi mumkin boʻlgan birorta odam yoʻq edi. Bartiklarni eslaganda Dizma hatto seskanib tushdi. Ularning qurum bosgan xonasi Dizma uchun, ertami-kechmi oʻzi qaytishi lozim boʻlgan achchiq voqelikning timsoli edi. Nikodim bu gʻaroyib sarguzasht tez orada tugashini his etardi, biroq bu xaqda oʻylamaslikka harakat qilardi.

Biroq bekorchilik uni yana oʻz ahvoli haqida oʻylashga majbur qilardi. Bu xayollardan chalgʻish uchun Dizma oʻz xonasiga koʻtarildi. Bu yerda u Ponimirskiyning maktubini eslab, uni portfeldan oldi-da, yana bir marta oʻqib chiqdi.
— E, nimadan qoʻrqaman! — deya qoʻl siltadi Nikodim. — Boraman. Meni pishirib yeyisharmidi...

Pani Yuzefina Pshelenskaya oʻsha kuni chap yonboshi bnlan turgan edi. Bu narsa ertalab soat oʻnda oshxonada bir ovozdan tan olindi. Soat oʻn birda esa uyda shunday toʻs-toʻpolon koʻtarildiki, goʻyo bir kishi emas, oʻldim deganda, oʻn kishi soʻl yonboshi bilan turgandek edi.

Soat oʻn ikkida muhtarama pani Pshelenskayaning uyida hamma narsa ostin-ustun boʻlib ketdi: bir chetda turgan qadimgi stolni, qayerga qoʻysak ekan, deb rosa u yoqdan-bu yoqqa surishdi va nihoyat, uni mechkay odamniki kabi ingichka oyoqlariii osmondan qilib, hovlining bir burchagiga eltib tashlashdi. Uy bekasi dovdirab qolgan xnzmatkorlar oldiga tushib, goʻyo jang maydonidagi val'kiriya kabi u yoqdan-bu yoqqa yugurar, ogʻzidan bodi kirib shodi chiqar, ortida esa shlafrogining etagi xuddi badaviylar yaktagi kabi hilpirardi.

Mehmonxonada chang yutgich tinmay gurillardi, hovlida esa qoqilayotgan gilamlarning tapillagani eshitilardi. Derazalar goh lang ochilardi, chunki bu chang-toʻzonda bir minut ham nafas olib boʻlmasdi, goh sharaqlab yopilardi, xonalarga kirayotgan shabadadan kishi qulogʻi shangʻillardi. Buning ustiga telefon tinmay jiringlar, beka esa trubkani olib, unga qargʻish yogʻdirardi.

Shu payt koʻcha eshikning qoʻngʻirogʻi jiringlab qoldi. Toqati toq boʻlib turgan pani Yuzefina shaxsan oʻzi ochish uchun eshik tomon yugurdi. Xizmatkor peshanasi shoʻr mehmonni xayolan xudoga topshirib, dahshatdan qotib qoldi.

Eshik sharaqlab ochildi-da, uy bekasining:
— Sizga nima kerak? — deya shangʻillagani eshitildi. Bunday iltifotsizlik bilan kutib olishganidan Nikodim dovdirab qolmadi. Aksincha, u oʻzini birdan ancha dadilroq his etdi — bu xonimning gapirishi va tashqi qiyofasi unga oʻz tanish-bilishlarshsh eslatgan edi.
— Pani Pshelenskayani koʻrishim kerak.
— Sizga nima kerak, deb soʻrayapman?
— Ishim bor. Borib paniga jiyanining oʻrtogʻi kelganini ayting.
— Qanaqa jiyani yana?
— Graf Ponimirskiyni aytyapman, — dedi bir oz magʻrurlanib Dizma.

Bu gap hurpaygan xonimga boshqacha ta’sir qildi. U, goʻyo hujumdan oʻzini muhofaza qilayotgandek, ikkala qoʻlini oldinga choʻzib bijillay ketdi:
— Toʻlamayman! Jiyanim uchun bir tiyin ham toʻlamayman! Qarz olishining sira ham hojati yoʻq edi.
— Nima? — soʻradi ajablanib Dizma.
— Uning kuyoviga murojaat qiling! Men bir tiyin ham bermayman, eshityapsizmi, bir tiyin ham! Bu gʻirt ablahlik: qachon qarasa menga kelishadi, oʻlar boʻlsam oʻlib boʻldim...

Bu gapdan Dizmaning gʻazabi qaqshab ketdi. Uning miyasiga qon yugurdi.
— Buncha dod-voy qilasiz, jin ursin sizni! — deya oʻshqirdi u bor ovozi bilan. Pshelenskayaning kapalagi uchib ketdi. U koʻzlarini katta ochib, kutilmagai bu mehmonga hayiqib qaradi.
— Sizdan hech kim pul soʻrayotgani yoʻq: aksincha, pulingizni qaytib berishmoqchi.
— Nima?
— Qaytib berishmoqchi, deyapman-ku.
— Kim qaytib bermoqchi? — soʻradi Pshelenskaya borgan sari