Библиотека | Boshqalar | Muttahamning parvozi (I- qism)
— Anchadan beri kutyapsizmi?
— Atigi chorak soatdan beri, — dedi shosha-pisha Dizma.
— Tanishtirishga ruxsat eting: pan Dizma, direktor Shumskiy! — deya ularni bir-biriga tanishtirdi polkovnik. — Hozir sevimli oshnamiz Yas' Ulyanitskiy ham kelib koladi.
— Oʻsha askiyaboz-a? — dedn sevinib Shumskiy. — Juda ajoyib boʻpti-da!
— May oyida Krinitsada boʻlganimizda uning qanday qiliq koʻrsatganini xayolingizga ham keltirolmaysiz.
— Rostdanmi?
— Pansionatimizda Kurovskiymi, Karkovskiymi degan bir odam yashardi. Bilasizmi, haqiqiy jentl'menlardan: u kishi tennis deysizmi, Bayron, Bodler, Uayl'd, Kanale Grande, «Kazino de Pari» deysizmi, hammasidan bor edilar. Vinoning navlari, shohi-ipakning turlari — hammasini bilardi. Buning ustiga yuqori doiralarda qarindosh-urugʻlari bor ekan. Xullas, u kishidan oʻtadigani yoʻq edi. Ayollar uni koʻrishganida es-hushlarini yoʻqotib qoʻyishardi. Stol atrofiga yigʻilganimizda har kuni suhbat oʻsha suxandonning monologi yoki leksiyasiga aylanib ketardi. U tinmay gapirar, soʻz oʻyini qilar, oʻnga yaqin tilda aforizmlar aytar, xullas, hammani ogʻziga qaratib oʻtirar edn.
— Ha, gap degan mana bunaqa boʻpti! — deya xitob qildi Shumskiy. — Agar uning tili chuchuk boʻlib, yana zontik tutib yurgan boʻlsa, oʻlay agar, oʻsha nusxa tashqi ishlar ministrligida ishlagan.
Polkovnik xaxolab kulib yubordi.
— Oʻlmang, topdingiz! Ont ichishim mumkin, zontnkni qoʻlidan qoʻymasdi.
— Xoʻsh, u yogʻi nima boʻldi?
— Tasavvur qiling-a, beshinchimi, oltinchi kunimi tushlik ovqatga ketayotgan edik, Yas': «Xudo haqqi, ortiq chidayolmayman», — deb qoldi. Ovqat mahali u oʻsha mahmadonaning qarshisiga borib oʻtirdi. U jentl'men boʻlsa, shoʻrva keltirishganida suxandonligini boshlab, quyuq ovqat keltirishganda ham gapini tugatmagan edi. Qani, nima boʻlarkin, deb kutdim. Yas' indamay oʻtirardi. Haligi nusxa boʻlsa, hamon irshayib, barchani maftun etishga urinardi, mahoratini namoyish etardi. Bir mahal u mavsumning moda boʻlgan rangi haqida gap boshlagan edi, oshnamiz Yas' pichoq bilan vilkani bir chetga qoʻyib, oʻrnidan turdi-da, haligi suxandon tomon engashib, bor ovozi bilai «oʻ-oʻ-oʻ-oʻ!» deb baqirsa boʻladimi...
Dizma bilan Shumskiy oʻzlarini kulgidan toʻxtatisholmadi.
— Nima, — deya soʻradi Shumskiy, — faqat «oʻ-oʻ-oʻ-oʻ» dedi-qoʻydimi?
— Ha, faqat «oʻ-oʻ-oʻ-oʻ» dedi-qoʻydi. Lekin Ul'yanitskiyning ovozi qanday yoʻgʻonligini bilasan-ku oʻzing. Keyin nima boʻlganini bir koʻrsang edi! Haligi nusxa sholgʻomday qizarib, pafasi ichiga tushib ketdi. Hamma yoq jimib qoldi, barcha labini tishlab yerga qarab oʻtirardi. Shu payt kimdir chidayolmay piqillab kulib yubordi. Faqat shu yetmay turgan ekan. Qahqahadan hatto stol ham silkina boshladi. Xudo haqqi, odamlarning bunday kulishganini sira koʻrmagai edim.
— Yas-chi?
— Yasmi? Yas' indamay ovqatini yeyaverdi.
— Anavi nusxa nima qildi?
— Manfur odam ekan! U turib ketishini ham, joyida oʻtiraverishini ham bilmay, dovdirab qoldi. Nihoyat, oʻrnidan turib, chiqib ketdi. Keyin oʻsha kuniyoq Krinitsadan tuyogʻini shiqillatdi.
— U yogʻi nima boʻldi? — soʻradi bu voqea juda yoqib qolgan Nikodim.
— Boʻlak hech nima boʻlgani yoʻq, — deya javob qildi polkovnik. — Faqat Ulyanitskiy oʻsha voqeadan soʻng Krinitsada eng mashhur odam boʻlib qoldi.
Nihoyat, Ulyanitskiy ham keldi.
U juda novcha odam boʻlib, yuzi yapasqi, burni bodringday, ikki qoshi bilan moʻylovi oʻrniga toʻrt tutam tim qora soch yopishtirib qoʻyilgandek tuyulardi. Uning qoshlari bilan moʻylovi pir-pir uchib turardi, ammo qa’riga tortgan kichkina koʻzlari boʻshliqning allaqaysi nuqtasiga qimir etmay tikilib turardi.
U stol yoniga oʻtirishi bilanoq, kayfi oshib qolgan Nikodim oʻz hurmatini izhor qila boshladi.
— Polkovnik bizga Krinitsada qilgan hazilingiznn gapirib berdi. Qoyil! Oʻsha mahmadonaning rosa adabini beribsiz-da!
Ul'yanitskiyning yuziga tushgan bir tutam sochi qimirlab turardi.
— Shu ham gap boʻpti-yu! Sizning koʻproq omadingiz bor ekan. Terkovskiyning ta’zirini bergan odam, siz-ku, axir?
— Shu, shu, — deya tasdiqladi Vareda. — Oʻzimizning yigit. Sezib turibman, hali ogʻayni boʻlib ketasizlar, Sizlarning salomatligiigiz uchun.
Ular molday ichishib, vaqt yarim tundan ogʻgach, ikkinchi qavatdagi dansingga chiqishganida, hammasining kayfi oshib qolgan edi. Yana shampanskoye keltirishni buyurishdi. Stol yonida qizlar paydo boʻldi. Djaz gʻoyat shoʻx bir kuyni chalgan edi, Dizma xonimchalardan birini taklif qilib, oʻyin tushib ketdi. Ulfatlar uni diqqat bilan kuzatib turishdi. Nihoyat, Nikodim joyiga kelib oʻtirgach, bir ovozdan Dizmaning haqiqiy ulfat ekanligi tan olinib, u bilan brudershaft qilib ichish taklif etildi... Bu taklifga hech kim e’tiroz bildirmadi, albatta. Shundan soʻng ular orkestr polkovnik Varedaning talabi bilan chalgan «Koʻp yil yashagin...» kuyining sadolari ostida brudershaft qilib ichishdi.
Toʻrt oshna Kunitskiyning avtomobiliga chiqib oʻtirishganida tong ota boshlagan edi. Polkovnikni uyiga olib borib qoʻyishga qaror qilishdi. Konstantinga yetib borishgach, shofer passajirlarni uygʻotdi. Shumskiy Dizma bilan muloyimgina xayrlashdi — uning Varshavaga qaytgisi kelmay qolgandi.
— Vatseknikida tunab qoʻya qolarman. Xayr, Nikodimchik, yaxshi bor!
Ulyanitskiyni Nikodim Koloniya Stashitsaga olib borib qoʻydi-da, soʻng oʻzi mehmonxonaga qaytdi.
Uxlashdan oldin Dizma bugungi voqealarni eslamoqchi boʻldi, biroq miyasining gʻuvullashi va tinimsiz hiqichoq tutishi, fikrini bir joyga toʻplashga xalal bermoqda edi. Shundan soʻng u, bor-e, degandek, qoʻlini siltadi-da, oʻzini toʻshakka tashladi.
U uygʻonganida boshi ogʻrimoqda edi. Vaqt peshinga yaqinlashib qolgandi. Nikodim frak bilan shimini yechmay yotganini sezib qoldi — kostyumi gʻijimlanib ketibdi. U avvaliga oʻzidai jahli chiqdi, biroq keyin Vareda va ikki nufuzli amaldor bilan qilgan ichkilikbozligi ministrning oldiga kirishga qoʻl kelishini oʻylab bir oz yengil tortdi.
Shundan soʻng Nikodim bugun Pshelenskayanikiga tushlik ovqat qilgani borishi lozimligini esladi. Kostyumini dazmollatish kerak.
Kunitskiyga Nikodim, ministrning yoʻqligi sababli Varshavada tutilib qolishini xabar qilib, telegramma yubordi.
Pshelenskayanikiga Dizma avtomobilda joʻnadi: uyning derazalari koʻchaga qaragan boʻlib, ehtimol, bironta odam mashinani koʻrib qolishi mumkin. Buning esa katta ahamiyati bor edi.
Ochigʻini aytganda, Dizma Ponimirskiyning xolasi va yana allaqanday Kshepitskiy bilan nima toʻgʻrida gaplashishini bilmasdi, eng muhimi esa, bu gaplardan biron foyda chiqishiga koʻzi yetmasdi. U shunchaki kiborlar xonadonini koʻrishga qiziqib qolganidai borishga rozi boʻlgan edi.
Dizma ostonadan hatlab oʻtishi bilanoq bu uyga birinchi marta kelganidagi besaranjomlik shunchaki favqulodda hodisa boʻlganini fahmladi. Endi hamma yoq sokin va batartib boʻlib, kishini qandaydir salobat bosardi. Toʻgʻri, bu kvartirani Kovorovodagi uyga taqqoslab boʻlmasdi, albatta. Biroq uning allaqanday jozibali tomoni bor ediki, ana shu oʻziga xoslik Dizmaga juda yoqdi.
Xizmatkor
— Atigi chorak soatdan beri, — dedi shosha-pisha Dizma.
— Tanishtirishga ruxsat eting: pan Dizma, direktor Shumskiy! — deya ularni bir-biriga tanishtirdi polkovnik. — Hozir sevimli oshnamiz Yas' Ulyanitskiy ham kelib koladi.
— Oʻsha askiyaboz-a? — dedn sevinib Shumskiy. — Juda ajoyib boʻpti-da!
— May oyida Krinitsada boʻlganimizda uning qanday qiliq koʻrsatganini xayolingizga ham keltirolmaysiz.
— Rostdanmi?
— Pansionatimizda Kurovskiymi, Karkovskiymi degan bir odam yashardi. Bilasizmi, haqiqiy jentl'menlardan: u kishi tennis deysizmi, Bayron, Bodler, Uayl'd, Kanale Grande, «Kazino de Pari» deysizmi, hammasidan bor edilar. Vinoning navlari, shohi-ipakning turlari — hammasini bilardi. Buning ustiga yuqori doiralarda qarindosh-urugʻlari bor ekan. Xullas, u kishidan oʻtadigani yoʻq edi. Ayollar uni koʻrishganida es-hushlarini yoʻqotib qoʻyishardi. Stol atrofiga yigʻilganimizda har kuni suhbat oʻsha suxandonning monologi yoki leksiyasiga aylanib ketardi. U tinmay gapirar, soʻz oʻyini qilar, oʻnga yaqin tilda aforizmlar aytar, xullas, hammani ogʻziga qaratib oʻtirar edn.
— Ha, gap degan mana bunaqa boʻpti! — deya xitob qildi Shumskiy. — Agar uning tili chuchuk boʻlib, yana zontik tutib yurgan boʻlsa, oʻlay agar, oʻsha nusxa tashqi ishlar ministrligida ishlagan.
Polkovnik xaxolab kulib yubordi.
— Oʻlmang, topdingiz! Ont ichishim mumkin, zontnkni qoʻlidan qoʻymasdi.
— Xoʻsh, u yogʻi nima boʻldi?
— Tasavvur qiling-a, beshinchimi, oltinchi kunimi tushlik ovqatga ketayotgan edik, Yas': «Xudo haqqi, ortiq chidayolmayman», — deb qoldi. Ovqat mahali u oʻsha mahmadonaning qarshisiga borib oʻtirdi. U jentl'men boʻlsa, shoʻrva keltirishganida suxandonligini boshlab, quyuq ovqat keltirishganda ham gapini tugatmagan edi. Qani, nima boʻlarkin, deb kutdim. Yas' indamay oʻtirardi. Haligi nusxa boʻlsa, hamon irshayib, barchani maftun etishga urinardi, mahoratini namoyish etardi. Bir mahal u mavsumning moda boʻlgan rangi haqida gap boshlagan edi, oshnamiz Yas' pichoq bilan vilkani bir chetga qoʻyib, oʻrnidan turdi-da, haligi suxandon tomon engashib, bor ovozi bilai «oʻ-oʻ-oʻ-oʻ!» deb baqirsa boʻladimi...
Dizma bilan Shumskiy oʻzlarini kulgidan toʻxtatisholmadi.
— Nima, — deya soʻradi Shumskiy, — faqat «oʻ-oʻ-oʻ-oʻ» dedi-qoʻydimi?
— Ha, faqat «oʻ-oʻ-oʻ-oʻ» dedi-qoʻydi. Lekin Ul'yanitskiyning ovozi qanday yoʻgʻonligini bilasan-ku oʻzing. Keyin nima boʻlganini bir koʻrsang edi! Haligi nusxa sholgʻomday qizarib, pafasi ichiga tushib ketdi. Hamma yoq jimib qoldi, barcha labini tishlab yerga qarab oʻtirardi. Shu payt kimdir chidayolmay piqillab kulib yubordi. Faqat shu yetmay turgan ekan. Qahqahadan hatto stol ham silkina boshladi. Xudo haqqi, odamlarning bunday kulishganini sira koʻrmagai edim.
— Yas-chi?
— Yasmi? Yas' indamay ovqatini yeyaverdi.
— Anavi nusxa nima qildi?
— Manfur odam ekan! U turib ketishini ham, joyida oʻtiraverishini ham bilmay, dovdirab qoldi. Nihoyat, oʻrnidan turib, chiqib ketdi. Keyin oʻsha kuniyoq Krinitsadan tuyogʻini shiqillatdi.
— U yogʻi nima boʻldi? — soʻradi bu voqea juda yoqib qolgan Nikodim.
— Boʻlak hech nima boʻlgani yoʻq, — deya javob qildi polkovnik. — Faqat Ulyanitskiy oʻsha voqeadan soʻng Krinitsada eng mashhur odam boʻlib qoldi.
Nihoyat, Ulyanitskiy ham keldi.
U juda novcha odam boʻlib, yuzi yapasqi, burni bodringday, ikki qoshi bilan moʻylovi oʻrniga toʻrt tutam tim qora soch yopishtirib qoʻyilgandek tuyulardi. Uning qoshlari bilan moʻylovi pir-pir uchib turardi, ammo qa’riga tortgan kichkina koʻzlari boʻshliqning allaqaysi nuqtasiga qimir etmay tikilib turardi.
U stol yoniga oʻtirishi bilanoq, kayfi oshib qolgan Nikodim oʻz hurmatini izhor qila boshladi.
— Polkovnik bizga Krinitsada qilgan hazilingiznn gapirib berdi. Qoyil! Oʻsha mahmadonaning rosa adabini beribsiz-da!
Ul'yanitskiyning yuziga tushgan bir tutam sochi qimirlab turardi.
— Shu ham gap boʻpti-yu! Sizning koʻproq omadingiz bor ekan. Terkovskiyning ta’zirini bergan odam, siz-ku, axir?
— Shu, shu, — deya tasdiqladi Vareda. — Oʻzimizning yigit. Sezib turibman, hali ogʻayni boʻlib ketasizlar, Sizlarning salomatligiigiz uchun.
Ular molday ichishib, vaqt yarim tundan ogʻgach, ikkinchi qavatdagi dansingga chiqishganida, hammasining kayfi oshib qolgan edi. Yana shampanskoye keltirishni buyurishdi. Stol yonida qizlar paydo boʻldi. Djaz gʻoyat shoʻx bir kuyni chalgan edi, Dizma xonimchalardan birini taklif qilib, oʻyin tushib ketdi. Ulfatlar uni diqqat bilan kuzatib turishdi. Nihoyat, Nikodim joyiga kelib oʻtirgach, bir ovozdan Dizmaning haqiqiy ulfat ekanligi tan olinib, u bilan brudershaft qilib ichish taklif etildi... Bu taklifga hech kim e’tiroz bildirmadi, albatta. Shundan soʻng ular orkestr polkovnik Varedaning talabi bilan chalgan «Koʻp yil yashagin...» kuyining sadolari ostida brudershaft qilib ichishdi.
Toʻrt oshna Kunitskiyning avtomobiliga chiqib oʻtirishganida tong ota boshlagan edi. Polkovnikni uyiga olib borib qoʻyishga qaror qilishdi. Konstantinga yetib borishgach, shofer passajirlarni uygʻotdi. Shumskiy Dizma bilan muloyimgina xayrlashdi — uning Varshavaga qaytgisi kelmay qolgandi.
— Vatseknikida tunab qoʻya qolarman. Xayr, Nikodimchik, yaxshi bor!
Ulyanitskiyni Nikodim Koloniya Stashitsaga olib borib qoʻydi-da, soʻng oʻzi mehmonxonaga qaytdi.
Uxlashdan oldin Dizma bugungi voqealarni eslamoqchi boʻldi, biroq miyasining gʻuvullashi va tinimsiz hiqichoq tutishi, fikrini bir joyga toʻplashga xalal bermoqda edi. Shundan soʻng u, bor-e, degandek, qoʻlini siltadi-da, oʻzini toʻshakka tashladi.
U uygʻonganida boshi ogʻrimoqda edi. Vaqt peshinga yaqinlashib qolgandi. Nikodim frak bilan shimini yechmay yotganini sezib qoldi — kostyumi gʻijimlanib ketibdi. U avvaliga oʻzidai jahli chiqdi, biroq keyin Vareda va ikki nufuzli amaldor bilan qilgan ichkilikbozligi ministrning oldiga kirishga qoʻl kelishini oʻylab bir oz yengil tortdi.
Shundan soʻng Nikodim bugun Pshelenskayanikiga tushlik ovqat qilgani borishi lozimligini esladi. Kostyumini dazmollatish kerak.
Kunitskiyga Nikodim, ministrning yoʻqligi sababli Varshavada tutilib qolishini xabar qilib, telegramma yubordi.
Pshelenskayanikiga Dizma avtomobilda joʻnadi: uyning derazalari koʻchaga qaragan boʻlib, ehtimol, bironta odam mashinani koʻrib qolishi mumkin. Buning esa katta ahamiyati bor edi.
Ochigʻini aytganda, Dizma Ponimirskiyning xolasi va yana allaqanday Kshepitskiy bilan nima toʻgʻrida gaplashishini bilmasdi, eng muhimi esa, bu gaplardan biron foyda chiqishiga koʻzi yetmasdi. U shunchaki kiborlar xonadonini koʻrishga qiziqib qolganidai borishga rozi boʻlgan edi.
Dizma ostonadan hatlab oʻtishi bilanoq bu uyga birinchi marta kelganidagi besaranjomlik shunchaki favqulodda hodisa boʻlganini fahmladi. Endi hamma yoq sokin va batartib boʻlib, kishini qandaydir salobat bosardi. Toʻgʻri, bu kvartirani Kovorovodagi uyga taqqoslab boʻlmasdi, albatta. Biroq uning allaqanday jozibali tomoni bor ediki, ana shu oʻziga xoslik Dizmaga juda yoqdi.
Xizmatkor
Saytdagi barcha turdagi materiallar 18+ yoshdagilar va undan kattalar uchun mo'ljallangan !
Bizni Ijtimoiy tarmoqlarda ulashing!