Tasodifiy hikoya: Doniyorbek ijodidan(ι αм тнє вєѕт мιĻισηєя)
Mani ismim Jaxongir yoshim 20 da mani q6wnimi xotini bor u kelin bo'lib tuwganiga 2 yil b6ldi 1 ta f...davomi
Mani ismim Jaxongir yoshim 20 da mani q6wnimi xotini bor u kelin bo'lib tuwganiga 2 yil b6ldi 1 ta f...davomi
Библиотека | Boshqalar | Muttahamning parvozi (I- qism)
ohangda davom etdi:
— Ochigʻini aytay — agar oldimda bexosdan bir sehrgar paydo boʻlib: «Kunitskiy! Hamma ishingni toʻgʻrilayman, anovi ahmoq Ol'shevskinni ketiga tepib, haydayman-da, oʻrniga gapga koʻnadigan odamni tayinlayman, keyin senga istaganingcha yogʻoch undiraman... Buning evaziga sen nima berasan?» — desa, men sira ham oʻylab oʻtirmay: «O sehrgar! Oʻttiz ming, boring oʻttiz besh mingni naqd sanab beraman! Xudo haqqi! Oʻn mingini shu yerdayoq, qolganini ish bitgandan keyin», — degan boʻlardim.
Kunitskiy Dizmaning javobini kuta boshladi. Biroq Nikodim indamay oʻtirardi. U Kunitskiy oʻziga pora taklif qilayotganini tushunib qoldi. Holbuki, u ya’ni Nikodim Dizma hatto oyogʻi qolib, boshi bilan yurgan taqdirda ham cholning iltimosini bajo keltirolmagan boʻlardi. Dizma orzu qilish u yoqda tursin, hatto tasavvur ham qilolmaydigan bunday katta pul ushbu bitimning xom xayolligidan dalolat berib turardi. Agar Kunitskiy unga toʻrt yuz-besh yuz zlotiy taklif qilganida edi, butun ish oʻzining tabiiyligini yoʻqotib, Dizmaga cholni chuv tushirib ketish uchun qulay imkoniyat boʻlib koʻringan boʻlardi. Nikodim hatto borib hammasini politsiyaga aytaman, deb cholni qoʻrqitsammikii, degan xayolga ham bordi. Zora qutulib ketish uchun ellik-oltmish zlotiy bersa. Liskovda mayda ishlarni koʻruvchi sudning kotibi Yurchak shu yoʻsinda yuz zlotiy ishlab olgan edi. Ammo kotibning yoʻrigʻi boshqa: u oʻz idorasida oʻtiradi, mansabdor odam...
Dizmaning bunday sukut saqlashi Kunitskiyni dovdiratib qoʻydi: u nima deb oʻylashini ham bilmay qolgan edi. Ishqilib, haddidan oshirib yubormadimikan? Dizma buni haqorat deb tushunsa-ya? Axir bu halokat degan gap. Kunitskiy shu ishni deb anchagina odamlarni oʻrtaga solib koʻrgan, koʻp vaqtini sarflab, pulni ham ayamagan edi. Endi boʻlsa dard ustiga chipqon deganlaridek… Chol shu zahoti xatosini tuzatib, suhbatdoshining koʻnglini olishga qaror qildi.
— Ha, albatta, hozirgi zamonda sehrgarlar qayda deysiz, xe-xe-xe... Keyin senga xayrixoh boʻlgan eng yaqin doʻstingdan ham oʻz koʻzi bilan koʻrmagan ishlarni toʻgʻrilab berish haqida iltimos qilish mumkin emas. Shunday emasmi axir?
— Albatta.
— Menga qarang! Miyamga bir fikr kelib qoldi! Pan Dizma, azizim, mendan iltifotingizni ayamay, bir necha haftaga Koborovoga borsangiz. Qishloqda dam olib, bir oz koʻngil ochasiz... Ajoyib havo, ot minib sayr qilasiz, koʻlda motorli qayigʻim bor... Ayni paytda mening xoʻjaligim bilan tanishasiz, taxta tilish zavodini koʻrasiz... Xoʻsh, otaxon, kelishdikmi?
Bu yangi taklifdan Dizmaning ogʻzi ochilib qoldi.
Kunitskiy esa qistashdan toʻxtamasdi, nuqul qishloqda, qaragʻayzorda dam olishning afzalliklari haqida ogʻiz koʻpirtirardi. Boz ustiga uiing xonimlari ham poytaxtdan kelgan mehmon uchun undan gʻoyat minnatdor boʻlisharmish.
— Lekin, pan Kunitskiy, — deya uning gapini boʻldi Dizma, — men dam olish goʻgʻrisida oʻylamasam ham boʻladi! Busiz ham juda koʻp dam olyapman.
— O, dam olish hech qachon ortiqchalik qilmaydy!
— Men ishsizman, — alam bilan iljaydi Dizma.
U cholning endi hafsalasi pir boʻlsa kerak, deb oʻylagan edi. Biroq Kunitskiy ajablanish oʻrniga xaxolab kulib yubordi.
— Xe-xe-xe! Juda hazilkash ekansizu! Ishsiz emish-a! Ha, .albatta, savdo va sanoat sohasida hozir yaxshi joy topish qiyin. Davlat xizmatining esa izzati koʻpu, puli kam. Hatto baland martabali chinovniklarning ham maoshini yaxshi deb boʻlmaydi.
— Bundan mening ham qisman xabarim bor, — deya uning gapini tasdiqladi Dizma, — oʻzim ham uch yil davlat xizmatida boʻlganman.
Toʻsatdan Kunitskiyning miyasiga bir fikr kelib qoldi.
«Juda usta ekansanu, birodar, — deya xayolidan oʻtkazdi u. — Agar tekinga olishni istamasang yanayam yaxshi».
— Azizim, pan Dizma! Siz bilai tanishgan zahotim, negadir bu odamni menga xudo yetkazdi, deb oʻylagan edim. Zora shu fikrim rost chiqsa! Pan Dizma, qadrdonim pan Nikodim, ikkovimizning ham ishimiz oʻngidan kelyapti! Siz durustroq ish qidirayotgan ekansiz, men esa shunday yoshga yetdimki, kundan-kun madorim qurib boryapti. Hurmatli doʻstim! Beodobligim uchun jahlingiz chiqmasin... Lekin aytaylik... mening yer-mulkim va fabrikalarimni boshqarishni oʻz zimmangizga olishni taklif qilsam, nima deysiz! Siz buni oson ish deb oʻylamang. Xoʻjaligim juda katta, oxirini koʻz ilgʻatmaydi!
— Bilmadim, eplay olarmikinman. Axir bu sohada hech nimani tushunmayman, — deya ochiqdan-ochiq iqror boʻldi Dizma.
— O, siz tezda oʻrganib ketasiz, — e’tiroz bildirdi Kunitskiy. — Aytmoqchi, fabrikalarni oʻzim bir amallab eplayman. Lekin doim u yoq-bu yoqqa borib, turli idoralarda ish bitirish, qandaydir Ol'shevskiyning iltifotiga sazovor boʻlish uchun oʻlib-tirilish, ministrliklardagi odamlar bilan kelishish uchun qartayib qoldim. Bunaqa ishlar uchun kattalar bilan aloqasi yaxshi boʻlgan, uni koʻrganda turli Ol'shevskiylar pisib qoladigan gʻayratliroq odam kerak. Keyin u mendan yoshroq boʻlishi lozim. Siz hali qirqqa ham kirmagai boʻlsangiz kerak?
— Oʻttiz oltiga toʻldim.
— Ayni ishlaydigan paytingiz ekan! Azizim, yoʻq demang: qulay xonalarda turasiz — istasangiz bizning uyimizda, istasangiz alohida fligelda yashayverasiz. Otlar, mashina sizning ixtiyoringizda boʻladi. Oshpazlarimiz ham juda yaxshi. Keyin shaharga juda yaqin. Varshavadagi doʻstlaringizni koʻrgingiz kelib qolsa — marhamat, gʻizillab tushib chiqaverasiz. Shartiga kelsak — tortinmang, oʻzingiz taklif qilavering.
— Hm, — deya mingirladi Dizma, — nima deyishimni ham bilmay qoldim.
— Masalan, bunday deylik: oʻzingiz erishgan foydaning oʻttiz protsentidan iborat tant'ema . Qelishdikmi?
— Kelishdik, — deya bosh irgʻadi Dizma, nimaga rozi boʻlayotganini oʻzi ham yaxshi tushunmay.
— Maoshingiz esa, aytaylik, oyiga ikki ming zlotiy boʻladi.
— Qancha? — ajablanib soʻradi Dizma.
— Hay mayli, ikki ming besh yuz boʻla qolsin. Bundan tashqari, yoʻl xarajatlari alohida toʻlanadi. Kelishdik-a? Qoʻlingizni tashlang!
Dizma beixtiyor cholning qoʻlini qisib qoʻydi. Yuziga qon yugurib, ogʻzining tanobi qochgan Kunitskiy esa bu orada katta avtoruchkasini chiqarib bir zum ham gapirishdan toʻxtamay, bir parcha qogʻozni mayda harflar bilan toʻldirdi-da, Dizmaga uzatdi. Pan Nikodim qogʻozga oʻzi bir vaqtlar ixtiro etgan jimjimador imzosini qoʻyar ekan, Kunitskiy semiz karmonidan shildiroq pullarni sanab chiqara boshladi.
— Mana, marhamat, besh ming avans. Endi esa... Shuiday deya u Nikodimning Koborovoga borish shartlarini muhokama qila ketdi.
Koridorda Dizmaning qadam tovushlari tingandan soʻng bir necha minut oʻtgach, Kunitskiy xonaning oʻrtasiga kelib toʻxtadi-da, qoʻllarini bir-biriga ishqaganicha shivirladi:
— Xoʻsh, qariya Kunitskiy, endiyam birov seni ishning koʻzini bilmaydi, deb koʻrsin-chi!
Chindan ham Leon Kunitskiy oʻzining uddaburonlngi bilan nom chiqargan edi: u kamdan-kam yanglishar va koʻngliga tugib qoʻygan ishini paysalga solib oʻtirmay, darhol amalga oshirardi.
Tong ota boshladi. Boʻzara boshlagan osmonning u yer-bu yerida soʻnib borayotgan yulduzlar xiragʻina miltirab turardi. Yoʻlning
— Ochigʻini aytay — agar oldimda bexosdan bir sehrgar paydo boʻlib: «Kunitskiy! Hamma ishingni toʻgʻrilayman, anovi ahmoq Ol'shevskinni ketiga tepib, haydayman-da, oʻrniga gapga koʻnadigan odamni tayinlayman, keyin senga istaganingcha yogʻoch undiraman... Buning evaziga sen nima berasan?» — desa, men sira ham oʻylab oʻtirmay: «O sehrgar! Oʻttiz ming, boring oʻttiz besh mingni naqd sanab beraman! Xudo haqqi! Oʻn mingini shu yerdayoq, qolganini ish bitgandan keyin», — degan boʻlardim.
Kunitskiy Dizmaning javobini kuta boshladi. Biroq Nikodim indamay oʻtirardi. U Kunitskiy oʻziga pora taklif qilayotganini tushunib qoldi. Holbuki, u ya’ni Nikodim Dizma hatto oyogʻi qolib, boshi bilan yurgan taqdirda ham cholning iltimosini bajo keltirolmagan boʻlardi. Dizma orzu qilish u yoqda tursin, hatto tasavvur ham qilolmaydigan bunday katta pul ushbu bitimning xom xayolligidan dalolat berib turardi. Agar Kunitskiy unga toʻrt yuz-besh yuz zlotiy taklif qilganida edi, butun ish oʻzining tabiiyligini yoʻqotib, Dizmaga cholni chuv tushirib ketish uchun qulay imkoniyat boʻlib koʻringan boʻlardi. Nikodim hatto borib hammasini politsiyaga aytaman, deb cholni qoʻrqitsammikii, degan xayolga ham bordi. Zora qutulib ketish uchun ellik-oltmish zlotiy bersa. Liskovda mayda ishlarni koʻruvchi sudning kotibi Yurchak shu yoʻsinda yuz zlotiy ishlab olgan edi. Ammo kotibning yoʻrigʻi boshqa: u oʻz idorasida oʻtiradi, mansabdor odam...
Dizmaning bunday sukut saqlashi Kunitskiyni dovdiratib qoʻydi: u nima deb oʻylashini ham bilmay qolgan edi. Ishqilib, haddidan oshirib yubormadimikan? Dizma buni haqorat deb tushunsa-ya? Axir bu halokat degan gap. Kunitskiy shu ishni deb anchagina odamlarni oʻrtaga solib koʻrgan, koʻp vaqtini sarflab, pulni ham ayamagan edi. Endi boʻlsa dard ustiga chipqon deganlaridek… Chol shu zahoti xatosini tuzatib, suhbatdoshining koʻnglini olishga qaror qildi.
— Ha, albatta, hozirgi zamonda sehrgarlar qayda deysiz, xe-xe-xe... Keyin senga xayrixoh boʻlgan eng yaqin doʻstingdan ham oʻz koʻzi bilan koʻrmagan ishlarni toʻgʻrilab berish haqida iltimos qilish mumkin emas. Shunday emasmi axir?
— Albatta.
— Menga qarang! Miyamga bir fikr kelib qoldi! Pan Dizma, azizim, mendan iltifotingizni ayamay, bir necha haftaga Koborovoga borsangiz. Qishloqda dam olib, bir oz koʻngil ochasiz... Ajoyib havo, ot minib sayr qilasiz, koʻlda motorli qayigʻim bor... Ayni paytda mening xoʻjaligim bilan tanishasiz, taxta tilish zavodini koʻrasiz... Xoʻsh, otaxon, kelishdikmi?
Bu yangi taklifdan Dizmaning ogʻzi ochilib qoldi.
Kunitskiy esa qistashdan toʻxtamasdi, nuqul qishloqda, qaragʻayzorda dam olishning afzalliklari haqida ogʻiz koʻpirtirardi. Boz ustiga uiing xonimlari ham poytaxtdan kelgan mehmon uchun undan gʻoyat minnatdor boʻlisharmish.
— Lekin, pan Kunitskiy, — deya uning gapini boʻldi Dizma, — men dam olish goʻgʻrisida oʻylamasam ham boʻladi! Busiz ham juda koʻp dam olyapman.
— O, dam olish hech qachon ortiqchalik qilmaydy!
— Men ishsizman, — alam bilan iljaydi Dizma.
U cholning endi hafsalasi pir boʻlsa kerak, deb oʻylagan edi. Biroq Kunitskiy ajablanish oʻrniga xaxolab kulib yubordi.
— Xe-xe-xe! Juda hazilkash ekansizu! Ishsiz emish-a! Ha, .albatta, savdo va sanoat sohasida hozir yaxshi joy topish qiyin. Davlat xizmatining esa izzati koʻpu, puli kam. Hatto baland martabali chinovniklarning ham maoshini yaxshi deb boʻlmaydi.
— Bundan mening ham qisman xabarim bor, — deya uning gapini tasdiqladi Dizma, — oʻzim ham uch yil davlat xizmatida boʻlganman.
Toʻsatdan Kunitskiyning miyasiga bir fikr kelib qoldi.
«Juda usta ekansanu, birodar, — deya xayolidan oʻtkazdi u. — Agar tekinga olishni istamasang yanayam yaxshi».
— Azizim, pan Dizma! Siz bilai tanishgan zahotim, negadir bu odamni menga xudo yetkazdi, deb oʻylagan edim. Zora shu fikrim rost chiqsa! Pan Dizma, qadrdonim pan Nikodim, ikkovimizning ham ishimiz oʻngidan kelyapti! Siz durustroq ish qidirayotgan ekansiz, men esa shunday yoshga yetdimki, kundan-kun madorim qurib boryapti. Hurmatli doʻstim! Beodobligim uchun jahlingiz chiqmasin... Lekin aytaylik... mening yer-mulkim va fabrikalarimni boshqarishni oʻz zimmangizga olishni taklif qilsam, nima deysiz! Siz buni oson ish deb oʻylamang. Xoʻjaligim juda katta, oxirini koʻz ilgʻatmaydi!
— Bilmadim, eplay olarmikinman. Axir bu sohada hech nimani tushunmayman, — deya ochiqdan-ochiq iqror boʻldi Dizma.
— O, siz tezda oʻrganib ketasiz, — e’tiroz bildirdi Kunitskiy. — Aytmoqchi, fabrikalarni oʻzim bir amallab eplayman. Lekin doim u yoq-bu yoqqa borib, turli idoralarda ish bitirish, qandaydir Ol'shevskiyning iltifotiga sazovor boʻlish uchun oʻlib-tirilish, ministrliklardagi odamlar bilan kelishish uchun qartayib qoldim. Bunaqa ishlar uchun kattalar bilan aloqasi yaxshi boʻlgan, uni koʻrganda turli Ol'shevskiylar pisib qoladigan gʻayratliroq odam kerak. Keyin u mendan yoshroq boʻlishi lozim. Siz hali qirqqa ham kirmagai boʻlsangiz kerak?
— Oʻttiz oltiga toʻldim.
— Ayni ishlaydigan paytingiz ekan! Azizim, yoʻq demang: qulay xonalarda turasiz — istasangiz bizning uyimizda, istasangiz alohida fligelda yashayverasiz. Otlar, mashina sizning ixtiyoringizda boʻladi. Oshpazlarimiz ham juda yaxshi. Keyin shaharga juda yaqin. Varshavadagi doʻstlaringizni koʻrgingiz kelib qolsa — marhamat, gʻizillab tushib chiqaverasiz. Shartiga kelsak — tortinmang, oʻzingiz taklif qilavering.
— Hm, — deya mingirladi Dizma, — nima deyishimni ham bilmay qoldim.
— Masalan, bunday deylik: oʻzingiz erishgan foydaning oʻttiz protsentidan iborat tant'ema . Qelishdikmi?
— Kelishdik, — deya bosh irgʻadi Dizma, nimaga rozi boʻlayotganini oʻzi ham yaxshi tushunmay.
— Maoshingiz esa, aytaylik, oyiga ikki ming zlotiy boʻladi.
— Qancha? — ajablanib soʻradi Dizma.
— Hay mayli, ikki ming besh yuz boʻla qolsin. Bundan tashqari, yoʻl xarajatlari alohida toʻlanadi. Kelishdik-a? Qoʻlingizni tashlang!
Dizma beixtiyor cholning qoʻlini qisib qoʻydi. Yuziga qon yugurib, ogʻzining tanobi qochgan Kunitskiy esa bu orada katta avtoruchkasini chiqarib bir zum ham gapirishdan toʻxtamay, bir parcha qogʻozni mayda harflar bilan toʻldirdi-da, Dizmaga uzatdi. Pan Nikodim qogʻozga oʻzi bir vaqtlar ixtiro etgan jimjimador imzosini qoʻyar ekan, Kunitskiy semiz karmonidan shildiroq pullarni sanab chiqara boshladi.
— Mana, marhamat, besh ming avans. Endi esa... Shuiday deya u Nikodimning Koborovoga borish shartlarini muhokama qila ketdi.
Koridorda Dizmaning qadam tovushlari tingandan soʻng bir necha minut oʻtgach, Kunitskiy xonaning oʻrtasiga kelib toʻxtadi-da, qoʻllarini bir-biriga ishqaganicha shivirladi:
— Xoʻsh, qariya Kunitskiy, endiyam birov seni ishning koʻzini bilmaydi, deb koʻrsin-chi!
Chindan ham Leon Kunitskiy oʻzining uddaburonlngi bilan nom chiqargan edi: u kamdan-kam yanglishar va koʻngliga tugib qoʻygan ishini paysalga solib oʻtirmay, darhol amalga oshirardi.
Tong ota boshladi. Boʻzara boshlagan osmonning u yer-bu yerida soʻnib borayotgan yulduzlar xiragʻina miltirab turardi. Yoʻlning