Tasodifiy hikoya: уни севаман3
Aytgan gapidan nima deyatkanini tuwundim va sani xec kimga bermeman dedim. Uyiga keldik. Ewikni ona...davomi

qolgan ekan. Kshepitskiy ham shu yerda ekan. Dizmani ozgʻingina sepkildor qiz — panna Xul'chinskaya bilan tanishtirishdi.

Ular biri olib, biri qoʻyib Dizmani tabriklashdi. Papi Pshelenskaya uni pomeshchiklar xaloskori deb atasa, Kshepitskiy uni qishloq xoʻjaligining Napoleoni derdi, panna Xul'chinskaya esa angrayganicha uning ogʻziga tikilib oʻtirardi.

Koborovo haqida gap ochilib, hammasi Dizmaning endi Jorj Ponimirskiyning ishi bilan shugʻullanishga vaqti yetishmasligidan xafa boʻlishdi.
— Buning ustiga, — deya gap qotdi Nikodim, — uning miyasi shu qadar aynib qolibdiki, baribir, hech nima qilib boʻlmaydi.

Zizya soʻkinib qoʻydi, sepkildor qiz ma’yus tortdi, pani Pshelenskaya esa, noumid boʻlmaslik haqida gapirdi.

Nihoyat, Nikodim chashkadagi kofedan hoʻplab, maqsadga koʻchdi:
— Men bu yerga bir taklif bilan kelgan edim. Pan Kshepitskiy, siz hozir biron joyda ishlaysizmi?
— Yoʻq.
— Ishlashni istarmidingiz?
— Boʻlmasam-chi! — deya xitob qildi momiq qoʻllari bilan chapak chalib Pshelenskaya.
— Bilasizmi, — davom etdi Nikodim, — menga sekretar' kerak. Banka pravleniyasi raisining sekretari boʻlish hazilakam ish emas. U aqlli, uddaburon odam boʻlishi lozim! U ish uchun javob berishi kerak. Tushunyapsizmi?

Kshepitskiy lablarini yalab, oʻzini loqayd koʻrsatishga urindi.
— Minnatdorman, pan rais, bilmadim, uddalay olarmikinman. Keyin... hm.... ochigʻini aytay: chamasi, men chinovniklikka yaramasam kerak. Ishga vaqtida borish, har kuni erta turish... Meni kechirasiz.

Dizma Kshepitskiyning tizzasiga urib qoʻydi:
— Hechqisi yoʻq! Qoʻrqmang. Men qancha ishlasam, siz ham shuncha ishlaysiz. Rais doim qoqqan qoziqday bir joyda oʻtiraveradi, deb oʻylamasangiz kerak axir? Buning uchun bizda direktor bor. Biz esa faqat eng muhim, eng muhim ishlar bilan shugʻullanamiz. Qani, qoʻliigizni bering!

Pshelenskaya juda xursand boʻlib ketdi. Hayajonlanganidan u Kshepitskiyni «sen» lab, rozi boʻla qol, deb yalina boshladi.

Kshepitskiy jilmayib, Dizmaga qoʻl uzatdi.
— Rahmat, pan rais. Lekin siz menga qanday maosh belgilamoqchi ekanligingizni bilishni istardim.

Nikodimga «pan rais» juda yoqib tushdi. U qoʻllarini beliga tirab soʻradi:
— Xoʻsh, qancha istaysiz?
— Aytish qiyin...
— Tortinmasdan aytavering.
— Oʻzingizga havola qilaman, pan rais.

Dizma oq koʻngillik bilan iljaydi.
— Pan rais pan sekretar' oʻz maoshini oʻzi belgilashi kerak, deb hisoblaydi.

Hammalari muloyimgina kulib qoʻyishdi.
— Ey xudoyim-ey, menimcha, biror ming zlotiy boʻlsa... — deya gap boshladi Pshelenskaya.
— Bir ming ikki yuz! — d.edi shoshilib Kshepitskiy.
— Nima? Bir mnng ikki yuz? Men sizga bir ming besh yuz beraman.

Dizma shunday dedi-da, ularga kerilib koʻz yugurtirib chiqdi. Kshepitskiy stuldan sapchib turib, ta’zim qilganicha pan raisga minnatdorchilik bildira boshladi.

Pshelenskaya bu ishni yuvish kerak deb, xizmatkorga bir shisha shampanskoye keltirishni buyurdi.
— Xoʻsh, Kshepitskiy, — dedi Dizma qadahni koʻtarib, — faqat bitta shartim bor: bir-birimizga kafil boʻlishimiz kerak. Tushunarlimi? Bu doim bir-birimizni yoqlaymiz degani boʻladi. Ikkovimiz oramizda boʻladigan maslahatlar birovga aytilmasligi kerak.
— Tushunaman, pan rais.
— Men esa, oʻz navbatimda, agar ishingizdan mamnun boʻlsam, har bayramda ikki-uch ming zlotiy mukofot berishni va’da qilaman.

Kshepitskiy Dizmani mehmonxonaga kuzatib qoʻydi. Yoʻlda ular banka haqida gaplashdi. Nikodim ertagayoq Kshepitskiyni Vandrishevskiy bilan tanishtiradigan boʻldi.
— Vaqtim juda ziq — yana ba’zi ishlarni hal qilishim kerak. Shu boisdan kelishib olaylik: tashkiliy ishlar bilan Vandrishevskiy shugʻullanadi, U menga emas, sizga hisobot beradi. Tushunyapsizmi? Siz esa uning gaplarini menga aytib, men bilan maslahatlashasiz va mening buyruqlarimni unga yetkazib turasiz.
— Shunday qilsak yaxshi boʻladi, — deya shosha-pisha unnng fikriga qoʻshildi Kshepitskiy.
— Boshqarish san’ati, pan Kshepitskiy, masalani tez hal qilishdan iborat. Shuni yodingizda tuting.

Mehmonxonada Dizmani Ulyanitskiy kutib turgan ekan. U guldiragan ovozda doʻsti bilan salomlashdi.
— Bilasanmi, Nikus', kechagi ichkilikdan haliyam boshim gʻuvillab turibdi. Xoʻsh, qalaysan? Tashrif buyurdingmi?
— Qanaqa tashrif?
— Lozim boʻlgan joylarga-da. Bosh ministrnikiga, Yashunskiy, Brojinskiy va yana ba’zi birovlarnikiga... Terkovskiyning oldiga bormasang kerak, albatta? Unday desam, Terkovskiy sendan xafa emas shekilli.
— Seningcha, borish shartmi?
— Boʻlmasam-chi!
— Hm... — deya toʻngʻilladi sarosimaga tushib Dizma. — Bilasanmi, bir oʻzim... Agar sen men bilan borganingda edi.
— Boʻpti, boraveramiz.

Ular kerakli odamlarnikiga ertaga borishga kelishib olishdi, chunki bugun kechqurun ikkovi ham bankaning ochilish muhlati belgilanishi va boʻlak rasmiy masalalar muhokama qilinishi lozim boʻlgan majlisda ishtirok etishlari kerak edi.

Oradan ikki hafta oʻtmasdanoq tashkiliy ishlar juda yurishib ketdi. Banka uchun Vspul'naya koʻchasidagi yangi bir imoratni ajratib berishdi. Bu imoratning ikki qavatida bankaning oʻzi bilan raisning sakkiz xonali kvartirasi joylashgan edi.

Toʻgʻri, qonun hali seym komissiyalarida ishlab chiqilayotgandi, biroq ikkala palata ham hukumat loyihasini soʻzsiz tasdiqlashiga hech qanday shubha yoʻq edi.

Bularning hammasi Dizmani uncha tashvishga solmasdi, chunki barcha ishlarni Vandrishevskiy bilan Kshepitskiy bajarishmoqda edi.

Kshepitskiy bahosi yoʻq xodim chiqib qoldi. U yengini shimarib ishga kirishib ketdi, zehni oʻtkir odam sifatida hammaga oʻz aytganini qildira boshladi. Har gal u bir jumlani aytib, qat’iy ohangda:
— Pan rais shuni istayaptilar, — derdi.

Avvaliga V.andrishevskiy hamda Kshepitskiyning har bir ishga tumshugʻini tiqaverganidan norozi boʻlgan boshqa amaldorlar Dizmadan, chindan ham sizning fikringiz shunaqami, deya soʻrab-surishtirishdi. Ammo Dizma koʻpincha gap nima haqida borayotganini tushunmasa-da, har gal:
— Rost, Kshepitskiy shunday degan ekan, demak, men shunday qilinglar, deb aytgan boʻlaman — ortiqcha soʻrab-surishtirishga hojat yoʻq, — deya bir xil javob qilardi.

Shu boisdan ham xodimlarning bari tez orada Kshepitskiyning xiraligiga koʻnikib ketishdi. Darvoqe, bu odam tezda rais bilan doʻstlashib ketdi. U har kuni Dizma bilan gaplashar ekan, tezda xoʻjayinining zaif tomonlarini bilib oldi va bundan shu qadar ustalik bilan foydalandiki, Nikodim endi usiz biror ish qilolmaydigan boʻlib qoldi. Lekin shunga qaramay Dizma Kshepitskiy bilan doim ehtiyot boʻlib gaplashardi. Nikodimning kundan-kun obroʻsi oshib, yuqori doiralarda tanish-bilishlari koʻpayib borardi. Kshepitskiy Dizmani qandaydir sehrli bir kuchga ega, gʻoyat dono odam, deb oʻylar va shuning uchun undan bir oz choʻchib yurar edi.

Toʻgʻri, Kshepitskiy ba’zan Nikodimning aqli xiralashib qolib, juda oson masalalarni ham tushunolmasligidan hayratga tushardi. Biroq keyin sekretar', xodimlari biror nayrang ishlatgudek boʻlsa, ularni osongina fosh qilish uchun rais oʻzini joʻrttaga goʻllikka solyapti; degan fikrga