Tasodifiy hikoya: Atirgulim Sani Sog'indim..!
...davomi

oshiq-ma’shuqlik qilishini sira tasavvur qila olmasdi.
— Nima, gapimga ishonmayapsizmi?
— Ishonaman: ayollardan har narsani kutsa boʻladi. Kshepitskiy aslida bu fakt yana bir bor Dizmaning qandaydir ohanrabosi borligidan dalolat beradi, deya xayolidan oʻtkazdi. Sekretar' bu ohanraboning nimadan iboratligini bilmasdi, biroq har kuni uning quchini his etardi.
— Men uchun jonini berishga ham tayyor! — deya maqtanishda davom etdi Dizma.
— Unga uylanmoqchi emasmisiz, mabodo?

Nikodim yelkasini qisdi.
— Shir yalangʻoch-ku, nimasiga uylanaman?
— Koborovo-chi? Uning biror qismi Ninanikidir axir.
— Qogʻozda butun Korobovo uniki. Lekin faqat qogʻozda.
— Shoshmapg! Shoshmang... Eslayolmayapman...

Dizma sekretariga ahvolni qisqacha qilib tushuntirib berdi.

Kshepitskiy bosh chayqadi:
— Hm... qiziq...

Shu payt telefon jiringlab, ularning suhbati boʻ-linib qoldi. Direktor Vandrishevskiy Kshepitskiydan zarur ish boʻyicha oldnga birrov kirib ketishni iltimos qilgan edi.

Oʻsha kuni kechqurun Dizma kkyaz' Rostotskiyning uyidagi qabul marosimida boʻldi. Bu oila faqat poytaxtdagina emas, balki butun Pol'shada moʻ’tabar xonadon hisoblanardi. Chiroyliroq koʻrinish uchun Nikodim hatto frak kiymoqchi ham boʻldi. Biroq «Bonton» bunday hollarda smoking kiyishni joiz koʻrgani boisidan Nikodim Kshepitskiyga qoʻngʻiroq qilib, uning maslahati bilan frak kiyish niyatidan qaytdi.

Bir vaqtning oʻzida ham xat tashuvchi, ham raisning xizmatkori vazifasini oʻtaydigan Ignatiy Dizmaga eshikni ochib berar ekan:
— Bugun pan rais xuddi Valentinoning oʻzi boʻlibdilar-qoʻyibdilar, — dedi.
— Zoʻr kiyinibmanmi?
— Xotinlarning bari oʻlib qolishadi! — deya Ignatiy koʻkragiga urib qoʻydi.

Bu gapdan soʻng Dizma oʻzini birmuncha dadilroq his eta boshladi, ochigʻini aytganda, u bir oz qoʻrqib turgan edi.

Ministrlar yoki anovi pani Pshelenskayaga qaraganda haqiqiy aristokratiyaning yoʻrigʻi boshqa edi-da, axir. Bir vaqtlar, hali Liskovda yashab yurgan kezlari, u knyaz' va graflarni dunyoda eng ajoyib qissa «Moxov» asarida hikoya qilingandek tasavvur etardi. Bir gal u hatto tush ham koʻrgan edi. Tushida u badavlat Mixorovskiy amlokining xoʻjayini emish va anovi ablah Bochekning kichik qizi panna Bochekka oshiq boʻlib yurganmish. Biroq, Koborovoda telba graf bilan tanishgach, Dizma barcha zodagonlarning u bilan Ponimirskiyga oʻxshab gaplashishidan choʻchib qolgan edi.

Shu boisdan ham Nikodim anchaga dovur uni taklif qilgan aristokratlar xonadoniga borishdan qoʻrqib yurdi. Faqat tashrifnomasini yuborish bilan cheklanib yurgan Nikodim bugun birinchi marta jamoatga koʻrinishga jur’at etdi.

U knyaz' Rostotskiyning uyida Yashunskiy bilan Varedaning yonida boʻlishini oʻylab, oʻziga oʻzi dalda berardi. Chindan ham u dahlizda Vareda bilan uchrashib qoldi. Polkovnik pal'tosini yechib, xizmatkorga uzatmoqda edi.

Salom-alikdan soʻng ular bir-birlarini qoʻltigʻidan tutib, keng marmar zinapoyadan ikkinchi qavatga koʻtarilishdi. U yerdagi zalda yigirmaga yaqin mehmon bor ekan.

Zal eshigi oldida qora sochlariga oq oralagan, qaddi-qomati kelishgan knyaz' Tomash ikkita mehmon bilan nemischalab suhbatlashmoqda edi.
— E’tibor ber, Nikus', — dedi Vareda, — anovi pitrak baqaloq berlinlik diplomat — baron Reynits boʻladi. U mashhur poygachi. Balki eshitgandirsan?
— Ha-ha... Boshqasi-chi?
— Graf Iyeronim Konespol'skiy. Oʻzi burlakka oʻxshaydi; aytishlaricha, uning onasi...

Vareda gapini tugatmagan ham ediki, Dizmaga koʻzi tushib qolgan knyaz' Tomash suhbatdoshlaridan kechirim soʻrab, ularning oldiga keldi. Nikodim bilan Vareda mezbonning ortidan yurib, mehmonxonaga kirishdi.
— Salom, salom. Nihoyat, pan rais ham biznikiga qadam ranjida qilar ekanlar-da. Bu deyman, polkovnik, sizni generallik epoletlarida ham koʻramizmi, ishqilib? Marhamat, tanishinglar, — dedi knyaz' Dizmani ikki suhbatdoshiga tanishtirib. Polkovnik ular bilan anchadan beri tanish ekan.

Nemis tilida gaplasha boshlashdi. Knyaz' Dizmaning xoʻjalikni boshqarish sohasidagi iste’dodini koʻklarga koʻtarib maqtay ketdi. U Nikodimni dam-badam ekonomikaning Napoleoni deb atardi. Diplomat odob bilan bosh irgʻar, graf Konespol'skiy esa nuqul knyazning gapini ma’qullardi.

Nogahon gʻoyat ozgʻin xonim divandan turdi.
— Sizni xotinim bilan tanishtirishga ruxsat etgaysiz. U anchadan beri siz bilan tanishishni orzu qilib yurardi, — dedi knyaz' va Dizmani oʻsha ozgʻin xonim tomon boshladi. Bu xonimni koʻrgan odam uning yoshini darhol aniqlayolmasdi. Harqalay unga yigirma besh ham, qirq ham berish mumkin edi. Xonim uzoqdan jilmayib keldi-da, knyaz' mehmonning familiyasini aytib ulgurmasdanoq, xitob qildi:
— Bplaman, bilaman, menga aytishdi. Salom, pan rais. Nihoyat, millatimiz asosi boʻlmish pomeshchiklarning joniga ora kirgan odamning qoʻlini qisishga muyassar boʻlganimdan gʻoyat xursandman!

Shunday deya u barmogʻiga kichkinagina uzuk taqqan besoʻnaqay qoʻlini Dizmaga uzatdi.
— Ziroatchilarni demoqchisan-da! — deya mayinlik bilan xotinining gapini tuzatdi knyaz'.
— Axir bular sinonim emasmi? — jilmaydi knyaginya Nikodimga qarab.
— Kechirasizlar, mezbonlik burchini ado etishim kerak, — dedi knyaz' ta’zim qilib, ularning yonidan nari ketar ekai.
— Grafinya Konespol'skaya bilan tanishishni istamaysizmi? U sizning muxlisingiz. Toʻgʻri, u Venada tarbiya koʻrib, polyak tilida yaxshi gapirolmaydi, biroq sizning ishlaringizga juda qiziqadi. Apropos , siz nemis tilida gapirishni afzal koʻrasizmi yoki ingliz tilida?
— Menga polyak tili ma’qul.
— Eh, qanday vatanparvarlik! Sizni tushunaman. Chet ellar adabiyotini oʻqish uchun xorijiy tillarni oʻrganish mumkin, biroq hammasidan ham ona tilimiz afzal. Masalan, Jan Ogiyskiy... Siz Jan Oginskiyni taniysizmi?
— Uncha yaxshi tanimayman.
— Sizga aytsam, u bir oz gʻalati odam, lekin kim bilsin, bunday uslubni qoʻllash Vatanimiz oldida katta xizmat hisoblanar? U, chet ellik kishilar bilan faqat polyak tilida soʻzlashaylik, degan shior tashlagan. Ajoyib-a, toʻgʻrimi? Rost-da, biz Parij yoki Londonga borganimizda ularning tilida gaplashamiz-ku axir! Shunday ekan, ular ham mamlakatimizga kelishganda bizning tilimizda gaplashishsin.
— Toʻgʻri, lekin ular tilimizni bilishmaydi-da.
— Ha, ha, tushunaman, nazariyot boshqa-yu, amaliyot boshqa. Siz haqsiz. Jan Oginskiy — gʻalati odam, deb aytdim-ku axir.

Mehmonxonaning narigi burchagida asosan xonimlardan iborat sakkiz chogʻlik kishi allanima toʻgʻrisida qizgʻin suhbatlashib oʻtirishardi.
— Sizlarga rais Dizmani tanishtirishga ijozat etgaysizlar, — dedi ularga murojaat qilib fransuz tilida knyaginya.

Erkaklar oʻrinlaridan turib, oʻzlarini tanitishdi-da, Nikodimning qoʻlini qisishdi. Lyalya Konespol'skaya nemischalab allanimalarni bijilladi, koʻziga monokl' taqqan chol takabburlik bilan ingliz tilida bpr narsa dedi. Bu gaplardan Dizma ikki marta oʻz ismini tushundi, xolos.

U esankirab qolib, bir koʻngli juftakni rostlamoqchi ham boʻldi. Biroq knyaginya gʻoyib boʻlgandi; unga stul surib qoʻyishdi.

Dizmaning oʻtirishdan boʻlak chorasi qolmagan