Tasodifiy hikoya: Kelin oyim blan 2- qism
Men qochib xonamga kirib bölgan voqealarni eslab yotardim bir payt xonamni eshigi ochildi qarasam oy...davomi

u hali qirq beshga ham bormagan, deya e’tiroz bildirardi. Nikodim jamoatni xabardor qilib qoʻyishni lozim topdi:
— Pani Pshelenskaya endi oʻttiz ikkiga toʻldi. Barcha unga ajablanib tikilib qoldi, shunda siyqabosh baqaloq soʻradi:
— Buni qayoqdan bilasiz, pan rais? Balki, yoshi kattaroqdir?
— Nega bilmas ekanman, — dedi qat’iy ohangda Dizma, — aniq bilaman: menga buni pani Pshelenskayaning oʻzlari aytganlar.

Bu gapni mutlaqo jiddiy gapirgan Nikodim umumiy qaxqaha koʻtarilganidan ogʻzi ochilib qoldi. Konespol'skaya nuqul unga, tilingiz zahar ekan, derdi.

Dizma garchi bu jamoaga ancha koʻnikib qolgan boʻlsa-da, Yashunskiyni koʻrib, ancha yengil tortdi. Nikodim atrofidagilardan kechirim soʻrab, ministrning yoniga bordi. Ular deraza oldiga borib turishgach, Yashunskiy unga allaqanday latifani aytib bera boshladi.
— Ajoyib odam, — dedi Dizmaning ortidan deputat Lyaskovnitskiy.
— U kim bilan gaplashyapti, — deya qiziqsindi yoshi oʻtib qolgai xonim.
— Ha... Rais Dizma... Hatto oddiy suhbat paytida ham muhim ishlar haqida oʻylayotgani shundoq sezilib turibdi. Juda qiziq odam ekan.
— Davlat arboblari odatda shunaqa boʻladi, — dedi komil ishonch bilan deputat.
— Juda dilbar odam ekan, — deya gap qotdi qoshi terilgan qiz.
— U chindan ham kurlyandiyalik baronlardanmi? — soʻradi yoshi oʻtib qolgan xonim.
— O, boʻlmasam-chi, — deya tasdiqladi oʻzini shajara bobida juda bilimdon deb hisoblaydigan Lyaskovnitskiy. — Shubhasiz.
— Juda Commeit faut odam ekan, — deya xulosa qildi knyaginya.

Nikodim uyiga barvaqt qaytdi-da, knyaz' Rostotskiyning mehmonxonasida oʻzini odamshavandalarcha tutib, obroʻ orttirishini bir oz oʻylab koʻrgach, uxlagani yotdi.

Shunday qilib, u oliy tabaqa kiborlar bilan ham tanishdi va ular Nikodimning hurmatini joyiga qoʻyishdi. Uni turli kunlarda oʻtadigan bir necha yigʻinga taklif qilishdi. Nikodim yigʻin kunlarini yon daftariga yozib qoʻydi. U iloji boricha koʻproq xonadonlarga borishga ahd qildi: buning foydasi tegsa tegardiki, zarari tegmasdi.

Aslida u kiborlar haqida unchalik yaxshi fikrda emasdi.

«Ahmoqlar, — deya oʻylardi Nikodim, — bir ogʻiz soʻz aytsang, bas, goʻyo sen Amerikani kashf etgandek, voh-voh qilishadi».

Biroq uning gʻoyat kamgap odam deb nom chiqarishiga sabab boʻlgan yoʻlidan voz kechish niyati yoʻq edi.

Nikodimning uyqusi qochib ketdi. U anchagacha ketma-ket papiros chekib, u yonboshidan bu yonboshiga agʻdarilib yotdi-da, nihoyat, oʻrnidan turib chiroqni yoqdi.

Uning miyasiga: Ninadan kelgan xatlarni oʻqisammikin? — degan xayol keldi. Xatlar ancha yigʻilib qolgan boʻlib, birontasi ham hali ochib oʻqilmagan edi. Dizma yana toʻshakka choʻzilib, xatlarni oʻqiy boshladi. Barcha maktublar bir xil yozilgan boʻlib, ularda muhabbat, sogʻinch, umid haqidagi gaplar takrorlanar va turli mavzuda mulohaza yuritilib, Koborovoga kelishi iltimos qilinardi.

Bu xatlar shu qadar zerikarli ediki, Dizma chorak soat oʻtmasdanoq, ularni polga uloqtirib, chiroqni oʻchirdi.

U hayotida duch kelgan ayollarni eslay boshladi. Nikodim uchrashgan ayollar uncha koʻp emasdi. Biroq, tan olish kerak, ularning birontasi ham Ninachalik koʻp vaqtini olib, oʻzi haqida shuncha koʻp oʻylashga majbur qilmagandi. Dizma Lutskaya koʻchasida turadigan Man'kani ham esladi. Butunlay tubanlashib, fohishalikni kasb qilib olgan boʻlsa kerak, bechora. Aslida, qizchaga achinadi odam... Sobiq ijaragirlari qanday katta odam boʻlib ketganini bilsa, nima derkin... Ogʻzi ochilib qolsa kerak oʻziyam...

Knyaz' Rostotskiy mehmonxonasida uchratgan anovi xotinlar-chi...

«Ular ham menga koʻz suzishdi, lekin ochigʻini aytsam, bunday xotinlarni boshimga uramanmi... Darvoqe, xotinlarning hammasi bir goʻr. Agar sogʻlom erkak boʻlsang, nima qilishni oʻzing yaxshi bilasan...»

11-bob
Kuzatuv sovetining majlisini rais Dizma ochdi, soʻngra sekretar' Kshepitskiy kun tartibiii e’lon qilgach, direktor Vandrishevskiy soʻz oldi.

Oʻn besh chogʻli odam yigʻilgan boʻlib, barcha hisobot dokladini diqqat bilan eshitardi. Gʻalla bankasining ilk faoliyati juda yaxshi natija bergan edi; qishloq xoʻjaligidagi jonlanish, sun’iy oʻgʻitlar, yangi mashinalar, yogʻ zavodlari uchun asbob-uskunalarni ommaviy ravishda sotib olinayotgani shundan dalolat berib turardi. Vaziyat analizi gʻalla narxining koʻtarilishi mamlakat iqtisodiy hayotining oʻsishiga kuchli ta’sir koʻrsatganini isbotlamoqda edi. Krizis bartaraf qilindi desa boʻlardi. Bularning bari muhtaram raisimiz Nikodim Dizmaning genial eksperimenti va uning mamlakatdagi qishloq xoʻjalik siyosatiga tadbirkorlik bilan rahbarlik qilishi tufayli amalga oshgandi.

«Ofarin», degan xitoblar eshitildi, rais oʻrnidan turib, kuzatuv sovetining a’zolariga birma-bir ta’zim qildi.

Kabinetga oyoq uchida yurib kirgan kur'er Kshepitskiyni chaqirib chiqib ketganida mayda hisobotlar oʻqilmoqda edi.

Sekretar' bir zumda qaytib kirdi-da, raisning qulogʻiga shivirladi:
— Pan rais, grafinya Konespol'skaya kelibdi.
— Konespol'skaya? Nima kerak ekan unga?
— Sizga bir narsa demoqchi. Ofatijon xotpn-da, oʻziyam. Departament boshligʻi Marchevskiydan oʻrningizga raislik qilib turishni iltimos qilib, uning oldiga chiqing.
— Noqulay boʻlmasmikin?
— Noqulayligi nimasi? Baribir endi muhim gap boʻlmaydi, takliflarni munozara qilib oʻtirmay qabul qilishadi.
— Yaxshi. Nimani bahona qilay?
— Chet ellik kishini qabul qilishim kerak, desangiz ham boʻladi.
— Kimni?
— Ahamiyati yoʻq, kimligini soʻrashmaydi — chet ellik desangiz boʻldi.

Nikodim ishora qilib hisobot oʻqiyotgan amaldorni toʻxtatdi.
— Meni kechirasizlar, chet eldan muhim ish bilan bir odam kelibdi. Pan Marchevskiy, balki mening oʻrnimga raislik qilib turarsiz?
— Bajonu dil!

Dizma ta’zim qildi-da, kabinetdan chiqib ketdi. Qora koʻzoynak taqqan baqaloq yonida oʻtirgan odamga engashib asta dedi:
— Bu Dizmaning miyasi xoʻp ishlaydi-da. Ministr boʻlsa arziydi.
— Juda sergʻayrat odam.

Qabulxona xizmatini ham oʻtaydigan moʻ’jazgina mehmonxonada Dizmani grafinya Konespol'skaya kutnb turgan edi. Brezent kombinezon, peshanasida koʻzoynak yaltirab turgan charm shlemda uni sira tanib boʻlmasdi. Grafinya noz-karashma qilib, Dizma bilan salomlashdi; soʻzlarni buzib talaffuz qilib, Dizmani qishloqqa olib ketgani kelganini aytdi.

Nikodim angrayib qoldi. Uning biror joyga borgisi yoʻq boʻlib, boz ustiga kechqurun Vareda bilan uchrashishiga va’dalashib qoʻygan edi. Ammo Dyalya gapga koʻnadigan ayollardan emas ekan. U Dizmaga kutilmagan sovgʻa va’da qildi; bu ham ta’sir qilmagach, koʻzini suzib ochiqdan-ochiq erining chet elga joʻnaganini aytdi.

Nikodimning rozi boʻlishidan boshqa iloji qolmadi. Uyga kirib, qayta kiyinib chiqishga va Lyalyaning maslahatiga binoan, pijamani olishga toʻgʻri keldi. Ignatiyga oʻzining joʻnab ketayotganini Kshepitskiyga aytib qoʻyishni buyurib, Dizma zinapoyadan pastga tushdi.

Konespol'skaya uni ikki oʻrinli eshiksiz poyga avtomobilda kutib oʻtirardi. Buni koʻrib Dizma boʻlajak sayohatining oqibatidan choʻchib qoldi.

Dyalya mashinani shitob bilan