Tasodifiy hikoya: O, Dilbar... ( T - T tanlovi uchun.)
O, Dilbar... - Jonim ayt bugun nima yeymiz? -dedi Zafar. Dilbar taomlar ro'yhatiga bir ko'z ...davomi

doʻsti pan Dizmani bezovta qilishning hojati yoʻq, deya bu kupega boshqa hech kimni kiritmaslikni buyurgan edi.


Ular molday ichishdi. Nikodimni mehmonxonaga gʻirt mast holda olib kelib, nomerga koʻtarib kirishdi.

Bunday ichishlarining sababi bor edi, albatta. Hatto endi, rosa uxlab, kayfi tarqalganidan keyin ham u kecha miyasiga oʻrnashib qolgan gʻaroyib voqealar taassurotidan oʻziga kelmagan edi.

Masalan, katta zaldagi majlisni olaylik. Dizma u yerda bosh ministr va ministrlar bilan yonma-yon oʻtirdi.

Qandaydir raqamlar keltirib, qandaydir hisobotlarni oʻqishdi. Keyin esa he-he, qoʻyaverasiz! Barcha uning qoʻlini qisib, gʻalla sotib olish haqidagi Kunitskiyning gaplarini takrorlagani uchun minnatdorchilik bildira boshladi... Ular buni nima deb atashdi-ya? E-ha, lombard! Qiziq. Shu paytgacha Nikodim lombard deganda — soati yoki kostyumini garovga qoʻyishni tushunardi... Keyin esa bosh ministr shunday deb savol berdi:
— Muhtaram pan Dizma davlatimizda gʻalla siyosatiga rahbarlik qilishni oʻz zimmangizga ololmaysizmi?

Avvaliga u, bu ishni uddalay ololmasam kerak, deya bosh ministrning taklifini rad qildi. Biroq boshqa ministrlar uni koʻndirishga urinavergach, Nikodim noiloj rozi boʻldi.

U xaxolab kulib yubordi.
— Obbo shayton-ey! Odam oʻsaversa shunaqa boʻlar ekan-da! Davlat gʻalla bankasining raisi! Kimsan, rais-a!

Soʻngra u oʻzini savollarga koʻmib tashlagan jurnalistlar va fotoapparatlarning tinimsiz chiq-chiqini esladi. E-ha, bir oʻqib koʻrish kerak, qani, nimalar yozishganiykin?

Nikodim qoʻngʻiroq qilib, koridor navbatchisiga barcha gazetalardan sotib olib kelishni buyurdi. Keyin turib kiyindi. Gazetalarni keltirishgach, u birinchisini ochgan zahoti yuziga qon yugurdi.

Birinchi sahifada uning surati manaman deb turardi.

Nikodim suratda qoʻllarini choʻntagiga tiqqanicha xayolga choʻmib turardi. Suratda u juda salobatli koʻrinardi. Suratning tagiga: «Yangi agrar siyosatning tashabbuskori d-r Nikodim Dizma hukumatdan Davlat gʻalla bankasini tashkil etish haqida topshiriq oldi; u shu bankaning pravleniyasiga rais qilib tayinlandi», — deb yozib qoʻyilgandi.

Suratning yonida, vahimali sarlavha tagida katta maqola bosilgan boʻlib, maqolada hukumatning rasmiy bayonoti, Dizmaning tarjimai holi va interv'yu berilgan edi.

Bayonotda Ministrlar Soveti Yashunskiyning taklifiga binoan gʻalla bozorida keskin choralar koʻrish yoʻli bilan iqtisodiy krizisga qarshi kurash boshlashni qaror qilgani toʻgʻrisida gapirilgan edi. Soʻngrda loyiha mufassal bayon etilib, kerakli koʻrsatmalar toʻgʻrisida axborot berilgandi. Qonun seym tomonidan qabul qilingach, kerakli koʻrsatmalar kuchga kirishi xabar qilingandi.

Dizma oʻzining tarjiman holini oʻqib ogʻzi ochilib qoldi. Gazetaning yozishicha, u ota-onasining Kurlyandiyadagi mulkida tugʻilgan boʻlib, gimnaziyani Rigada, iqtisod fanlarining oliy kursini Oksfordda tugatgan ekan; soʻngra u kavaleriya ofitseri sifatida bol'sheviklarga qarshi mardona jang qilibdi, yarador boʻlibdi va «Virtuti Militari» ordeni hamda Jasorat Kresti bilan mukofotlanibdi. Soʻnggi paytlarda u siyosat maydonidan ketib, Belostotskiy voyevodligida qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullangan ekan.

Tarjimai hol «ajoyib», «mashhur», «ijodiy» kabi epitetlarga toʻlib ketgan edi... Oxirida rais Nikodim Dizmaning qattiq qoʻl, kuchli iroda sohibi ekanligi va tashkilotchilik qobiliyati bilan mashhurligi qayd etilgandi.

Lekin Nikodimni hammasidan ham interv'yu hayratga soldi. U interv'yuni oʻqirdi-yu, oʻz koʻzlariga ishonmasdi. Toʻgʻri, u kecha kechqurun gʻirt mast edi, ammo muxbirlar bilan suhbatlashganida hali ichmagan edi-ku. Nikodim, interv'yuda yozilgan gaplardan birontasini ham aytmagan edi. Unda Dizma oʻlsayam tushunmaydigan iboralar, u zarracha ham tasavvur qilolmaydigan masalalar yuzasidan fikrlar bayon etilgandi.

Nikodim shunchaki soʻkinib qoʻydi. Balki u xursand boʻlishi kerakdir: axir bu interv'yuni oʻqigan kishi, banka pravleniyasining raisi pan Dizmani gʻoyat aqlli odam ekan, deb oʻylasa kerak.

Deyarli barcha gazetalar taxminan bir xil gaplarni yozib, uning turli vaziyatlarda tushgan rasmlarini bosishgan edi. Hammasidan ham Nikodimga bosh ministr bilan ministr Yashunskiy oʻrtasida oʻtirib tushgan surati yoqdi. Unga yoqqan yana bir suratda Nikodim boshiga shlyapasini qoʻndirib zinapoyadan tushib kelayotgani tasvirlangan edi. Suratda uning ortidan shlyapasini qoʻlida toʻtganicha oppoq moʻylovli keksa bir janob ham tushib kelardi. Suratning tagiga:

«Nikodim Dizma oʻzining boʻlajak yordamchisi, gʻalla bankiga direktor qilib tayindangan sobiq moliya vitse-ministri Vladislav Vandrishevskiy hamrohligida Ministrlar Soveti saroyini tark etyapti», — deb yozilgan edi.

«Mana, — deya xayolidan oʻtkazdi Dizma, — endi meni butun Pol'sha taniydi». U shuni oʻyladi-yu, birdan qoʻrqib ketdi. Gazetalar Liskovga yetib borgach, pan Bochek ham, Yurchak ham va umuman Nikodimni yaxshi taniydigan barcha kishilar Kurlyandiya, gimnaziya va Oksfrod haqidagi gaplarning hammasi gʻirt yolgʻonligini darhol bilib qolishadi-ku!

Jin ursin!

Ulardan birontasi gazetaga butun haqiqatni yozib yuborsa-ya?

Nikodimning eti jimirlab ketdi. U soʻkina-soʻkina xonada u yoqdan-bu yoqqa yura boshladi, soʻng yana gazetalarni bir bor koʻzdan kechirib chiqdi-da, sobiq tanishlarimning fosh qilishi ehtimoldan uzoq, degan qarorga keldi: uning martabasi, uniig aloqalarini koʻrib, jur’at etishmaydi. Faqat yumaloq xat yozishlari mumkin... Biroq imzosiz xatlarga jiddiy e’tibor berishmaydi. Shularni oʻylar ekan, Dizmaning koʻngli bir oz joyiga tushdi. Ammo oʻz qobiliyati toʻgʻrisidagi gaplarni qayta-qayta oʻqir ekan, birdan bu ishni uddalay olmasam-a? — deya shubhalanib qoldi.

Ishning katta qismini anovi Vandrishevskiy bajaradi deylik, ammo Dizma ham nimadir qilishi — gapirishi, hal etishi, imzo chekishi kerak-ku... Oʻzi mutlaqo tushunmaydigan ishlar bilan shugʻullanish! Faqat bir yoʻli bor: bironta uddaburon odam topish kerak... Koshkiydi Kunitskiy rozi boʻlsa! Rozi boʻlmaydi... Koborovodagi boshqaruvchilik ishidan ham voz kechishga toʻgʻri keladi. Dizma Ninadan judo boʻlishini oʻylab ma’yus tortdi-yu, biroq darhol oʻzini yupatdi.

«Nimayam qilardim: shunday boʻlgandan keyin, voz kechamiz-da. Axir dunyoda boshqa xotinlar ham bor-ku».

Hammasidan ham oʻzining oʻrniga ishlaydigan odamni topish qiyin. Agar shunday odam topilsa, uni oʻziga sekretar' qilib tayinlashi mumkin...

Nikodim birdan peshanasiga urdi:
— Kshepitskiy!

U quvonganidan hatto sakrab tushdi: Kshepitskiy oʻtaketgan tullak, tegirmondan butun chiqadi, yerning tagida ilon qimirlasa biladi. Unga pand berib boʻlmaydi, buning ustiga oʻzimizning odam. U bilan kelishib olinsa bas, ikki kishining oʻrniga bir oʻzi ishlayveradi.

Bu fikrdan Dizma shunchalik xursand boʻldiki, u darhol Kshepyskiyni qidirib topishga jazm qildi.

Nikodim shosha-pisha kiyindi-da, chorak soat oʻtar-oʻtmas pani Pshelenskayanikiga yetib borib, eshik qoʻngʻirogʻining tugmasini bosdi. Uyda bu mahal tushki ovqat tutay deb