Tasodifiy hikoya: Doniyorbek ijodidan
ZURLAB ULDIRILGAN QIZ.Yaqindaginaturmushqurib Baxtli hayotsari qadam qo'ygan ikkisevishganBahrom va ...davomi

barobar. Hozirgi sharoitda gʻallani chetga solish! Bu ishda biz oʻttiz protsentdan qirq irotsentgacha zarar koʻrishimiz avvaldan ma’lum-ku axir! Bu gʻirt telbalik! Nihoyat, shuncha gʻallani xorijiy bozorga chiqarib sotish — unning narxini tushirish degan gap. Demak, bizda ham gʻallaning bahosi tushib ketadi. Buyam mayli-ya! Shundan soʻng gʻalla obligatsiyalari sariq chaqagayam arzimay qoladi.

Nikodim bosh irgʻadi.
— Men ham kecha Yashunskiyga xuddi shu gapii aytdim. Unga, bu taklifga qat’iyan qarshi chiqaman, dedim.
— Toʻgʻri qilibsiz. Siz mutlaqo haqsiz, pan rais.
— Lekin men sizning fikringizni bilmoqchi edim. Fikrimiz bir joydan chiqqanidan xursandman. Boʻpti, Kshepitskiy, mashinistkani chaqiring-da, oʻsha loyihaga nisbatan e’tirozlarimizni yozdiring. Ularning bir adabini berib qoʻyay!

Ikki soatdan soʻng qogʻoz tayyor boʻldi. Iqtisodiy komitetning majlisi soat yettiga belgilangan boʻlib, Dizma bilan Kshepitskiyning ixtiyorida hali bir soat vaqt bor edi. Ular Koborovo ishlari, Nikodimning toʻyi haqida gaplashib oʻtirishdi.

Nikodim hammasidan ham toʻydan soʻng Jorj Ponimirskiyni nima qilishini oʻylab, garang edi. U Nina akasini pavil'ondan uyga koʻchirib oʻtkazishni albatta talab qilishini yaxshi bilardi.

Juvon bu haqda unga bir necha bor aytgan edi. Aslida, Dizma bunga qarshi emasdi: Jorj Tvorki ga joʻnatadigan darajada emasdi, albatta. Biroq Nikodim uning Oksford masalasida valdirab qoʻyishidan choʻchirdi.

Turgan gap, u oʻz hadigini Kshepitskiyga aytmadi. Sekretar' esa, oʻz navbatida, Ninaning iltimosini inobatga olish lozim, deb hisoblardi. Agar Jorj chidab boʻlmaydigan darajaga yetsa, keyinchalik uni bironta sanatoriyga joylashtirish mumkin. Ular shunga kelishishdi. Kshepitskiy Dizmani Ministrlar Sovetiga o.lib borib qoʻydi-da, oʻzi Pshelenskayanikiga joʻnadi.

Uzun stol yoniga kelib oʻtirgach, Nikodim raislik joyiga oʻrnashib olgan bosh mnnistrga nutqini boshlab yuborgan moliya ministri va boshqa arkoni davlatlarga zimdan koʻz yugurtirib chiqdi. Chetdagi kichkina stol yonida ikki stenografist ayol oʻtirardi.

Moliya ministri qisqacha qilib oʻz taklifini asoslab berdi. Uning aytishicha, byudjetdagi defitsitni faqat zapasdagi gʻallani sotish yoʻli bilangina qoplash mumkin ekai. Bu orada xalqaro ahvol yaxshilanib, chet davlatlardan qarz olish imkoniyati tugʻilishi mumkin emish. Nutqining oxirida ministr ma’lumoti boʻyicha filolog boʻlib, iqtisodiy hayotnn faqat soʻnggi yillarda orttirgan tajribasi tufayligina tushunajagini aytdi. Ministrlik kreslosiga uni majbur qilib oʻtkazishgan ekan. Lekin u qoʻgʻirchoq ministr boʻlishni istamas emish va shu boisdan, agar taklifini rad etishsa, darhol iste’foga chiqarmish.

Shundan soʻng bosh ministr soʻzga chiqib, moliya ministriai uning xizmatlari gʻoyat yuqori baholanishiga va taklifi albatta qabul qilinajagiga ishontirdi.

Hamma tomondan ma’qullagan ovozlar eshitildi.

Majlis paytida barcha ministrlar dam-badam Dizmaga qarab qoʻyishardi. Biroq Nikodim indamay oʻtiraverdi. Undan biror ajoyib gap chiqishshsh kutib oʻtirgan majlis ahli yanglishmadi. Bosh ministr jilmayganicha undan oʻz fikrini aytishni iltimos qilgan edi, Nikodim oʻrnidan turib gapini boshladi:
— Meni kechirasizlar, gapga chechan emasman. Qisqacha qilib aytaman. Bu yerda soʻz biz haqimizda emas — davlatimiz farovonligi toʻgʻrisida ketyapti, safsata sotib oʻtirishga vaqt yoʻq. Bu yerda aytilgan gaplarning bari sariq chaqaga ham arzimaydi. Men oʻz deklaratsiyamni oʻqib beraman.

Shunday deb u Kshepitskiy tayyorlab bergan tekstni olib, oʻqishga tushdi.

Zal bir zum harakatga keldi. Nikodim tekstni oʻqib boʻlgan zahoti moliya ministri oʻrnidan sapchib turib, qoʻllarini gʻazab bilan silkitganicha norozilik bildira boshladi.

Gʻala-gʻovur koʻtarilib, majlisda ishtirok etayotgan kishilar bir-birlari bilan bahslasha ketishdi. Biroq bosh ministr asta-sekin ularni tinchitishga muvaffaq boʻldi. Shundan soʻng odatdagi munozara boshlandi.

Yashunskiy Dizmaga qarab zarda bilan dedi:
— Nega bugun toʻningizni bunday teskari kiyib oldingiz? Axir oʻtgan kuni menga oʻzingiz bu taklifga qarshi emasligingizni aytgan edingiz-ku.

Dizma qizarib ketdi.
— Hecham shunday deganim yoʻq!
— Ehtimol, shu yaxshi chora boʻlib chiqar degandingiz.
— Yolgʻon.
— Yoʻq, men emas, siz yolgʻon gapiryapsiz! — dedi qizishib Yashunskiy. — Balki, oʻshanda boshqacharoq iboralar qoʻllagandirsiz, biroq har holda bu loyihaga qarshi emasdingiz.
— Nahot tushunmasangiz, kasbdosh, — dedi istehzo bilan moliya ministri. — Pan Dizma bizni gʻaflatda qoldirish uchungina shunday qilgan.

Nikodim oʻrnidan turdi.
— Mening ortiq gapiradigan gapim yoʻq. Aytishim lozim boʻlgan gapni aytib boʻldim. Siz esa, janoblar, qanday istasangiz, shunday yoʻl tutaveringlar.

Ministrning taklifi qabul qilindi.
— Menga baribir, — dedi Nikodim oʻsha kuni kechqurun Dshepitskiyga, ular Pshelenskayanikidan birga qaytishar ekan, — baribir iste’foga chiqaman.
— Bankaga achinadi odam!

Dizma yelkasini qisdi.
— Sizning rejangiz va mehnatingiz samarasi edi u!
— He, jin ursin hammasini!
— Ertaga rosa gʻala-gʻovur koʻtariladigan boʻldi-da.
— Qanaqa gʻala-gʻovur?
— Matbuotni aytyapman-da. Axir bu gʻirt tentaklik-ku. Koʻpgina gazetalar siz tomoningizni olishsa kerak.
— Olishsa olishar, menga nima?
— Toʻgʻri, foydasi, yoʻq, ammo ertaga... Pan rais, menda bir fikr tugʻilib qoldi.
— Xoʻsh?
— Ertaga iste’foga chiqish toʻgʻrisida ariza berishingiz uchun ajoyib imkoniyat tugʻildi.
— Hojati bormikin? Men toʻydan oldin ariza bermoqchiydim. Bir necha ming zlotiyni yoʻqotishdan nima foyda?
— Agar oʻrningizga darhol odam topisha olganida gapingiz toʻgʻri boʻlardi. Ular sizdek bir odamga darrov javob berib yuborishni istamaydi, albatta. Bu masala anchaga choʻziladi. Ma’naviy jihatdan yutishingiz turgan gap.
— Xoʻsh, men nima qilishim kerak?
— Buni amalga oshirish juda oson. Siz sababini koʻrsatmay iste’foga chiqayotganingizni aytasiz. Shunda gʻalla bankasini nobud qilayotgan hukumatning qarori uchun javobgarlikni zimmangizga olishni istamasligingiz hammaga ayon boʻladi.
— Toʻgʻri!
— Ana koʻrdingizmi, pan rais. Jamoatchilik fikri siz tomonda boʻladi.

Nikodim kulib, Kshepitskiyning yelkasiga qoqib qoʻydi.
— Juda quvsiz-da, Kshepitskiy!
— Doim xizmatingizga hozirman, pan rais.

19-bob
Kshepitskiyning bashorati toʻgʻri chiqdi. Ertasiga ertalab koʻpgina gazetalarda ba’zi bir dudmol gaplar aytilib, iqtisodiy komitetning qarori haqida rasmiy xabar bosildi. Oppozitsiya matbuoti darhol bu qarorni qattiq tanqid ostiga oldi.

Oʻsha kuni Nikodim bu voqeaning naqadar muhimligini ta’kidlash uchun yoniga Kshepitskiyni olib, bosh ministr huzuriga bordi va iste’foga chiqish toʻgʻrisida ariza topshirdi.

Bosh ministr arizani oʻqib chiqqach, dovdirab qoldi. U Dizmadan vaziyatni keskinlashtirmay, arizasini qaytarib olishni iltimos qila boshladi. Biroq Nikodim oʻz gapida qattiq turib, qarori qat’iy ekanligini aytdi. U oʻrniga odam tayinlanguniga qadar vazifasini ado etib turishga rozi boʻldi-yu, ammo