Tasodifiy hikoya: Latifalar
Бир эркак кучада бир аёлга шилк,имлик к,илаверибди: Мен сизни к,улимда кутариб юраман! Мен сизни ...davomi
Бир эркак кучада бир аёлга шилк,имлик к,илаверибди: Мен сизни к,улимда кутариб юраман! Мен сизни ...davomi
Библиотека | Boshqalar | Muttahamning parvozi (III- qism)
pavil'onda esa Kshepitskiyning oʻzi turadigan boʻlibdi.
Toʻy va yoʻl kelin-kuyovni ancha toliqtirib qoʻygan edi. Ular darhol uxlagani yotishdi. Nina bilan Nikodim kechqurunoq, ertaga ertalab Jorjning pavil'oniga borib, uni uyga koʻchib oʻtishni taklif qilamiz, deb kelishib qoʻyishdi.
Dizma oʻrinda choʻzilib yotar ekan, bu uchrashuv haqida aicha oʻyladi va Ponimirskiyning oldiga Nina bilan birga bormaganim ma’qul, degan fikrga keldi. Kim bilsin, bu telba yana qanday nagʻma koʻrsatadi?
«Jinniligi tutib, sirimni oshkor qilib qoʻyishi mumkin, axir!»
Shu boisdan ham u xizmatkorga oʻzini soat yettida uygʻotishni buyurdi. Nikodim yanglishmagan ekan: u oʻrnidan turgach, xotinining yotoqxonasiga kirgan edi, Ninaning hamon uxlab yotganini koʻrdi. Darvoqe, Nina hech qachon vaqtli turmasdi.
Nikodim darrov kiyinib xizmatkorga beka bilan nonushta qilajagini aytdi-da, parkka joʻnadi.
U Jorj bilan nima toʻgʻrisida gaplashishni oldindan oʻylab qoʻygan edi. Lekin shunga qaramay, pavil’onga yaqinlashgach, Nikodim yuragi poʻkillayotganini sezdi. U faqat Ponimirskiy bilan uchrashgan kezlaridagina ana shunaqa choʻchirdi. Agar Jorjning telbaligi, uning gʻaroyib qiliqlari nazarda tutilsa, buning sira ajablanarli joyi yoʻq edi, albatta.
Nikodim kirib borganida, graf oʻrinda chordona qurib, hushtak chalganicha shirguruch yeb oʻtirgan edi. Koʻrpa ustida yotgai it goho-goho erinibgina egasining tarelkasini yalab qoʻyardi.
Ponimirskiy Dizmani xizmatkor uning ortidan eshikni yopganidan keyingina koʻrib qoldi.
— Salom! — dedi Nikodim.
— A! — dedi kulib graf — Hurmatli kasbdosh! Manavi la’nati boʻtqani olib qoʻying, kasbdosh!
Nikodim itoatgoʻylik bilai buyruqni bajardi-da, karavot yonidagi stulga oʻtirdi. Ponimirskiy unga istehzoli jilmayib qarab turardi. Uning kasalmand bolanikidek qonsiz yuzidagi katta-katta koʻzlari, qirra burnn, doim qimirlab turadigan yupqa lablari — xullas, butun basharasidan mamnunligi sezilib turardi.
— Sogʻligʻingiz qalay? — deya gap boshladi Dizma. — Eshitishimga qaraganda, ancha betob boʻlganmishsiz?
— Rahmat. Tashvishlanmang, kasbdosh.
— Men kasbdosh sifatida emas, — dedi birdan Dizma, — kuyov sifatida tashvishlanyapman.
— Nima-a-a-a?..
— Sizning kuyovingiz sifatida, deyapman, — deya takrorladi, dadilroq boʻlish uchun ovozini balandlatib Dizma.
— Bu nima deganingiz? — oʻshqirdi graf.
— Bumi, bu siz bilan qaynagʻa-kuyov boʻldik deganim; men singlingizga uylandim.
Ponimirskiy koʻrpani bir chetga otib, pushti pijamasida roʻyirost oʻrnidan turdi-da, Nikodim tomon egildi:
— Yolgʻon! Yolgʻon gapiryapsan, ahmoq!
Dizma quturib ketdi. Olomonning olqishlariga sazovor boʻlgan, arkoni davlatlar bilan oshnachilik qilib yurgan ulugʻ Dizmani allaqanday odam haqorat qilib oʻtirsa-ya! Nikodim sapchib oʻrnidan turdi-da, Jorjni tirsagidan tutib, toʻshakka uloqtirdi.
Ponimirskiy ogʻriqning zoʻridan ingrab yubordi. It jon-jahdi bilan akillay boshladi.
— He... Iblis! — deb yubordi Dizma. Eshik ochilib, kasal boquvchi ayol bilan xizmatkor paydo boʻldi.
— Mazangiz qochdimi, janobi oliylari? Ehtimol, yordam kerakdir? — deya soʻradi ayol.
— Qorangni oʻchir! Yoʻqol! — oʻshqirdi Dizma. Xizmatkorlar gʻoyib boʻlishdi.
Nikodim papiros tutatdi-da, Ponimirskiyga ham portsigarni tutdi. Jorj bir oz ikkilanib turgach, bir dona papiros oldi.
— Ana koʻrdingizmi, graf men bilan hazillashib boʻlmaydi. Shunday qilib, men synglingizga uylandim. Oʻtgan kuni toʻyimiz boʻldi. Xoʻsh, bunga nima deysiz?
— Sharmandalik!
— Nega endi sharmandalik boʻlarkan?
— Kimsan grafinya Ponimirskaya sizdek bir tuban, toʻpori odamga tegib oʻtirsa-ya! Pan... pan... familiyangiz nimaydi?
— Dizma, — deya eslatdi Nikodim.
— Kulgili familiya, — dedi yelkasini qisib Ponimirskiy.
— Demak, siz singlingizning jinoyatchi Kunikka xotin boʻlib qolishini afzal koʻrar ekansiz-da? A?
— Yoʻq... Harqalayi. Menimcha, siz gʻoyat yaramas odam boʻlsangiz-da, Kunikchalik firibgar boʻlmasangiz kerak? Darvoqe, bunday firibgar boʻlish uchun sizda aql yetishmaydi, chunki...
— Ogʻzingizga qarab gapirsangaz boʻlardi, janobi oliylari, — deya qovogʻin soldi Dizma.
Ponimirskiy jimib qoldi.
— Siz meni haqorat qilgandan koʻra, xudoga shukur qiling.
— Rostdan-a?!
— Ha, xudoga shukur qiling. Men oldingi kuyovingizga oʻxshab sizni tahqirlamayman. Siz uyga koʻchib oʻtasiz va butunlay erkin yuraverasiz. Biz birga yashaymiz, uchovlon ovqatlanamiz, mehmonga boramiz, mehmon qabul qilamiz....
Ponimirskiyga jon kirdi.
— Rostdan gapiryapsizmi?
— Boʻlmasam-chi.
— Minishga ot ham berishadimi?
— Istagan narsangiz muhayyo, boʻladi. Mayda harajatlar uchun pul ham olasiz. Qarzlaringizni boʻlsa toʻlab qoʻydim. Lekin mening ham oʻz shartlarim bor.
— Qanaqa shartlar ekan? — soʻradi bezovtalanib Ponimirskiy.
— Avvalo — tilingizni tiyib yurasiz. Oksford bilai Kurlyandiya sizning uydirmangiz ekanligini hech kim bilmasligi kerak.
Jorj kulib yubordi.
— Demak, odamlar bu safsataga ishonishibdi-da?
— Nega ishonishmas ekan?
— Axir basharangizga bir qarashning oʻzi kifoya-ku!
Dizma qovogʻini soldi.
— Bu yogʻi bilan ishingiz boʻlmasin. Tilni tiyish lozimligini unutmang. Ikkinchidan esa, hech kimga bildirmay menga ingliz tilini oʻrgatasiz.
— Men-a? — dedi gʻazabi qaynab Ponimirskiy. — Men sizdek tuban odamni oʻqitishim kerakmi? Qanday surbetlik!
— Oʻchir ovozingni, maymun! — deya oʻshqirdi Dizma. — Ikkitadan bittasini tanla: yo mening taklifimni qabul qilasan, yo seni darhol Tvorkiga joʻnataman.
Ponimirskiy labini tishlab, yigʻlab yubordi.
— Brut, Brut, — deya hoʻngrardi u itini silab, — Eshityapsanmi? Xoʻjayiningni yana jinnixonaga tiqishmoqchi... Brut!
Uning qonsiz yuzidan katta-katta yosh tomchilari oqib tushardi. Buni koʻrib Dizma hatto ajablanib ham qoʻydi.
— Xoʻsh, — deya soʻradi u, — qay birini tanlaysan?
— Meni senlab gapirmang, — deya norozilik bildirdi Ponimirskiy va darhol tinchib qoldi.
— Nega endi senlamas ekanman? Qaynagʻa-kuyov boʻlganimizdan keyin... Biz bir-birimiz bilan sensirab gaplashishimiz kerak. Odamlar nima deyishadi? Kasbdosh boʻlsak, qaynagʻa-kuyov boʻlsagu bir-birimizni «pan» deb chaqirsak?
— Qiziq! — istehzo aralash jilmaydi Ponimirskiy. — Nahotki oramizdagi farqni tushunmasangiz?
— «Farq» deganing nimasi? Unday desam, toʻgʻri, bitta farq bor: men aqli raso odamman, sen esa — telbasan! Xullas, xohlaganingni tanla. Qaytaga manmen bilan hazillashib bulmasligini unutma! Tumshugʻingga shunday solamanki, ogʻzingdagi tishlaringdan bitta qolmaydi!
Shunday deya u Ponimirskiyning koʻzi oldida mushtini doʻlaytirdi. Uning dagʻdagʻasiga qaramay Ponimirskiy xursand boʻlib ketdi.
— Rostdan-a? Qiziq. Shunday zarb boʻlishi mumkinligi haqida eshitgandim-ku, ammo oʻz koʻzim bnlan koʻrmagan edim. Bilasizmi? Hozir Antoniyni chaqiraman, siz uni urib, oʻsha zarbingizni koʻrsatasiz. Xoʻpmi?
Graf qoʻlini qoʻngʻiroq tomon choʻzgan edi. Dizma uni toʻxtatdi.
— Oʻzingni goʻllikka solma? Men Antoniyning emas, sening tumshugʻnngga solaman. Gʻing deb koʻr-chi. Xoʻsh? Rozimisan?
Ponimirskiy
Toʻy va yoʻl kelin-kuyovni ancha toliqtirib qoʻygan edi. Ular darhol uxlagani yotishdi. Nina bilan Nikodim kechqurunoq, ertaga ertalab Jorjning pavil'oniga borib, uni uyga koʻchib oʻtishni taklif qilamiz, deb kelishib qoʻyishdi.
Dizma oʻrinda choʻzilib yotar ekan, bu uchrashuv haqida aicha oʻyladi va Ponimirskiyning oldiga Nina bilan birga bormaganim ma’qul, degan fikrga keldi. Kim bilsin, bu telba yana qanday nagʻma koʻrsatadi?
«Jinniligi tutib, sirimni oshkor qilib qoʻyishi mumkin, axir!»
Shu boisdan ham u xizmatkorga oʻzini soat yettida uygʻotishni buyurdi. Nikodim yanglishmagan ekan: u oʻrnidan turgach, xotinining yotoqxonasiga kirgan edi, Ninaning hamon uxlab yotganini koʻrdi. Darvoqe, Nina hech qachon vaqtli turmasdi.
Nikodim darrov kiyinib xizmatkorga beka bilan nonushta qilajagini aytdi-da, parkka joʻnadi.
U Jorj bilan nima toʻgʻrisida gaplashishni oldindan oʻylab qoʻygan edi. Lekin shunga qaramay, pavil’onga yaqinlashgach, Nikodim yuragi poʻkillayotganini sezdi. U faqat Ponimirskiy bilan uchrashgan kezlaridagina ana shunaqa choʻchirdi. Agar Jorjning telbaligi, uning gʻaroyib qiliqlari nazarda tutilsa, buning sira ajablanarli joyi yoʻq edi, albatta.
Nikodim kirib borganida, graf oʻrinda chordona qurib, hushtak chalganicha shirguruch yeb oʻtirgan edi. Koʻrpa ustida yotgai it goho-goho erinibgina egasining tarelkasini yalab qoʻyardi.
Ponimirskiy Dizmani xizmatkor uning ortidan eshikni yopganidan keyingina koʻrib qoldi.
— Salom! — dedi Nikodim.
— A! — dedi kulib graf — Hurmatli kasbdosh! Manavi la’nati boʻtqani olib qoʻying, kasbdosh!
Nikodim itoatgoʻylik bilai buyruqni bajardi-da, karavot yonidagi stulga oʻtirdi. Ponimirskiy unga istehzoli jilmayib qarab turardi. Uning kasalmand bolanikidek qonsiz yuzidagi katta-katta koʻzlari, qirra burnn, doim qimirlab turadigan yupqa lablari — xullas, butun basharasidan mamnunligi sezilib turardi.
— Sogʻligʻingiz qalay? — deya gap boshladi Dizma. — Eshitishimga qaraganda, ancha betob boʻlganmishsiz?
— Rahmat. Tashvishlanmang, kasbdosh.
— Men kasbdosh sifatida emas, — dedi birdan Dizma, — kuyov sifatida tashvishlanyapman.
— Nima-a-a-a?..
— Sizning kuyovingiz sifatida, deyapman, — deya takrorladi, dadilroq boʻlish uchun ovozini balandlatib Dizma.
— Bu nima deganingiz? — oʻshqirdi graf.
— Bumi, bu siz bilan qaynagʻa-kuyov boʻldik deganim; men singlingizga uylandim.
Ponimirskiy koʻrpani bir chetga otib, pushti pijamasida roʻyirost oʻrnidan turdi-da, Nikodim tomon egildi:
— Yolgʻon! Yolgʻon gapiryapsan, ahmoq!
Dizma quturib ketdi. Olomonning olqishlariga sazovor boʻlgan, arkoni davlatlar bilan oshnachilik qilib yurgan ulugʻ Dizmani allaqanday odam haqorat qilib oʻtirsa-ya! Nikodim sapchib oʻrnidan turdi-da, Jorjni tirsagidan tutib, toʻshakka uloqtirdi.
Ponimirskiy ogʻriqning zoʻridan ingrab yubordi. It jon-jahdi bilan akillay boshladi.
— He... Iblis! — deb yubordi Dizma. Eshik ochilib, kasal boquvchi ayol bilan xizmatkor paydo boʻldi.
— Mazangiz qochdimi, janobi oliylari? Ehtimol, yordam kerakdir? — deya soʻradi ayol.
— Qorangni oʻchir! Yoʻqol! — oʻshqirdi Dizma. Xizmatkorlar gʻoyib boʻlishdi.
Nikodim papiros tutatdi-da, Ponimirskiyga ham portsigarni tutdi. Jorj bir oz ikkilanib turgach, bir dona papiros oldi.
— Ana koʻrdingizmi, graf men bilan hazillashib boʻlmaydi. Shunday qilib, men synglingizga uylandim. Oʻtgan kuni toʻyimiz boʻldi. Xoʻsh, bunga nima deysiz?
— Sharmandalik!
— Nega endi sharmandalik boʻlarkan?
— Kimsan grafinya Ponimirskaya sizdek bir tuban, toʻpori odamga tegib oʻtirsa-ya! Pan... pan... familiyangiz nimaydi?
— Dizma, — deya eslatdi Nikodim.
— Kulgili familiya, — dedi yelkasini qisib Ponimirskiy.
— Demak, siz singlingizning jinoyatchi Kunikka xotin boʻlib qolishini afzal koʻrar ekansiz-da? A?
— Yoʻq... Harqalayi. Menimcha, siz gʻoyat yaramas odam boʻlsangiz-da, Kunikchalik firibgar boʻlmasangiz kerak? Darvoqe, bunday firibgar boʻlish uchun sizda aql yetishmaydi, chunki...
— Ogʻzingizga qarab gapirsangaz boʻlardi, janobi oliylari, — deya qovogʻin soldi Dizma.
Ponimirskiy jimib qoldi.
— Siz meni haqorat qilgandan koʻra, xudoga shukur qiling.
— Rostdan-a?!
— Ha, xudoga shukur qiling. Men oldingi kuyovingizga oʻxshab sizni tahqirlamayman. Siz uyga koʻchib oʻtasiz va butunlay erkin yuraverasiz. Biz birga yashaymiz, uchovlon ovqatlanamiz, mehmonga boramiz, mehmon qabul qilamiz....
Ponimirskiyga jon kirdi.
— Rostdan gapiryapsizmi?
— Boʻlmasam-chi.
— Minishga ot ham berishadimi?
— Istagan narsangiz muhayyo, boʻladi. Mayda harajatlar uchun pul ham olasiz. Qarzlaringizni boʻlsa toʻlab qoʻydim. Lekin mening ham oʻz shartlarim bor.
— Qanaqa shartlar ekan? — soʻradi bezovtalanib Ponimirskiy.
— Avvalo — tilingizni tiyib yurasiz. Oksford bilai Kurlyandiya sizning uydirmangiz ekanligini hech kim bilmasligi kerak.
Jorj kulib yubordi.
— Demak, odamlar bu safsataga ishonishibdi-da?
— Nega ishonishmas ekan?
— Axir basharangizga bir qarashning oʻzi kifoya-ku!
Dizma qovogʻini soldi.
— Bu yogʻi bilan ishingiz boʻlmasin. Tilni tiyish lozimligini unutmang. Ikkinchidan esa, hech kimga bildirmay menga ingliz tilini oʻrgatasiz.
— Men-a? — dedi gʻazabi qaynab Ponimirskiy. — Men sizdek tuban odamni oʻqitishim kerakmi? Qanday surbetlik!
— Oʻchir ovozingni, maymun! — deya oʻshqirdi Dizma. — Ikkitadan bittasini tanla: yo mening taklifimni qabul qilasan, yo seni darhol Tvorkiga joʻnataman.
Ponimirskiy labini tishlab, yigʻlab yubordi.
— Brut, Brut, — deya hoʻngrardi u itini silab, — Eshityapsanmi? Xoʻjayiningni yana jinnixonaga tiqishmoqchi... Brut!
Uning qonsiz yuzidan katta-katta yosh tomchilari oqib tushardi. Buni koʻrib Dizma hatto ajablanib ham qoʻydi.
— Xoʻsh, — deya soʻradi u, — qay birini tanlaysan?
— Meni senlab gapirmang, — deya norozilik bildirdi Ponimirskiy va darhol tinchib qoldi.
— Nega endi senlamas ekanman? Qaynagʻa-kuyov boʻlganimizdan keyin... Biz bir-birimiz bilan sensirab gaplashishimiz kerak. Odamlar nima deyishadi? Kasbdosh boʻlsak, qaynagʻa-kuyov boʻlsagu bir-birimizni «pan» deb chaqirsak?
— Qiziq! — istehzo aralash jilmaydi Ponimirskiy. — Nahotki oramizdagi farqni tushunmasangiz?
— «Farq» deganing nimasi? Unday desam, toʻgʻri, bitta farq bor: men aqli raso odamman, sen esa — telbasan! Xullas, xohlaganingni tanla. Qaytaga manmen bilan hazillashib bulmasligini unutma! Tumshugʻingga shunday solamanki, ogʻzingdagi tishlaringdan bitta qolmaydi!
Shunday deya u Ponimirskiyning koʻzi oldida mushtini doʻlaytirdi. Uning dagʻdagʻasiga qaramay Ponimirskiy xursand boʻlib ketdi.
— Rostdan-a? Qiziq. Shunday zarb boʻlishi mumkinligi haqida eshitgandim-ku, ammo oʻz koʻzim bnlan koʻrmagan edim. Bilasizmi? Hozir Antoniyni chaqiraman, siz uni urib, oʻsha zarbingizni koʻrsatasiz. Xoʻpmi?
Graf qoʻlini qoʻngʻiroq tomon choʻzgan edi. Dizma uni toʻxtatdi.
— Oʻzingni goʻllikka solma? Men Antoniyning emas, sening tumshugʻnngga solaman. Gʻing deb koʻr-chi. Xoʻsh? Rozimisan?
Ponimirskiy