Tasodifiy hikoya: Dalada... (yoxud birinchi marta) tanlovga
Mening ismim Sardor Jizzaxlikman hozirgi yozadigan hikoyam o'z boshimdan o'tgan. Xullas boshladi...davomi

juda mehribonsan-da! Lekin, Nik, men Vatanimizga ziyon keltirib boʻlsa ham sepi Koborovoda tutib qoladigan xudbinlardan emasman. Oʻzing nimani dozim topsang, shuni qil, menimcha, sen mamlakatni qutqarib qolishga qodirsan.
— Sen shunday deb oʻylaysanmi?
— Burching nimani taqozo etsa, shunday yoʻl tutaver. Xudo haqqi, meni tantiq deb oʻylama, lekin men Varshavada bosh ministrning rafiqasi boʻlib yurishdan koʻra, sen bilan shu yerda yashashni afzal koʻraman. Ammo harqalay... Meni sevishing tufayli davlatga rahbarlik qilishdan voz kechayotganingni oʻylasam tashvishga tushyapman...
— Hm... — deya toʻngʻilladi Dizma.

Pan rais, — yana gap boshladi Kshepitskiy boshligʻining taklifini qabul qilishga moyil boʻlib borayotganini koʻrib, — menda bir fikr tugʻilib qoldi: siz hokimiyatni qoʻlga olganingizdan soʻng biz tezda Londonga boramiz.
— Nega? — norozi ohangda soʻradi Dizma.
— Nega deysizmi? Qarz olish uchun. Boshqa bironta odamga bermasliklari mumkin, ammo sizning oshna-ogʻaynilaringiz koʻp. Axir Oksforddagi kursdoshlaringizdan koʻpchiligi hozir Angliyada yuqori lavozimlarda ishlayottan yoki ijtimoiy hayotda muhim rol' oʻynayotgan ooʻlsa kerak. Balki qarz olishga muvaffaq boʻlarmiz?

Kshepitskiy bu soʻzlari bilan oʻz umidlarini chippakka chiqazganini xayoliga ham keltirmagan edi.

Nikodim qovogʻini solib, unga jim boʻling, deganday ishora qildi.

«Ha, — deya oʻyladi u, — men buni mutlaqo unutibman. Men bosh ministr sifatida turli elchilarni qabul qilishim kerak. Hatto Jenevaga borishga ham toʻgʻri kelar. Toʻgʻri, men tarjimon olishim mumkin, lekin u holda mening polyak tilidan boshqa hech qanday tilni bilmasligim oshkor boʻlib qoladi... Buning ustiga anovi la’nati Oksfordni aytmaysizmi!.. Nihoyat, bu mashmashaning menga nima keragi bor?..»

U oʻrnidan turdi, Nina bilan Kshepitskiy unga bezovtalanib qarab turishardi.
— Gap bunday, — dedi qat’iy ohangda Dizma, — men bosh miiistrlik lavozimini qabul qilmayman.
— Pan rais, axir...
— Hech qanday gap-soʻzga oʻrin yoʻq. Qabul qilmayman — vassalom!

Kshepitskiy majolsizlanib stulga oʻtirdi. Nina turgan joyida toshday qotib qoldi.

Nikodim sochlarini toʻgʻriladi va boshini baland koʻtarib, eshikni ochdi...

Vestibyul' darhol jimib qoldi, barcha oʻrnidan turdi.

Dizma eshikni yopmay, toʻgʻri direktor Litvinekning oldiga keldi-da, atrofdagilarga bir koʻz yugurtirib chiqqach, ohista dedi:
— Pan Litvinek, marhamat qilib, pan prezidentga aytib qoʻysangiz: menga bildirgan ishonchi uchun undan gʻoyat minnatdorman, ammo bosh ministrlik lavozimini qabul qilolmayman.
— Pan rais!.. — deya xitob qildi voyevoda Sheymont va darhol jimib qoldi.
— Nega endi?! Nega?! — deya qichqirdi asabiylashib Pshelenskaya.

Dizma qovogʻini soldi.
— Shunday deyishga asosim bor, — dedi u shavqsiz ovozda.
— Qaroringiz qat’iymi? — soʻradi doktor Litvinek.
— Mening har qanday qarorim ham qat’iy boʻladi.
— Marhamat qilib, davlat boshligʻiga tegishli javobni yozma ravishda bera olmaysizmi, pan rais?
— Yozib berishim ham mumkin.

Nikodim bosh irgʻab, kabinetiga qarab ketdi.

Uning ortidan eshik yopilgan zahoti hamma yoqdan har xil gaplar eshitila boshladi.
— Nega?! Nega endi?! Tushunolmadim!
— Axir bu dahshat-ku! Mamlakat juda nochor — ha, ha, nochor ahvolda! Bilmadim, undan boʻlak bu lavozimni kim egallay olarkin?

Vareda bosh irgʻadi.
— U xafa... Ogohlantirishiga qaramay, gʻalla bankasining boshiga suv quyishganidan qattiq xafa boʻlsa kerak.

Bir zum jimlik choʻkkan edi, kabinet eshigi ortidan Dizmaning zarda bilan gapirgani eshitildi:
— Yozing, jin ursin sizni, yozing dedimmi, yozing vassalom!

Soʻngra yozuv mashinkasi chiqillay boshladi.
— Menimcha, pan raisning bunday qarorga kelishiga sabab, uning jiyanimga boʻlgan muhabbati, his-toʻygʻusi boʻlsa kerak, — deya gap boshladi pani Pshelenskaya. — Ular yaqinginada nikohdan oʻtishdi axir. Bosh ministrlik vazifasi kishining vaqtini butunlay olib qoʻyadi. Pan Dizma esa, garchi buni oʻzi yashirib yursa-da, juda tuygʻun odam. Biz, ayollar bunaqa narsalarni juda yaxshi tushunamiz.
— Ha, albatta, — deya uning gainni tasdiqladi grafinya Charskaya.

Rel'f yelkasini qisib qoʻydi.
— Menimcha, xonimlar ham, polkovnik ham juda yanglishishyapti. Rais Dizmaning faoliyatini kuzatishimga qaraganda, u oʻz shaxsiyatini oʻylab ish tutadigan odamga sira oʻxshamaydi.
— Haqiqiy davlat arbobi! — dedi voyevoda Sheymont. — Agar u taklifni rad etgan boʻlsa, bunga siyosiy xarakterdagi biron sabab boʻlsa kerak.
— Ammo Vatanimiz halokat yoqasida, turibdi axir!
— Bizga shunday tuyulyapti, — deya jilmaydi voyevoda, — ha, bizga shunday tuyulyapti. Lekin, aslida, ishlar biz oʻylaganchalik yomon emas, ekonomikani siz bilan bizdan yaxshiroq tushunadigan pan rais xavf-xatar uncha katta boʻlmagani uchun ham shaxsan yordamga oshiqishga hali erta deb oʻylaganiga aminman.
— Lekin u bir marta mamlakatni qutqarib qolgan edi! Qanday zoʻr ish qilgan edi-ya oʻshanda!
— Ha, u haqiqiy Sinsinnat , — dedi nasihatomuz ohangda voyevoda. — U juda katta xavf tugʻilgandagina omochini qoʻyib, yordamga oshiqadi.
— Ha, ha! — dedi xonimlardan biri. — U hali albatta hokimiyatni qoʻlga olib, Vatanimizni halokatdan qutqaradi.
— Ajoyib odam! — dedi ma’nodor qilib voyevoda. Kutilmaganda burchakdan qargʻaning choʻzib qagʻillashiga oʻxshash boʻgʻiq kulgi eshitildi.

Shu tobgacha hech kim jimib qolgan Jorj Ponimirskiyga e’tibor bermagan va shuning uchun ham uning ensasi qotib oʻtirganini sezmagan edi. Jorj anchagacha quloq solib oʻtirgach, oxiri chidab turolmadi. U stulda chayqalganicha qotib-qotib kulardi.
— Nimadan kulyapsiz.? — ranjiganday boʻlib soʻradi voyevoda.

Jorj kulishdan toʻxtab sapchib oʻrnidan turdi. U bir necha marta monoklini taqmoqchi boʻldi-yu, biroq qoʻllari qaltirab, sira taqa olmadi. Uning gʻazabi gʻoyat qaynab ketgan edi.
— Nimadan, deysizmi? Nimadan emas, kimdan, deb soʻrang! Sizlardan kulyapman, bildingizmi, sizlardan! Jamiyat ustidan, muhtaram vatandoshlarim ustidan kulyapman!
— Pan Ponimirskiy!
— Jim! — deya oʻshqirdi Ponimirskiy. Uning kasalmand bolanikiga oʻxshash za’faron yuzi gʻazabdan qip-qizarib ketdi. — Oʻchiring ovozingizni! Sapristi! Sizlardan kulyapman! Sizlardan! Jamiyat ustunlari! Xa-xa-xa... bilib qoʻying, boʻlmasam: oʻsha davlat arbobingiz, oʻsha Sinsinnat, oʻsha buyuk odamingiz, oʻsha Nikodim Dizma— sizlarni aldab yurgan haqiqiy muttaham boʻladi! U ablah, sulloh, shu bilan birga gʻirt ahmoq odam! Ekonomika u yoqda tursin, orfografiyadan ham baloni bilmaydigan esi past u. Mutlaqo tarbiya koʻrmagan razil bir odam. Uning basharasi, oʻzini tubanlarcha tutishiga bir qarang: ahmoq, nul'! Vijdonim haqi, u Oksfordda oʻqish u yoqda tursin, hatto bironta chet tilini ham bilmaydi. Kisavurga oʻxshagan qoʻpol, shubhali bir shaxs! Nahot shuni koʻrmasangiz? Boya sizlarni aldab yuribdi, deb notoʻgʻri aytgan ekanman: yoʻq, sizlarning oʻzlaringiz bu maxluqni taxtga chiqarib qoʻygansiz! Ha, sizlar! Hammangiz miyangizni yeb qoʻyibsizlar! Sizlardan kulyapman, ahmoqlar! Toʻnkalar!..

Nihoyat,