Tasodifiy hikoya: Ortiqcha hisyotga berilibman.....
(boshqa nomidan) Yoshim 18da. Bir kun bitta notanish raqam guduk tashadi va men perezvonite yubordim...davomi

ham, ma’nisiga bormay necha yil qoʻylarim bilan soʻzsiz tilda gaplashib yurdim-ku».
— Xoʻsh, nima deysan — tiqilinch qildi savdogar. — Mening doʻkonimda ishlaysanmi?
— Tong otguncha hamma idishlarni yuvib tozalayman, — javob qildi boʻzbola. — Haqiga menga Misrga yetib olishimga yetarli pul berasiz.

Savdogar chol yana kulib yubordi.
— Mening doʻkonimda yil boʻyi billur idishlarni yuvib, buning ustiga har bir sotilgan idish pulidan yaxshigina foiz olib tursang ham Misrgacha yetadigan pul topolmaysan, baribir qarz koʻtarishingga toʻgʻri keladi.

Tanjer bilan Misr orasi — minglab kilometr sahro.

Bir daqiqa ogʻir jimlik choʻkdi, goʻyo butun shahar uyquga choʻmganday boʻldi. Bozorlar, oʻz molini maqtab yotgan savdogarlar, minoraga chiqib azon aytayotgan kishilaru, dastasi hashamli qilichlar — bari gʻoyib boʻldi. Umid va sarguzashtlar ishtiyoqi, keksa podshoh va Taqdir Yoʻli, xazina va ehromlar oʻz-oʻzidan yoʻqoldi-yitdi. Dunyoni oʻlik sukunat oʻz zabtiga oldi. Chunki Santyagoning ruhi tamom choʻkib ketgan edi. U na ogʻriqni, na azobni va na afsus-nadomatni his etar, nigohi yemakxonaning ochiq eshigiga qarab qotib qolgan va faqat juda-juda oʻlgisi kelar, hammasi hozirning oʻzidayoq butkul yoʻq boʻlishini istardi.

Savdogar unga qarab qoshini kerdi — ertalab, haligina bu bola quvnoq koʻringan edi. Endi qovogʻidan qor yogʻayapti: quvnoqligidan asar ham qolmadi.
— Men senga, oʻgʻlim, vataning-ga borib olishing uchun yetadigan pul bera olaman, — dedi savdogar.

Boʻzbola indamadi. Keyin oʻrnidan turdi, kiyimlarini tortib toʻgʻriladi va toʻrvasini qoʻliga oldi.
— Men doʻkoningizda qolib ishlayman, —dedi u.

Va biroz sukut saqlab, qoʻshib qoʻydi:
— Menga pul kerak, toʻrt-beshta qoʻy sotib olishim uchun.

Ikkinchi qism
Santyago qariyb bir oy doʻkonda ishladi, biroq yangi ish ayni uning koʻnglidagiday edi, deb boʻlmasdi. Billur buyumlar sotuvchi savdogar kun boʻyi doʻkon peshtaxtasi ortida oʻtirar va boʻzbolaga idishlarga ehtiyot boʻlishini tayinlab tinimsiz toʻngʻillardi.

Shunga qaramay ishdan boʻshab ketishga majbur boʻlgani yoʻq, chunki Savdogar, vaysaqiligiga qaramay, halol va va’dasida turadigan kishi edi: Santyago har bir sotilgan idishdan shirinkoma olar va hatto ozgina pul ham jamgʻargandi. Bir kuni ertalab u topgan-tutganini sanab chamaladi, agar hozirgiday ishlab tursa, bir yildan keyingina toʻrt-beshta qoʻy sotib olishga qurbi yetar ekan.
— Peshtaxtani tashqariga chiqarib, idishlarni shunga terib qoʻysak yaxshi boʻladi, — dedi u xoʻjayinga. — Uni doʻkonning eshigi oldiga qoʻyardik, oʻtgan-ketganning koʻzi tushadi.
—Shu paytgacha idishlarni koʻchaga olib chiqqanimiz yoʻq, — javob qildi Savdogar. — Birortasi turtib yuborib billurni sindirishi mumkin.
— Qoʻy boqib yurganimda ulardan birortasini ilon chaqib nobud qilishi mumkin edi. Biroq, nachora, qoʻylarning, choʻponlarning ham hayoti shunaqa.

Bu payt Savdogar uchta qadah sotib olayotgan xaridorga xizmat koʻrsatayotgan edi. Xullas, savdo jonlangan, goʻyo bir paytlari boʻlgani kabi, doʻkon joylashgan bu tor koʻcha tagʻin butun shahardan odamlarni oʻziga ohanraboday torta boshlagandi.
— Ishlar yomonmas, — dedi u xaridor chiqib ketgach. — Hozir men yaxshi daromad qilayapman, nasib etsa senga yaqin-orada bir otar qoʻy sotib olishingga yetadigan pul beraman. Xoʻsh, senga nima yetmaydi oʻzi? Boriga qanoat qilmay, besh qoʻlni ogʻizga tiqishga hojat bormi?
— Bor, belgilarga qarab qadam tashlash kerak, — beixtiyor ogʻzidan chiqib ketdi boʻzbolaning va shu lahzadayoq u aytgan gapiga afsuslandi: axir, bu savdogar sehrli qariyani uchratmagan-ku.

«Buni Xayrli Ibtido deydilar, — qariyaning gapi uning yodiga tushdi. — Yangi ish boshlaganlarga omad yor boʻladi. Zero, hayot insonning oʻz Taqdiri yoʻlidan borishiga xayrixohdir».

Shu orada xoʻjayin Santyago aytgan gapni fahmlab oldi. Ayonki, uning bu doʻkonga qoʻygan qadami xayru barakadan belgi berdi — pul oqib kela boshladi va Savdogar bu ispan bolani yollaganiga hech ham pushaymon boʻlmadi. Garchi qilayotgan mehnatiga kutganidan koʻra koʻp daromad olayotgan esa-da, Savdogar ishlari bu qadar yurishib ketishini oʻylamay turib boʻzbolaga binoyiday haq toʻlashni taklif qilgandi. Bola yaqin-orada qoʻylariga ketib qoladiganday tuyuldi unga.
— Ehromlar senga nima uchun zarur boʻlib qoldi? — soʻradi u mavzuni oʻzgartirish maqsadida.
— Menga ular haqida juda koʻp gapirib berishgan, — javob qildi Santyago.

Xazina endi alamli xotiraga aylangani bois, boʻzbola bu haqda oʻylamaslikka harakat qildi, shu bois xoʻjayinga koʻrgan tushini aytib oʻtirmadi.
— Umrimda birinchi marta ehromlarni oʻz koʻzi bilan koʻrish uchun sahroni kezib oʻtishga chogʻlangan odamni uchratishim. Ehrom degani — bu shunchaki bir sangzor-ku. Oʻzing ham hovlingda buni qursang boʻladi.
— Bundan chiqdi, sizning tushingizga biror marta uzoq begona yurtlar kirmagan ekan, — dedi unga javoban Santyago va navbatdagi xaridor tomon yurdi.

Oradan ikki kun oʻtib, xoʻjayin Santyagoning peshtaxtani doʻkon tashqarisiga chiqarish haqidagi taklifini esladi.
— Men har xil yangiliklarga ishqiboz emasman, — dedi u. — Qolaversa, Hasanday boy ham emasman, u xato qilib qoʻyishdan qoʻrqmaydi, chunki bu unga qimmatga tushmaydi. Sen bilan men esa oʻz xatolarimiz uchun umr boʻyi jabr chekamiz.

«Toʻgʻri aytadi», — Oʻyladi boʻzbola.
— Qani, menga ayt-chi, peshtaxtani koʻchaga chiqarib, idishlarni terib qoʻyishning senga nima nafi bor? — davom etdi xoʻjayin.
— Men qoʻylarimning oldiga tezroq qaytishni xohlayman. Ishimiz oʻngidan kelib turganda fursatni boy bermaylik, omadimizdan foydalanib qolaylik. Buni Xayrli Ibtido, deyishadi. Yangi ish boshlaganlarga omad yor boʻladi.

Qariya biroz sukut saqlab, javob qildi:
— Paygʻambarimiz bizlarga Qur'onni berdi va zimmamizga besh farzni qoʻydi, ularni biz umrimiz mobaynida ado etmogʻimiz lozim. Eng muhimi — Ollohning borligi va birligi — shuni yodda tutib yashamoq. Qolgan toʻrtta shart — bir kunda besh vaqt namoz oʻqish, Ramazon oyida roʻza tutmoq, beva-bechoralarga xayr-ehson qilmoq...

U yana jimib qoldi. Paygʻambarni tilga olayotib uning koʻzlari namlandi, garchi u foniy dunyoda yashayotgan, betoqat va qiziqqon banda esa-da, baribir musulmonchilikning qonun-qoidalariga, paygʻambar Muhammad buyurganlariga amal etib yashayotgan edi.
— Xoʻsh, beshinchi shart-chi? — soʻradi Santyago.
— Oʻtgan kuni sen menga, tushingizga biror marta uzoq begona yurtlar kirmagan ekan, deding. Bilib qoʻy, har bir musulmonning zimmasidagi beshinchi farz — haj safarini amalga oshirmoqdir. Bizlarning har birimiz umrimizda bir bor boʻlsa-da muqaddas Makka shahrini ziyorat qilishimiz shart. Bu shahar ehromlardan ham uzoqda. Yoshligimda ozroq pul topib, mana shu doʻkonni olgan edim. Oʻylardim: boyib ketsam, albatta, Makkaga boraman, deb. Keyin qoʻlim pul koʻrdi, mol-dunyo orttirdim, biroq savdoni hech kimga ishonolmadim, chunki men sotadigan buyumlar juda nozik. Va har kuni haj safariga otlanganlarga koʻzim tushadi, ularning orasida badavlatlari bor — Oʻnlab xizmatkorlariyu butun bir