Библиотека | Maktab / kollej / sinfdosh / kursdosh | Alkimyogar
— dedi angliyalik, jurnalini chetga qoʻyib. — Qadim-qadimda odamlar bir tilda gaplashishgan, keyin esa bu tilni unutishgan. Mana shu Umum Tilini men izlayapman. Shu bois bu yerdaman. Men shu Umum Tilini biladigan odamni topishim kerak. Alkimyogarni.
Toʻladan kelgan arab — ombor egasining paydo boʻlishi bilan ularning suhbati boʻlinib qoldi.
— Omadlaring bor ekan, — dedi arab. — Bugun tushdan soʻng karvon El-Fayumga yoʻl oladi.
— Biroq men Misrga borishim kerak! — tashvishlanib xitob qildi Santyago.
— El-Fayum Misrda-da. Sen oʻzing qaerliksan?
Santyago Ispaniyadanman, deb javob qildi. Angliyalik xursand boʻldi: arabcha kiyingan boʻlsa-da, oʻzi yevropalik ekan.
— U belgilarni omad, deb ataydi, — dedi u, xoʻjayin chiqib ketgach. — Agar men «omad» va «tasodif» soʻzlari haqida kitob yozishga kirishsam, qalingina qomus yuzaga kelardi. Umum Tili aynan shu soʻzlardan tashkil topgan.
Shunday deb, u oʻzining Santyago bilan uchrashgani, aytgancha, undayam Urim va Tummim bor ekan, bu shunchaki oddiy tasodif emasligini qoʻshib qoʻydi. Keyin boʻzboladan mabodo Alkimyogarni qidirayotganing yoʻqmi, deb surishtirdi.
— Men xazinani izlayapman, — javob qildi u va xato qilganini payqab, tilini tishladi.
Biroq angliyalik uning gapiga, aftidan, ahamiyat bermadi shekilli, faqat:
— Qaysidir ma’noda — men ham, — dedi.
— Men alkimyoning nimaligini, ochigʻi, yaxshi bilmayman, — dedi Santyago, biroq shu payt ombor egasining ularni chaqirgan ovozi eshitildi.
— Karvonga men sarbonlik qilaman, — dedi ularga hovlida soqoli koʻksiga tushgan, koʻzlari qop-qora kishi. — Men bilan yoʻlga chiqadiganlarning hayot-mamoti mening qoʻlimda boʻladi, chunki sahro — telbatabiat kimsaday gap, odamlarni tez-tez aqlidan ozdirib turadi.
Ikki yuz choqli odam yoʻl tadorikini koʻrishgan, ulovdan — tuyalar, otlar, eshaklar bundan sal kam ikki baravar koʻp. Angliyalikning kitob tiqib joylangan bir necha jomadoni bor ekan. Hovlida ayollar, bolalar va belidagi kamarlariga qilich osgan, kiftlarida uzun qurollari bor erkaklar toʻpirlashib turishardi. Shovqin-suronning kuchliligidan Sarbon gapini bir necha marta takrorlashiga toʻgʻri keldi.
— Bu yerga turli xil odamlar yigʻilishgan va ular har turli tangrilarga sigʻinishadi. Oʻzim yolgʻiz Ollohga sajda qilaman va Uning nomi bilan qasam ichaman: sahroni boz zabt etish uchun ilkimdagi borki imkonimni ishga solaman. Endi har qaysingiz oʻz tangringizga sajda qilib, har qanday vaziyatda ham menga boʻysunishga soʻz beringiz. Sahroda sarkashlik qilish — halokatdir.
Past ohangdagi tovushlarning gʻala-gʻovuri koʻtarildi — bu oʻz tangrilariga iltijo etayotganlarning tovushi edi. Santyago Iso Masih nomiga qasamyod qildi. Angliyalik sukut saqladi. Bu jarayon qasam ichishga ketadigan vaqtdan biroz choʻzildi — odamlar samodan himoya va xayrixohlik tilashardi.
Shundan soʻng burgʻuning choʻziq tovushi eshitildi va odamlar egarga minishdi. Santyago bilan angliyalik ham oʻzlari sotib olishgan tuyalarga bir amallab minib olishdi. Boʻzbola yonidagi yoʻldoshi tuyasiga kitob joylangan ogʻir jomadonlarni rosa yuklaganini koʻrib, jonivorga ichi achidi.
— Ammo, aslida, hech qanaqa tasodifning oʻzi yoʻq, — goʻyo allaqachongi gurungni davom ettirgan boʻlib dedi angliyalik. — Mening bu yerga kelishimning sababi, bir oshnam shunday arab haqida eshitgan ekan, u arab...
Biroq uning soʻzlarini harakatga kelgan karvon shovqini yutib yubordi. Shunday esa-da Santyago angliyalikning muddaosini juda yaxshi bilardi: voqealarni bir-biriga bogʻlab turadigan sirli zanjir boʻladi. Ayni shu vosita uni qoʻychivonlikka boshladi, bir tushni ikki marta koʻrgani, Afrika qirgʻoqlariga yaqin joyga borgani-yu bu shaharchada podshohni uchratgani, tovlamachiga duchor boʻlgani, billur sotadigan doʻkonga yollangani... hammasi shundan.
«Oʻz Yoʻlingdan qancha uzoq ketsang, u hayotingni shu qadar izchil belgilaydi», — Oʻyladi boʻzbola.
Karvon sharqqa yoʻl tortdi. Sahar palla yoʻlga chiqilar, quyosh chosh tepaga kelganda dam olish uchun toʻxtalar, jazirama issiq biroz tushgach, yana yoʻlda davom etilardi. Santyago angliyalik bilan kam gaplashdi — muhojir boshini kitobdan deyarli uzmasdi.
Boʻzbola churq etmay koʻp sonli yoʻldoshlarini kuzatib borardi. Endi ular safar arafasidagi safardoshlariga oʻxshamasdi. Oʻshanda yugur-yugur avjiga mingan: baqiriq-chaqiriq, bola yigʻisi va otlarning kishnashi, savdogaru tuyakashlarning hovliqqan, hayajonli ovozlariga qorishib ketgandi. Bu yerda, sahroda esa jimjitlikni doimiy shamolning hushtagi-yu ulovlar tuyogʻi ostidagi qumning gʻijirlashigina buzardi. Hatto tuyakashlar ham sukut saqlashardi.
— Men bu qumliklardan koʻp oʻtganman, — dedi bir oqshom tuyakashlardan kimdir boshqasiga. — Biroq sahro shunaqangi ulugʻ va shunaqangi tilsimki, bexosdan oʻzingni qum zarrasiday gʻarib his eta boshlaysan. Qumning zarrasi esa gungu kar.
Santyago, sahroda birinchi marta boʻlayotgan esa-da, tuyakashning nima haqda gapirayotganini tushundi. Uning oʻzi ham, dengizga yoki olovga, soatlab bir soʻz aytmasdan, hech nimani oʻylamasdan, xayolan bu unsurlarning mislsiz qudratiga tamom asir boʻlganday, termilib oʻtira olardi.
«Men qoʻydan saboq oldim, billurdan saboq oldim, — Oʻyladi u. — Endi meni sahro oʻqitadi. Sahro, meningcha, eng koʻhnasi, sahro — men oldin koʻrganlarim orasida eng donishmandi».
Shamol esa bu yerda bir nafas ham tin olmas va Santyago Tarifdagi minorada turib uning kuchini qanday his etganini esladi. Andalusiya yaylovlarida oʻt va suv izlab izgʻigan qoʻylarining junini yengil hilpiratib toʻzdiradigan mana shu shamol boʻlishi kerak.
«Endi ular meniki emas, — Oʻyladi u ortiq gʻam chekmay. — Meni unutishgan hamdir, ehtimol, yangi choʻponga oʻrganib qolishgandir. Boʻlganicha boʻlar. Qoʻylar, xuddi u yerdan bu yerga koʻchib-kezib yuradigan odamlarday, ayriliq ham bir zarurat ekanini bilishadi.»
Shu payt uning yodiga movutchining qizi tushdi — harqalay, u er qilib ketgan boʻlsa kerak. Kimga chiqqan ekan? Makkabodroq sotuvchiga tekkanmikan? Yoki kitob oʻqishni biladigan va gʻaroyib sarguzashtlar aytib beradigan choʻponga tegdimikan — Santyagodan boshqa ham bor bundaylar. Shunday boʻlganiga negadir ishonchi komilligi boʻzbolaga kuchli ta’sir oʻtkazdi: ehtimol, u Umum Tilini egallagan va endi dunyodagi barchaning buguni va oʻtmishini bilar? «Koʻngil sezishi» — bu qobiliyatni uning onasi shunday atagan edi. Endi u tushunardi, bu — jamiki odamlarning taqdirlari oʻzaro bogʻlangan bani bashar tiriklik oqimiga shiddat bilan ruhan choʻmish. Zero, bizga hammasini bilmoq imkoni inoyat etilgan, shu bois ham hammasi allaqachon yozib qoʻyilgan
— Maktub, — deb yubordi boʻzbola, billur sotuvchini eslab.
Gohida sahro qumi kutilmaganda tosh-metinga aylanardi. Mabodo karvon xarsangtosh oldidan chiqib qolsa, uni aylanib oʻtar, agar toshloq joyga duch kelsa, chetlab yurardi. Qumi juda yumshoq va mayda boʻlgan, tuyalarning tovoni botib qoladigan joyda boshqa yoʻl izlashga toʻgʻri kelardi. Ba’zan shoʻrxok yerda oyoq bosish lozim boʻlar — demak, bu joyda bir zamonlar
Toʻladan kelgan arab — ombor egasining paydo boʻlishi bilan ularning suhbati boʻlinib qoldi.
— Omadlaring bor ekan, — dedi arab. — Bugun tushdan soʻng karvon El-Fayumga yoʻl oladi.
— Biroq men Misrga borishim kerak! — tashvishlanib xitob qildi Santyago.
— El-Fayum Misrda-da. Sen oʻzing qaerliksan?
Santyago Ispaniyadanman, deb javob qildi. Angliyalik xursand boʻldi: arabcha kiyingan boʻlsa-da, oʻzi yevropalik ekan.
— U belgilarni omad, deb ataydi, — dedi u, xoʻjayin chiqib ketgach. — Agar men «omad» va «tasodif» soʻzlari haqida kitob yozishga kirishsam, qalingina qomus yuzaga kelardi. Umum Tili aynan shu soʻzlardan tashkil topgan.
Shunday deb, u oʻzining Santyago bilan uchrashgani, aytgancha, undayam Urim va Tummim bor ekan, bu shunchaki oddiy tasodif emasligini qoʻshib qoʻydi. Keyin boʻzboladan mabodo Alkimyogarni qidirayotganing yoʻqmi, deb surishtirdi.
— Men xazinani izlayapman, — javob qildi u va xato qilganini payqab, tilini tishladi.
Biroq angliyalik uning gapiga, aftidan, ahamiyat bermadi shekilli, faqat:
— Qaysidir ma’noda — men ham, — dedi.
— Men alkimyoning nimaligini, ochigʻi, yaxshi bilmayman, — dedi Santyago, biroq shu payt ombor egasining ularni chaqirgan ovozi eshitildi.
— Karvonga men sarbonlik qilaman, — dedi ularga hovlida soqoli koʻksiga tushgan, koʻzlari qop-qora kishi. — Men bilan yoʻlga chiqadiganlarning hayot-mamoti mening qoʻlimda boʻladi, chunki sahro — telbatabiat kimsaday gap, odamlarni tez-tez aqlidan ozdirib turadi.
Ikki yuz choqli odam yoʻl tadorikini koʻrishgan, ulovdan — tuyalar, otlar, eshaklar bundan sal kam ikki baravar koʻp. Angliyalikning kitob tiqib joylangan bir necha jomadoni bor ekan. Hovlida ayollar, bolalar va belidagi kamarlariga qilich osgan, kiftlarida uzun qurollari bor erkaklar toʻpirlashib turishardi. Shovqin-suronning kuchliligidan Sarbon gapini bir necha marta takrorlashiga toʻgʻri keldi.
— Bu yerga turli xil odamlar yigʻilishgan va ular har turli tangrilarga sigʻinishadi. Oʻzim yolgʻiz Ollohga sajda qilaman va Uning nomi bilan qasam ichaman: sahroni boz zabt etish uchun ilkimdagi borki imkonimni ishga solaman. Endi har qaysingiz oʻz tangringizga sajda qilib, har qanday vaziyatda ham menga boʻysunishga soʻz beringiz. Sahroda sarkashlik qilish — halokatdir.
Past ohangdagi tovushlarning gʻala-gʻovuri koʻtarildi — bu oʻz tangrilariga iltijo etayotganlarning tovushi edi. Santyago Iso Masih nomiga qasamyod qildi. Angliyalik sukut saqladi. Bu jarayon qasam ichishga ketadigan vaqtdan biroz choʻzildi — odamlar samodan himoya va xayrixohlik tilashardi.
Shundan soʻng burgʻuning choʻziq tovushi eshitildi va odamlar egarga minishdi. Santyago bilan angliyalik ham oʻzlari sotib olishgan tuyalarga bir amallab minib olishdi. Boʻzbola yonidagi yoʻldoshi tuyasiga kitob joylangan ogʻir jomadonlarni rosa yuklaganini koʻrib, jonivorga ichi achidi.
— Ammo, aslida, hech qanaqa tasodifning oʻzi yoʻq, — goʻyo allaqachongi gurungni davom ettirgan boʻlib dedi angliyalik. — Mening bu yerga kelishimning sababi, bir oshnam shunday arab haqida eshitgan ekan, u arab...
Biroq uning soʻzlarini harakatga kelgan karvon shovqini yutib yubordi. Shunday esa-da Santyago angliyalikning muddaosini juda yaxshi bilardi: voqealarni bir-biriga bogʻlab turadigan sirli zanjir boʻladi. Ayni shu vosita uni qoʻychivonlikka boshladi, bir tushni ikki marta koʻrgani, Afrika qirgʻoqlariga yaqin joyga borgani-yu bu shaharchada podshohni uchratgani, tovlamachiga duchor boʻlgani, billur sotadigan doʻkonga yollangani... hammasi shundan.
«Oʻz Yoʻlingdan qancha uzoq ketsang, u hayotingni shu qadar izchil belgilaydi», — Oʻyladi boʻzbola.
Karvon sharqqa yoʻl tortdi. Sahar palla yoʻlga chiqilar, quyosh chosh tepaga kelganda dam olish uchun toʻxtalar, jazirama issiq biroz tushgach, yana yoʻlda davom etilardi. Santyago angliyalik bilan kam gaplashdi — muhojir boshini kitobdan deyarli uzmasdi.
Boʻzbola churq etmay koʻp sonli yoʻldoshlarini kuzatib borardi. Endi ular safar arafasidagi safardoshlariga oʻxshamasdi. Oʻshanda yugur-yugur avjiga mingan: baqiriq-chaqiriq, bola yigʻisi va otlarning kishnashi, savdogaru tuyakashlarning hovliqqan, hayajonli ovozlariga qorishib ketgandi. Bu yerda, sahroda esa jimjitlikni doimiy shamolning hushtagi-yu ulovlar tuyogʻi ostidagi qumning gʻijirlashigina buzardi. Hatto tuyakashlar ham sukut saqlashardi.
— Men bu qumliklardan koʻp oʻtganman, — dedi bir oqshom tuyakashlardan kimdir boshqasiga. — Biroq sahro shunaqangi ulugʻ va shunaqangi tilsimki, bexosdan oʻzingni qum zarrasiday gʻarib his eta boshlaysan. Qumning zarrasi esa gungu kar.
Santyago, sahroda birinchi marta boʻlayotgan esa-da, tuyakashning nima haqda gapirayotganini tushundi. Uning oʻzi ham, dengizga yoki olovga, soatlab bir soʻz aytmasdan, hech nimani oʻylamasdan, xayolan bu unsurlarning mislsiz qudratiga tamom asir boʻlganday, termilib oʻtira olardi.
«Men qoʻydan saboq oldim, billurdan saboq oldim, — Oʻyladi u. — Endi meni sahro oʻqitadi. Sahro, meningcha, eng koʻhnasi, sahro — men oldin koʻrganlarim orasida eng donishmandi».
Shamol esa bu yerda bir nafas ham tin olmas va Santyago Tarifdagi minorada turib uning kuchini qanday his etganini esladi. Andalusiya yaylovlarida oʻt va suv izlab izgʻigan qoʻylarining junini yengil hilpiratib toʻzdiradigan mana shu shamol boʻlishi kerak.
«Endi ular meniki emas, — Oʻyladi u ortiq gʻam chekmay. — Meni unutishgan hamdir, ehtimol, yangi choʻponga oʻrganib qolishgandir. Boʻlganicha boʻlar. Qoʻylar, xuddi u yerdan bu yerga koʻchib-kezib yuradigan odamlarday, ayriliq ham bir zarurat ekanini bilishadi.»
Shu payt uning yodiga movutchining qizi tushdi — harqalay, u er qilib ketgan boʻlsa kerak. Kimga chiqqan ekan? Makkabodroq sotuvchiga tekkanmikan? Yoki kitob oʻqishni biladigan va gʻaroyib sarguzashtlar aytib beradigan choʻponga tegdimikan — Santyagodan boshqa ham bor bundaylar. Shunday boʻlganiga negadir ishonchi komilligi boʻzbolaga kuchli ta’sir oʻtkazdi: ehtimol, u Umum Tilini egallagan va endi dunyodagi barchaning buguni va oʻtmishini bilar? «Koʻngil sezishi» — bu qobiliyatni uning onasi shunday atagan edi. Endi u tushunardi, bu — jamiki odamlarning taqdirlari oʻzaro bogʻlangan bani bashar tiriklik oqimiga shiddat bilan ruhan choʻmish. Zero, bizga hammasini bilmoq imkoni inoyat etilgan, shu bois ham hammasi allaqachon yozib qoʻyilgan
— Maktub, — deb yubordi boʻzbola, billur sotuvchini eslab.
Gohida sahro qumi kutilmaganda tosh-metinga aylanardi. Mabodo karvon xarsangtosh oldidan chiqib qolsa, uni aylanib oʻtar, agar toshloq joyga duch kelsa, chetlab yurardi. Qumi juda yumshoq va mayda boʻlgan, tuyalarning tovoni botib qoladigan joyda boshqa yoʻl izlashga toʻgʻri kelardi. Ba’zan shoʻrxok yerda oyoq bosish lozim boʻlar — demak, bu joyda bir zamonlar
Saytdagi barcha turdagi materiallar 18+ yoshdagilar va undan kattalar uchun mo'ljallangan !
Bizni Ijtimoiy tarmoqlarda ulashing!