Tasodifiy hikoya: Бахтнинг олис манзили 6
Онажонимга айтдим. Кўндирдим. Уларни мени деб қийналшларини, сизни ҳам мени деб қийналшингизни истам...davomi

koʻl boʻlgan — shunday paytda yuk ortilgan jonivorlar ozorlanib oʻkirar, kishnardi. Tuyakashlar yerga tushib, ularni silab-siypab tinchlantirar, keyin yukni oʻz yelkalariga tashlab olar va yoʻlning bu gʻirrom qismidan oʻtib olishgach, yuklarni tagʻin tuya va otlarga ortishardi. Mabodo tuyakashlardan kimdir ogʻrib yoki oʻlib-netib qolsa, birodarlari qur'a tashlab uning tuyalarini kim tortishini aniqlashardi.

Bularning hammasiga bitta sabab bor edi: karvon qancha yoʻl bosmasin, yoʻlini necha martalab oʻzgartirmasin, baribir manzil sari intilar edi. Toʻsiqlarni yengib oʻtib, vohaning qaerdaligini koʻrsatib turgan yoʻlchi yulduzga qarab yoʻl olardi. Azon mahali osmonda yarqiragan yulduzga qarab, odamlar oʻzlarini bu yulduz salqin joylarga, suvga, xurmozor va hordiq oladigan manzil sari eltayotganini bilishardi. Faqat yolgʻiz angliyalik kitobdan bosh koʻtarmas, goʻyo hech nimani payqamayotganday edi.

Santyago ham safarning dastlabki kunlarida kitob oʻqishga urinib koʻrdi. Biroq keyin tevarak-atrofga qarab, shamolning nagʻmasiga quloq tutib ketish bu mashgʻulotdan koʻra qiziqroq ekanini payqadi. U tuyasining fe’lini oʻrgandi. Unga bogʻlanib qoldi, keyin umuman kitobdan voz kechdi, ortiqcha yuk, deb hisobladi. Shunday esa-da, qachon kitob ochib koʻz yugurtirsa unda, albatta, biror-bir qiziqarli gap topilishiga ishonardi.

U yonida kelayotgan tuyakash bilan ora-sira gaplashib, oshno boʻlib oldi. Kechqurunlar, dam olish uchun qoʻnishib, gulxan tevaragida oʻtirishganda, Santyago oʻzining qoʻychivonlik hayotidan turli voqealarni soʻzlab berardi.

Bir safar tuyakash oʻzi haqida gap boshladi:
— Men El-Qayrum yaqinidagi qishloqchada yashardim. Uyim, bogʻim, bolalarim bor edi va umrimning oxirigacha bekami-koʻst yashasam boʻlardi. Bir yili, oʻshanda hosil juda moʻl boʻldi, yaxshi daromad qildik va butun oila a’zolarimiz bilan hatto Makkaga bordik— nasib etib musulmonlik farzini ado etdim va endi koʻngilni xotirjam qilib, qazoyimni kutsam boʻlardi. Yaratganga shukronalar aytardim.

Biroq kunlarning birida yer qalqidi va Nil qirgʻoqlaridan toshdi. Beziyonday tuyulgan bu ofat menga ham ziyon yetkazdi. Qoʻshnilar zaytunzorlarini toshqin yuvib ketishidan tashvishga tushib qolishdi, xotinim bolalardan xavotirlandi. Boru budimizdan ayrilib qolayotganimizni koʻrib turib dahshatga tushdim.

Shundan soʻng yer hosil bermay qoʻydi— tirikchilikning boshqa yoʻlini qidirishimga toʻgʻri keldi. Shu bois men tuyakashlikni kasb qildim. Oʻshanda menga Ollohning: noayonlikdan choʻchimangiz, zotan, har kim oʻz xohish-istagiga yarashasini olgay, nimagaki muhtoj esa unga yetishgay, degan kalomining ma’nosi ayon boʻldi.

Hammamiz ham bor narsalarimizni— bu ekin-tikin boʻladimi yoki hayotimizmi— yoʻqotib qoʻyishdan qoʻrqamiz. Biroq bu qoʻrquv vaqtinchalik, ammo bir narsani tushunib yetish lozimki, bizning qismatimizni ham, olam taqdirini ham bitta qoʻl bitgan.

Ba’zan yoʻlda ikkita karvon duch kelib qolardi. Shunda bir karvondagi yoʻlovchilarda ikkinchisidagi odamlar muhtoj boʻlgan narsalar topilmay qolmasdi. Chindan ham bu olamdagi kechmishlar bari bir qoʻl bilan bitilganday goʻyo. Tuyakashlar bir-biriga qum boʻronlari haqida gapirib berishar va gulxanni qoʻrgʻalab oʻtirishib, oʻzlari kuzatgan sahroning injiqliklaridan gurunglashardi.

Gohida gulxan atrofidagi gurungga chetdan gʻalati-gʻalati badaviylar ham kelib qoʻshilardi, ular karvon borayotgan yoʻlni ipidan ignasigacha bilishardi. Ular qaerda qaroqchilardan va johil qabilalardan ehtiyot boʻlish kerakligini uqtirishar, keyin esa qanday paydo boʻlishgan boʻlsa, xuddi shunday zim-ziyo tunga singib jimgina gʻoyib boʻlishardi.

Shunday oqshomlardan birida Santyago bilan angliyalik oʻtirgan gulxan oldiga tuyakash keldi.
— Qabilalar oʻrtasida urush boʻlayotganmish, xabar kelayapti, — darakladi u.

Oʻrtaga choʻkkan ogʻir jimlikdan Santyago chindan xavotir paydo boʻlganini his etdi. U yana bir bor soʻzsiz Umum Tilini tushuna olishiga ishonch hosil qildi.

Jimlikni, bu xatar karvon uchun qanchalik xavotirli ekanini aytib, angliyalik buzdi.
— Sahro ichkarisiga kirganingdan soʻng, tamom, orqaga yoʻl yoʻq, — javob qildi tuyakash. — Demak, faqat oldinga yurish kerak. Qolgani Ollohning qoʻlida, Uning oʻzi bizni balo-qazodan asraydi. Maktub, — deb gapiga sirli soʻzni qoʻshib qoʻydi-da, nari ketdi.
— Karvonning ahvoliga e’tiborsiz qarab, sen notoʻgʻri qilayapsan, — dedi Santyago angliyalikka. — Zehn solib qara: qancha aylanma yoʻllardan yurmasin, karvon baribir manzildan chalgʻimay ketayapti.
— Sen esa kitob oʻqimay bekor qilayapsan, dunyo nima,

dunyoda nimalar boʻlayapti — bexabar qolayapsan, — javob qildi angliyalik. —Bu ma’noda kitoblar karvonlarga oʻxshaydi.

Odamlar endi, xuddi ulovlarday, qichab yurishardi. Agar oldinlari ular kunni jim yurib oʻtkazishgan, faqat dam olishga qoʻnishganda gulxan atrofida gurunglashgan boʻlsa, endi oqshomlari ham churq etishmasdi. Sarbon gulxan yoqishni man etdi: olov qaroqchilar e’tiborini tortishi mumkin.

Sovuqdan saqlanish uchun yoʻlovchilar tuyalar va otlarni qoʻrgʻalab terib qoʻyishar, oʻzlari esa shu doiraning ichida uymalashib choʻzilishardi. Sarbon qoʻriqchilar tayinlardi, ular qoʻllarida qurol bilan qoʻnalgʻani qoʻriqlashardi.

Bir oqshom angliyalikning uyqusi qochdi. U Santyagoni chaqirdi va ular qoʻnalgʻa atrofida aylanib yurishdi. Toʻlishgan oy nur sochib turardi va Santyago unga oʻzining butun kechmishini aytib berishga qaror qildi.

Uning koʻrgan-kechirganlaridan angliyalikka, ayniqsa, billur sotiladigan doʻkonda savdo-sotiqning boʻzbola ishlay boshlagach qizib ketgani juda ma’qul boʻldi.
— Mana, dunyoni harakatlantiradigan kuch, — dedi u. — Alkimyoda bu Olam Qalbi deb ataladi. Agar biror narsani butun borligʻing bilan xohlasang, shunda Olam Qalbiga uygʻunlashasan. Unda esa juda katta qudrat mujassam.

Shunday deb u qoʻshib qoʻydi: qalb faqat odamlarga xos xususiyat emas, olamdagi jamiki unsurlarda — u toshmi, giyohmi, hayvon yoki hatto fikrmi — barisida qalb bor.
— Barchasi, yerda neki mavjud, doimo oʻzgarib turadi, chunki yerning oʻzi — tirik va qalbga ega. Biz hammamiz shu ulkan Qalbning qismlarimiz, shuning uchun oʻzimizga, uning mudom ezgulik qilishi haqida, hisob bermaymiz. Ammo sen, oʻsha doʻkonda ishlagan paytingda billur omadingga imkon tugʻdirganini tushunishing kerak edi.

Santyago miq etmay goh oyga, goh oppoq qumga qarab qoʻyib, uning gaplarini eshitdi.
— Men karvonning sahroda qanday yurishini koʻrdim, — dedi u nihoyat. — Karvon sahro bilan bir tilda muomala qiladi, shuning uchun ham sahro uning yoʻlini ochib qoʻyadi. Sahro uning har bir qadamini nazorat qiladi va sinovdan oʻtkazadi, agarda oʻzi bilan uygʻunligiga ishonch hosil qilsa, uni vohaga oʻtkazadi. Bu tilni bilmagan kishi, qanchalik jasur boʻlmasin, safarning boshidayoq halok boʻladi.

Endi ular ikkalasi ham oyga qarashardi.
— Bu oʻsha belgilar sehrining ayni oʻzi, — davom etdi Santyago. — Men tuyakashlarning sahro belgilarini qanday uqishlarini koʻrdim — karvon qalbining sahro qalbi bilan sirlashishi