Tasodifiy hikoya: ALAMLI QISMAT [ BaHtni Orzu qilganlar] _-BY Aydef-_
ALAMLI QISMAT [ BaHtni Orzu qilganlar] _-BY Aydef-_ 1-qism Akmal:KO'zimdi ochdim ertalab hali ton...davomi
ALAMLI QISMAT [ BaHtni Orzu qilganlar] _-BY Aydef-_ 1-qism Akmal:KO'zimdi ochdim ertalab hali ton...davomi
Библиотека | Maktab / kollej / sinfdosh / kursdosh | Alkimyogar
— Ular menga oʻz instinktlaridan koʻra ortiqroq ishonadi, chunki faqat men ularni qorin toʻygʻazadigan joyga olib boraman».
U bugun miyasiga kelayotgan gʻalati oʻylardan hayron. Ehtimol, qargʻish tekkan, naqd mehrobidan tutanjir oʻsib chiqqan xaroba cherkovda tunab qolgani uchun shunday boʻlayotgandir? Uyqusida oldin koʻrgan bir tushni qayta koʻrdi, mana, endi sodiq hamrohlariga tish qayrayapti. U kechki ovqatdan qolgan vinodan bir qultum yutdi va kamzuliga yaxshilab burkanib oldi. Yana bir necha soatdan keyin quyosh chosh tepaga keladi, jazirama avjiga minib, suruvni yaydoq dalada haydashning iloji boʻlmay qoladi. Bu pallada butun Ispaniya mudraydi. Kechga boribgina havoning hovuri biroz tushadi, shungacha kun boʻyi yelkasida ogʻir kamzulni koʻtarib yurishi kerak. Boshqa iloji ham yoʻq-da: sahargi salqindan ayni shu kamzul jonni asraydi.
«Ob-havoning injiqliklariga shay turgan ma’qul», — Oʻyladi Santyago kamzuliga tashakkur bildirib, uning ogʻir va issiqligidan mamnun boʻlib. Aslida ham, kamzulning oʻz vazifasi boʻlganiday, Santyagoning ham oʻz qismati bor. Uning peshonasiga yozilgani — dashtu dala kezish. Ikki yil mobaynida u Andalusiyaning yassi togʻlariyu yaydoq dalalarini izgʻib, qancha shahar va qishloqlarni koʻrdi. Santyago movutchining qiziga, oʻzi oddiy choʻpon esa-da, qanday qilib savodxon boʻlib olganini tushuntirishga chogʻlandi.
Gap shunda ediki, u oʻn olti yoshga toʻlguncha diniy maktabda oʻqidi. Ota-onasi uning ruhoniy boʻlishini — oddiy qishloq oilasining faxriga aylanishini orzu qilishardi. Ularning tirikchiligi qiyin kechar, tinim bilmay qilgan mehnatlari, xuddi qoʻylar singari, qorin toʻygʻazishdan boshqaga ortmasdi.
Santyago diniy maktabda lotinchani, ispancha va dinshunoslikni oʻrgandi. Biroq goʻdakligidayoq unda dunyoni koʻrishga ishtiyoq kuchli edi, bu tuygʻu Tangrini anglash yoki insoniyat gunohlarini miridan-sirigacha bilib olishdan ustun keldi. Va bir kuni ota-onasini koʻrgani kelganida, u yurak yutib, men ruhoniy boʻlishni xohlamayman, dedi. U yurt kezishni xohlardi.
— Oʻgʻlim, — dedi bu gapiga javoban otasi, — bizning qishlogʻimizga kimlar kelib ketmadi. Butun dunyodan odamlar bu yerga biror-bir yangilik toparmikanman, deb kelishadi, biroq qanday kelishsa shunday qaytib ketishadi. Ular toqqa chiqishadi, koʻhna qasrni koʻraman deb va oʻtmishning hozirgi zamondan afzal boʻlganiga guvoh boʻlishadi. Ularning, ehtimol, soch-lari oqdir yoki qora tanlidir ular, biroq bizning hamqishloqlardan hech bir ortiq joyi yoʻq.
— Biroq men bilmayman-ku, u yoqlarda, ular tugʻilgan oʻlkalarda qanaqa qasrlar borligini, — e’tiroz bildirdi Santyago.
— Bu odamlar bizning yerimizni, bizning ayollarimizni koʻrishganda, bu yerda umrbod qolgimiz keladi, deb gapirishadi, — davom etdi ota.
— Men esa boshqa yerlarni koʻrishni, boshqa ayollarga qarashni xohlayman. Axir, bu odamlar hech qachon bizning qishloqda qolib ketishmaydi-ku.
— Yurt kezish uchun koʻp pul kerak, bolam. Bizda muqim bir joyda yashamaydiganlar faqat choʻponlar, xolos.
— Iloj qancha, demak, choʻpon boʻlaman, — dedi Santyago.
Ota hech nima demadi, ertalab unga uchta qadimgi tilla tanga solingan hamyonni tut-qazdi:
— Bir kun daladan topib olgandim. Osmondan tushgan desa ham boʻlaveradi. Oʻzingga bir otar qoʻy sotib ol va yurt kezib mol boqib yuraver, qachonki, dunyoda bizning qasrimizday eng zoʻr qasr va bizning ayollarimizday goʻzal ayol yoʻqligini tushunsang, bir kun qaytarsan.
Oʻgʻlini tangriga topshirib fotiha berayotganda, Santyago uning koʻzlariga qarab, qarib qolganiga, muqim hayotning huzur-halovati: yeb-ichishi yetarli va boshida kapasi borligidan qoniqish hosil qilib, oʻzini xotirjam tutishiga qaramay, otasining koʻnglida yurt oshib, el kezib yurish ishtiyoqi soʻnmaganini payqadi.
Ufq qirmizi tusga kirdi, soʻng quyosh botdi. Otasining gaplarini eslab kulimsiradi: u koʻplab qasrlarni va koʻplab goʻzallarni koʻrishga ulgurdi, darvoqe, ular orasida tengi yoʻq bir hurliqo bilan ikki kundan keyin tagʻin uchrashadi. Uning bir otar qoʻyi bor, egnida kamzuli bor, kitobi bor, kitobni xohlagan paytda boshqasiga almashtirsa boʻladi. Muhimi — uning eng aziz orzusi amalga oshayotir: dashtu dala kezib, safar qilib yuribdi. Andalusiyaning qir-adirlari zeriktirsa, xohlagan paytda qoʻylarni sotib, dengizchi boʻlishi mumkin. Agar dengizda suzish joniga tegsa, bu paytga kelib u boshqa shaharlarni koʻrib, boshqa ayollar bilan tanishib oladi, baxtli boʻlishning boshqacha yoʻllarini topadi.
«Bilmadim, diniy maktabda Tangrini qanday topardim», — Oʻyladi Santyago koʻtarilib kelayotgan quyoshga qarab.
Oʻzining safarlarida u doim noma’lum yoʻllardan yurishni ma’qul koʻrardi. Bu cherkovda hali biror marta tunashga toʻgʻri kelmagan, garchi bu oʻlkalarda tez-tez boʻlib tursa-da. Dunyo keng, cheku chegarasi yoʻq va Santyago ozroq vaqt qoʻylarni oʻz mayliga qoʻyib bersa, albatta, qandaydir qiziq voqeaga duch kelardi. Faqat qoʻylar har kuni yangi yoʻllarni topishayotganini, yaylovlar va yil fasllari oʻzgarayotganini tushunmaydi: ularning miyasida faqat qorin toʻygʻazish ehtiyoji bor, xolos.
«Ehtimol, biz ham shunaqadirmiz, — Oʻyladi choʻpon. — Axir, men oʻzim ham movutchining qizi bilan tanishganimdan keyin xayolim biror marta ham boshqa ayollarga ketmadi-ku».
U osmonga qaradi, chamaladi, peshinga qolmay Tarifda boʻladi. U yerda kitobni boshqasiga, qalinrogʻiga almashtirib olsa, suvdonini vinoga toʻldirib, soch-soqolini oldirsa, movutchining qizi bilan uchrashuvga shay boʻladi. U boshqa bir choʻpon qizni ilib ketgan boʻlsa-chi, degan xayolga bormaslikka urindi.
«Hayot shunisi bilan qiziqki, tushlar rostga aylanadi», — Oʻyladi Santyago osmonga koʻz tashlab qoʻyib, qadamini tezlatarkan.
U Tarifda tushni ta’birlaydigan kampir yashashini esladi. Qani aytsin-chi, ikki marta koʻrgan bir tushning ta’biri qanaqa boʻlarkan.
Kampir mehmonni orqa tarafdagi oshxonadan turli
rangdagi plastmassa munchoqlar shodasidan yasalgan parda bilan ajratilgan xonaga yoʻlladi. Xonada stol va ikkita stul bor, devorda Masih yuragi tasviri tushirilgan surat ilingan.
Uy bekasi Santyagoni oʻtirgʻizdi, oʻzi uning qarshisiga oʻtirib, ikki qoʻlidan ushladi va past ovozda duo oʻqidi.
Aftidan, bu loʻlilar oʻqiydigan duo edi. Choʻpon bolaga loʻlilar tez-tez uchrab turardi — ular ham, garchi qoʻy boqishmasa-da, dunyo kezib yurishadi. Odamlar ularni yolgʻon-yashiq aytib kun kechiradi, gunohga botib yashaydi, bolalarni oʻgʻirlab ketadi va bu bolalar keyinchalik ularning asiriga aylanib qoladi, deyishadi. Santyago goʻdakligida loʻlilar oʻgʻirlab ketishidan oʻlguday qoʻrqardi, hozir loʻli kampir qoʻllaridan ushlaganda vujudida oʻsha qoʻrquv uygʻondi.
«Axir, bu yerda Muqaddas Masih yuragi bor-ku», — Oʻyladi u xotirjam boʻlishga va titrogʻini bosishga urinib. Loʻli kampir buni sezib qolishini xohlamasdi. Sodiqligini ta’kidlamoqchi boʻlib ichida duo oʻqidi.
— Juda qiziq, — kaftidagi chiziqlardan koʻzini uzmay
mingʻirladi kampir va yana sukut saqlab turdi.
Boʻzbola battar bezovtalandi. Titroq endi qoʻllariga
U bugun miyasiga kelayotgan gʻalati oʻylardan hayron. Ehtimol, qargʻish tekkan, naqd mehrobidan tutanjir oʻsib chiqqan xaroba cherkovda tunab qolgani uchun shunday boʻlayotgandir? Uyqusida oldin koʻrgan bir tushni qayta koʻrdi, mana, endi sodiq hamrohlariga tish qayrayapti. U kechki ovqatdan qolgan vinodan bir qultum yutdi va kamzuliga yaxshilab burkanib oldi. Yana bir necha soatdan keyin quyosh chosh tepaga keladi, jazirama avjiga minib, suruvni yaydoq dalada haydashning iloji boʻlmay qoladi. Bu pallada butun Ispaniya mudraydi. Kechga boribgina havoning hovuri biroz tushadi, shungacha kun boʻyi yelkasida ogʻir kamzulni koʻtarib yurishi kerak. Boshqa iloji ham yoʻq-da: sahargi salqindan ayni shu kamzul jonni asraydi.
«Ob-havoning injiqliklariga shay turgan ma’qul», — Oʻyladi Santyago kamzuliga tashakkur bildirib, uning ogʻir va issiqligidan mamnun boʻlib. Aslida ham, kamzulning oʻz vazifasi boʻlganiday, Santyagoning ham oʻz qismati bor. Uning peshonasiga yozilgani — dashtu dala kezish. Ikki yil mobaynida u Andalusiyaning yassi togʻlariyu yaydoq dalalarini izgʻib, qancha shahar va qishloqlarni koʻrdi. Santyago movutchining qiziga, oʻzi oddiy choʻpon esa-da, qanday qilib savodxon boʻlib olganini tushuntirishga chogʻlandi.
Gap shunda ediki, u oʻn olti yoshga toʻlguncha diniy maktabda oʻqidi. Ota-onasi uning ruhoniy boʻlishini — oddiy qishloq oilasining faxriga aylanishini orzu qilishardi. Ularning tirikchiligi qiyin kechar, tinim bilmay qilgan mehnatlari, xuddi qoʻylar singari, qorin toʻygʻazishdan boshqaga ortmasdi.
Santyago diniy maktabda lotinchani, ispancha va dinshunoslikni oʻrgandi. Biroq goʻdakligidayoq unda dunyoni koʻrishga ishtiyoq kuchli edi, bu tuygʻu Tangrini anglash yoki insoniyat gunohlarini miridan-sirigacha bilib olishdan ustun keldi. Va bir kuni ota-onasini koʻrgani kelganida, u yurak yutib, men ruhoniy boʻlishni xohlamayman, dedi. U yurt kezishni xohlardi.
— Oʻgʻlim, — dedi bu gapiga javoban otasi, — bizning qishlogʻimizga kimlar kelib ketmadi. Butun dunyodan odamlar bu yerga biror-bir yangilik toparmikanman, deb kelishadi, biroq qanday kelishsa shunday qaytib ketishadi. Ular toqqa chiqishadi, koʻhna qasrni koʻraman deb va oʻtmishning hozirgi zamondan afzal boʻlganiga guvoh boʻlishadi. Ularning, ehtimol, soch-lari oqdir yoki qora tanlidir ular, biroq bizning hamqishloqlardan hech bir ortiq joyi yoʻq.
— Biroq men bilmayman-ku, u yoqlarda, ular tugʻilgan oʻlkalarda qanaqa qasrlar borligini, — e’tiroz bildirdi Santyago.
— Bu odamlar bizning yerimizni, bizning ayollarimizni koʻrishganda, bu yerda umrbod qolgimiz keladi, deb gapirishadi, — davom etdi ota.
— Men esa boshqa yerlarni koʻrishni, boshqa ayollarga qarashni xohlayman. Axir, bu odamlar hech qachon bizning qishloqda qolib ketishmaydi-ku.
— Yurt kezish uchun koʻp pul kerak, bolam. Bizda muqim bir joyda yashamaydiganlar faqat choʻponlar, xolos.
— Iloj qancha, demak, choʻpon boʻlaman, — dedi Santyago.
Ota hech nima demadi, ertalab unga uchta qadimgi tilla tanga solingan hamyonni tut-qazdi:
— Bir kun daladan topib olgandim. Osmondan tushgan desa ham boʻlaveradi. Oʻzingga bir otar qoʻy sotib ol va yurt kezib mol boqib yuraver, qachonki, dunyoda bizning qasrimizday eng zoʻr qasr va bizning ayollarimizday goʻzal ayol yoʻqligini tushunsang, bir kun qaytarsan.
Oʻgʻlini tangriga topshirib fotiha berayotganda, Santyago uning koʻzlariga qarab, qarib qolganiga, muqim hayotning huzur-halovati: yeb-ichishi yetarli va boshida kapasi borligidan qoniqish hosil qilib, oʻzini xotirjam tutishiga qaramay, otasining koʻnglida yurt oshib, el kezib yurish ishtiyoqi soʻnmaganini payqadi.
Ufq qirmizi tusga kirdi, soʻng quyosh botdi. Otasining gaplarini eslab kulimsiradi: u koʻplab qasrlarni va koʻplab goʻzallarni koʻrishga ulgurdi, darvoqe, ular orasida tengi yoʻq bir hurliqo bilan ikki kundan keyin tagʻin uchrashadi. Uning bir otar qoʻyi bor, egnida kamzuli bor, kitobi bor, kitobni xohlagan paytda boshqasiga almashtirsa boʻladi. Muhimi — uning eng aziz orzusi amalga oshayotir: dashtu dala kezib, safar qilib yuribdi. Andalusiyaning qir-adirlari zeriktirsa, xohlagan paytda qoʻylarni sotib, dengizchi boʻlishi mumkin. Agar dengizda suzish joniga tegsa, bu paytga kelib u boshqa shaharlarni koʻrib, boshqa ayollar bilan tanishib oladi, baxtli boʻlishning boshqacha yoʻllarini topadi.
«Bilmadim, diniy maktabda Tangrini qanday topardim», — Oʻyladi Santyago koʻtarilib kelayotgan quyoshga qarab.
Oʻzining safarlarida u doim noma’lum yoʻllardan yurishni ma’qul koʻrardi. Bu cherkovda hali biror marta tunashga toʻgʻri kelmagan, garchi bu oʻlkalarda tez-tez boʻlib tursa-da. Dunyo keng, cheku chegarasi yoʻq va Santyago ozroq vaqt qoʻylarni oʻz mayliga qoʻyib bersa, albatta, qandaydir qiziq voqeaga duch kelardi. Faqat qoʻylar har kuni yangi yoʻllarni topishayotganini, yaylovlar va yil fasllari oʻzgarayotganini tushunmaydi: ularning miyasida faqat qorin toʻygʻazish ehtiyoji bor, xolos.
«Ehtimol, biz ham shunaqadirmiz, — Oʻyladi choʻpon. — Axir, men oʻzim ham movutchining qizi bilan tanishganimdan keyin xayolim biror marta ham boshqa ayollarga ketmadi-ku».
U osmonga qaradi, chamaladi, peshinga qolmay Tarifda boʻladi. U yerda kitobni boshqasiga, qalinrogʻiga almashtirib olsa, suvdonini vinoga toʻldirib, soch-soqolini oldirsa, movutchining qizi bilan uchrashuvga shay boʻladi. U boshqa bir choʻpon qizni ilib ketgan boʻlsa-chi, degan xayolga bormaslikka urindi.
«Hayot shunisi bilan qiziqki, tushlar rostga aylanadi», — Oʻyladi Santyago osmonga koʻz tashlab qoʻyib, qadamini tezlatarkan.
U Tarifda tushni ta’birlaydigan kampir yashashini esladi. Qani aytsin-chi, ikki marta koʻrgan bir tushning ta’biri qanaqa boʻlarkan.
Kampir mehmonni orqa tarafdagi oshxonadan turli
rangdagi plastmassa munchoqlar shodasidan yasalgan parda bilan ajratilgan xonaga yoʻlladi. Xonada stol va ikkita stul bor, devorda Masih yuragi tasviri tushirilgan surat ilingan.
Uy bekasi Santyagoni oʻtirgʻizdi, oʻzi uning qarshisiga oʻtirib, ikki qoʻlidan ushladi va past ovozda duo oʻqidi.
Aftidan, bu loʻlilar oʻqiydigan duo edi. Choʻpon bolaga loʻlilar tez-tez uchrab turardi — ular ham, garchi qoʻy boqishmasa-da, dunyo kezib yurishadi. Odamlar ularni yolgʻon-yashiq aytib kun kechiradi, gunohga botib yashaydi, bolalarni oʻgʻirlab ketadi va bu bolalar keyinchalik ularning asiriga aylanib qoladi, deyishadi. Santyago goʻdakligida loʻlilar oʻgʻirlab ketishidan oʻlguday qoʻrqardi, hozir loʻli kampir qoʻllaridan ushlaganda vujudida oʻsha qoʻrquv uygʻondi.
«Axir, bu yerda Muqaddas Masih yuragi bor-ku», — Oʻyladi u xotirjam boʻlishga va titrogʻini bosishga urinib. Loʻli kampir buni sezib qolishini xohlamasdi. Sodiqligini ta’kidlamoqchi boʻlib ichida duo oʻqidi.
— Juda qiziq, — kaftidagi chiziqlardan koʻzini uzmay
mingʻirladi kampir va yana sukut saqlab turdi.
Boʻzbola battar bezovtalandi. Titroq endi qoʻllariga