Tasodifiy hikoya: булган вокеа
Ахмад чол ёши 70 га якинлашиб колган кария оиласи узига тук вилоят марказидан унча узок булмаган киш...davomi

bilan undan qutilishga umidlandi.

Qayoqda — qariyaning jagʻi battar ochildi, gurunglashgisi keldi. Koʻzani uzatayotib, boʻzboladan qanday kitob oʻqiyotganini soʻradi. Santyagoning boshqa oʻrindiqqa oʻtib oʻtirgisi keldi, biroq otasi unga keksalarga doimo xushmuomalada boʻlishni nasihat qilgandi, shu bois u bir soʻz demay kitobni qariyaga uzatdi: ehtimol, kitobning nomini toʻgʻri oʻqishni u bilar. Agar chol savodsiz boʻlsa, oʻzi uni tinch qoʻyar, noqulay holga tushib qolmay deb.
— Him... — dedi qariya kitobni qoʻlida aylantirib koʻrarkan, goʻyo bunday gʻalati buyumga birinchi marta koʻzi tushganday. — Yaxshi kitob, zarur narsalar haqida, biroq nihoyatda zerikarli.

Santyago ajablandi: qariya, demak, nafaqat oʻqishni bilarkan, hatto ayni shu kitobni oʻqib chiqqan ekan. Nachora, agar chindan zerikarli boʻlsa, hali uni boshqasiga almashtirib olishga vaqt bor.
— Bu kitobda ham, deyarli boshqa barcha kitoblarda bor gaplar yozilgan, — davom etdi qariya. — Ya’ni odam oʻz taqdirini oʻzi tanlay olmasligi haqida. Bu kitobdagi bor gap odamlarni dunyodagi eng katta yolgʻonga ishontirishdan iborat.
— Qanaqa u bu dunyodagi eng katta yolgʻon? — ajablandi Santyago.
— Mana shunaqa: qandaydir lahzalarda hayotimiz tizgini qoʻlimizdan chiqib ketadi va uni beixtiyor taqdir boshqara boshlaydi. Uchiga chiqqan uydirma.
— Men uchun, nazarimda, buni tushunish qiyin, — dedi Santyago. — Meni, masalan, ruhoniy qilmoqchi boʻlishgandi, men esa choʻponlikka ketdim.
— Shunisi ma’qul-da, — boshini sermadi qariya. — Sen yurt kezib yurishni yaxshi koʻrasan-ku.

«Mening fikrlarimni oʻqiyotganga oʻxshab gapiradi», — Oʻyladi boʻzbola.

Bu orada qariya kitobni qaytib berishni xayoliga ham keltirmayotganday, bamaylixotir varaqladi. Faqat hozir Santyago qariyaning egnida arabcha yaktak borligini payqadi — aslida buning ajablanadigan joy yoʻq: Tarifni Afrika qirgʻogʻidan torgina boʻgʻoz ajratib turadi, uni bir necha soatda suzib oʻtish mumkin. Arablarni shaharchada tez-tez uchratasan — ular bir nimalar sotib olishadi, bir kunda bir necha bor oʻzlarining gʻalati ibodatlarini amalga oshirishadi.
— Siz qaerliksiz? — soʻradi u qariyadan.
— Hammaerlik.
— Bunday boʻlmaydi-ku, — e’tiroz bildirdi boʻzbola. — Hech kim hammaerlik boʻla olmaydi. Mana men, masalan, choʻponman, dashtu dalalarni kezib yuraman, biroq bir joyda tugʻilganman, shaharchada, eski qasr turgan togʻ yonidagi. Shu shaharchada men tugʻilganman.
— Xoʻp, unday boʻladigan boʻlsa, men Salimda tugʻilganman.

Santyago bilmasdi Salim qaerdaligini, biroq soʻrab oʻtirmadi, qizarib qolmay deb. U tashvishli qiyofadagi yoʻlovchilar tinimsiz oʻtib-ketib turgan maydonga tikilib qarab turdi.
— Xoʻsh, Salimda hayot qanday?
— Odatdagiday.

Bilib olishning hech iloji yoʻq edi. Faqat bunday shahar Andalusiyada yoʻqligi ayon edi, aks holda Santyago uni eshitgan yoki koʻrgan boʻlardi.
— U yerda siz nima ish bilan mashgʻulsiz?
— Nima ish bilan mashgʻulman? — Qariya «qah-qah» otib kulib yubordi. — Men uni boshqaraman. Men — Salim podshohiman.

«Odamlarga bir balo dorigan oʻzi, — Oʻyladi boʻzbola. — Haqiqatan, tilsiz qoʻylar bilan andarmon boʻlib yurganim ma’qul aslida, yemishi bilan suvi boʻlsa bas. Yoki kitob oʻqiganim tuzuk — Gʻaroyib voqealarni bilib olasan, qachon xohlasang ochib oʻqiyverasan. Biroq odamlar bilan qiyin: tomdan tarasha tushganday bir nimani aytadi, oʻtirasan keyin ustingga magʻzava toʻkilganday, nima deb javob berishni bilmay».
— Mening ismim Malkisidq, — mingʻirladi qariya. — Qoʻying nechta?
— Koʻp, — mujmal javob qildi Santyago.
— Toʻgʻrisi qancha? Demak, senga mening yordamim kerakmas, qoʻying yetarli, deb hisoblasang.

Boʻzbolaning chindan jahli chiqdi. Hech qanday yordam soʻrab oʻtirmadi. Gapni qariyaning oʻzi boshladi-da, avval vino soʻradi, keyin kitobni koʻray dedi, endi unga gurung berishing kerak.
— Kitobni bering, — dedi u. — Men yoʻlga chiqishim kerak.
— Menga otaringning oʻndan birini bersang — xazinaga qanday yetib borishni oʻrgataman.

Tuyqusdan boʻzbolaga hammasi ayon boʻldi-qoldi. Loʻli kampir undan sariq chaqa ham soʻramadi, demak, qariya — u, ehtimol kampirning eri, oʻzi ham loʻli boʻlsa kerak, bir dunyo yolgʻon-yashiq gaplarni toʻqib, koʻproq pul undirish uchun atay joʻnatilgan.

Biroq Santyago gapga ogʻiz juftlashga ulgirmay, qariya yerdan bir shoxchani olib, qumga nimalarnidir chizdi. U egilgan chogʻda koʻkragida nimadir shunaqa nur taratib yaraqladiki, boʻzbola bir lahza koʻr boʻlib qoldi. Biroq qariya qartaygan yoshiga mos boʻlmagan bir harakat bilan libosiga burkanib oldi, Santyagoning koʻzi koʻra boshlaganda, u oyoqlari ostida qariya chizgan shakllarni koʻrdi.

Kichkina shaharning bosh maydonini qoplagan qumda u ota-onasining ismlarini va oʻzining butun hayotini ayni daqiqalargacha — bolalikdagi oʻyinlari-yu diniy maktabdagi sovuq kechalarni — hamma-hammasini oʻqidi. U doʻkondor qizining ismini oʻqidi, buni endi bilishi edi. U hali hech kimga aytmagan narsalarni: bir safar ki-yik ovlash uchun otasining miltigʻini soʻramasdan olganini va hayotida dastlab, faqat bir marta ayol bilan tunaganini oʻqidi.

«Men — Salim podshohiman», — yodiga tushdi uning.
— Nega podshoh choʻpon bilan gaplashib oʻtiribdi? — xijolatomuz, yuvosh tortib soʻradi Santyago.
— Buning sabablari koʻp, biroq eng asosiysi shuki, sen oʻz Taqdiring yoʻlidan borishga qodirsan.
— Bu qanaqa Taqdir? — soʻradi boʻzbola.
— Barcha odamlar, hali navqiron paytlarida, oʻz Taqdirini bilishadi. Umrning bu pallasida hamma narsa tushunarli va oʻzlari xohlagan ishni amalga oshirishga intilishdan qoʻrqishmaydi. Biroq vaqt oʻtishi bilan bir sirli kuch ularni oʻz Taqdirini yuzaga chiqarishga erishishning iloji yoʻqligiga ishontirishga kirishadi.

Qariyaning gaplari Santyagoga unchalik ta’sir qilmadi, biroq «sirli kuch» uni qiziqtirib qoldi — doʻkondorning qizi buni eshitsa, ogʻzi ochilib qoladi.
— Bu kuch aftidan yomonlikka yoʻgʻrilgan. Biroq amalda u odamlarni oʻz Taqdirini qanday yuzaga chiqarishga yoʻnaltiradi. Bu kuch uning ruhi va irodasini shunga tayyorlab boradi. Bu sayyorada bir ulugʻ haqiqat mavjud: sening kimligingdan va nima qilayotganingdan qat'i nazar, qachonki sen bir nimani chin yurakdan istasang, bunga erishasan, chunki shunday istak Olam Qalbida ham yaraladi. Va bu sening Yerdagi nasibangdir.
— Hatto agar men faqat yurt kezib yurishni yoki doʻkondorning qiziga uylanishni xohlasam hammi?
— Yoki xazinani qidirsang-da. Olam Qalbi inson baxtidan oziqlanadi. Baxtidan, biroq ayni paytda gʻamidan, havasu hasadidan, rashkidan ham. Odamning yakka-yagona majburiyati: oʻz Taqdiri yoʻlidan oxirigacha borish. Hammasi — shunda mujassam. Yodingda tut, sen biror narsani istagan paytda butun Olam sening istaging amalga oshishiga yordam beradi.

Biroz muddat ular maydonga va oʻtib-ketib turgan odamlarga jim qarab oʻtirishdi. Jimlikni birinchi boʻlib qariya buzdi:
— Xoʻsh, shunday qilib nega endi sen qoʻy boqishga qaror qilding?
— Chunki, dunyo kezib yurishni yaxshi koʻraman.

Qariya maydon burchagiga qizil kajavasi bilan kelib