Tasodifiy hikoya: Latifalar. Qayiyadan 3.
fransuz va ingliz qo'shinlari ro'parama-ro'para turib qoldi. Har ikki tomondagilar ham o'zlarini jen...davomi

oʻzi odatlangan mashgʻulotni yoki koʻngli tusab turgan narsani deyishi kerak. Aytgancha, oʻrtada doʻkondorning qizi ham bor, biroq qoʻylar muhimroq, chunki ular Santyagoga muhtoj. Qizaloqqa — baribir. Darvoqe, uni eslarmikan? Boʻzbola adashmas-ov: ikki kundan keyin uning oldida paydo boʻlsa, qizaloq tanimaydi, chunki qizaloq uchun kunlar bir xilda oʻtadi, kunlari ikki tomchi suvday yakrang odamlar har tong quyosh charaqlab chiqib, turmushiga roʻshnolik bagʻishlayotganini payqashmaydi.

«Men otamni, onamni ham, tugʻilgan qishlogʻimdagi qal'ani ham tashlab keldim, — Oʻyladi u. — Ular ayriliqda yashashga koʻnikishdi, men ham shunga odatlandim. Demak, bunga qoʻylar ham koʻnikadi mening yoʻgʻimda».

U yana maydonga tepadan turib qaradi. Makkabodroq savdosi qizigandan qizirdi: ana, qariya bilan haligina gurunglashgan soʻrida endi bir juft oshiq qaymoqlashib oʻtirishibdi.

«Savdogar...» — Oʻyladi Santyago, biroq fikrini yakunlashga ulgurmadi — kuchaygan «lavanta shamoli» shiddat bilan toʻgʻri yuziga urildi.

Shamol faqat bosqinchi mavrlar yelkanlarini koʻtarib qolmagan, balki oʻzi bilan xavotirli sahro garmselini, chodralarga oʻrangan ayollar boʻyini, bir zamonlar nimalarnidir qidirib, oltinu sarguzasht ishtiyoqida izgʻiganlarning ter va umid-orzulari hidini ham olib kelgan. Shamol ehromlar nafasini ham olib kelgan. Boʻzbolaning erkin, daydi shamolga havasi keldi va oʻzi ham uningday boʻla olishini his etdi. Oʻzidan boshqa hech kim yoʻlini toʻsa olmaydi. Qoʻylar, movutchining qizi-yu Andalusiyaning yaylovlari — bular bari oʻz Yoʻlini topguncha bosib oʻtiladigan soʻqmoqlar, xolos.

Ertasi kuni choshgohda u bozor maydonida paydo boʻldi va oʻzi bilan oltita qoʻyni haydab keldi.
— Gʻalati ish boʻldi, — dedi u qariyaga. — Doʻstim hech qanday gap-soʻzsiz mendan butun bir otarni sotib oldi va umr boʻyi choʻpon boʻlishni orzu qilgandim, dedi. Yaxshilik alomati bu.
— Hamisha shunday boʻladi, — javob qildi qariya. — Buni Xayrli Ibtido deyishadi. Agarda sen, misol uchun, hayotingda birinchi marta qarta oʻynashga oʻtirsang, aftidan, yutgan boʻlarding. Boshlovchilarning omadi keladi.
— Nega bunday boʻladi?
— Chunki hayot sening oʻz Taqdiring yoʻlidan borishingni xohlaydi va omadlarni yor etib, ishtahangni ochadi.

Shundan soʻng qariya qoʻylarni kuzata boshladi va bittasi oqsoqlanayotganini aytdi. Boʻzbola buning ahamiyati yoʻqligini, suruvdagi eng aqlli, boz ustiga, eng koʻp jun beradigan shu qoʻy, deya tushuntirdi.
— Xoʻsh, endi, xazinani qaerdan izlash kerak? — soʻradi u.
— Misrdan, ehromning yonidan.

Santyago esankiradi. Loʻli kampir ham xuddi shu gapni aytgandi, faqat buning uchun undan hech nima olmadi.
— Tangri har bir odamning bu dunyodagi yoʻlini belgilab qoʻyadi, sen u yoqqa ana shu belgilar orqali yoʻl topasan. Faqat sen belgilarni — nimalar yozib qoʻyilganini oʻqiy bilsang bas.

Santyago javob qilib ulgurmadi, u bilan qariya oʻrtasida bir kapalak pirillab aylanaverdi. U bolaligida bobosidan goʻyo kapalak omad keltirishi haqida eshitganini esladi. Xuddi qora chigirtka, kaltakesak va yoʻngʻichqaning bargchalariday.
— Aynan shunday, — mingʻirladi qariya uning xayolidan oʻtgan fikrni uqib. — Hammasi xuddi bobong senga aytganiday. Bu oʻsha belgilar, ularga amal qilsang, yoʻlingni yoʻqotmaysan.

Shu soʻzlarni ayta turib, u toʻshini yalang ochdi va hayratga tushgan Santyago kecha koʻzini qamashtirgan yarqiroq jilvani esladi. Qariya oltindan quyulgan, qimatbaho toshlar bilan bezalgan sipar taqib yurardi. Aslida ham u podshoh edi, yupinroq kiyinib yurishining sababi esa, aftidan, talonchilar tashlanib qolmasligi uchun boʻlsa kerak.
— Mana, ol, — dedi qariya va sipardan ikkita, oq va qora toshni koʻchirib, ularni Santyagoga uzatdi. — Bular Urim va Tummim deyiladi. Oqi «ha»ni, qorasi esa «yoʻq»ni anglatadi. Belgilarning ma’nosini uqolmay qolganingda ular senga asqotadi. Soʻrasang — javob beradi. Biroq yaxshisi, — davom etdi u, — har qanday holatda oʻzing bir qarorga kelganing ma’qul. Oʻzing bilasan, xazina — ehrom yonida, oltita qoʻyni men senga bir qarorga kelishingga koʻmaklashganim uchun olaman.

Boʻzbola toshlarni toʻrvasiga bekitdi. Endi, bundan keyin biror qaror qabul qilguday boʻlsa faqat oʻziga tayanadi, xolos.
— Unutma, dunyodagi hamma narsa bir butun, yaxlit. Alomatlar tilini yodingdan chiqarma. Va, eng muhimi, shuni yodingdan chiqarmaginki,sen oxirigacha oʻz Taqdiring yoʻlidan ketishing kerak. Endi men senga muxtasar bir rivoyatni aytib beraman.

Bir savdogar oʻgʻlini baxt nima, uning qanday sir-asrorlari bor, bilsin deb eng mash-hur donishmand huzuriga yuboribdi. Oʻgʻlon qirq kecha-kunduz sahro kezib, nihoyat togʻ tepasidagi ajoyib bir qal'ani koʻribdi. Bu qal'ada u izlab yurgan Donishmand yasharkan.

Kutilganidek, qal'a donishmandning uzlatga chekingan kimsasiz kulbasiga sira ham oʻxshamas, aksincha, odam bilan toʻla edi: savdogarlar lash-lushlarini koʻrsatib u yoq bu yoqqa chopqilashar, ba’zilari burchak-burchaklarda gaplashib turishar, moʻ'jazgina sozandalar guruhi mayin kuy ijro etar, zalning oʻrtasida, bu oʻlkada topsa boʻladigan jamiki noz-ne’matlarga toʻla toʻkin dasturxon tortilgan.

Donishmand bamaylixotir mehmonlar bilan bir-bir koʻrishib-soʻrashib chiqadi va yigitchaning navbati yetguncha rosa ikki soat kutishiga toʻgʻri keladi.

Nihoyat Donishmand uning tashrifidan koʻzlagan maqsadini eshitadi, biroq baxt nimaligiyu, uning qanday sir-asrorlari borligini hozir tushuntirib oʻtirishga vaqti yoʻqligini aytadi. Yigitchaga qal'ani tomosha qilib, aylanib chiqqin, ikki soatdan keyin shu joyga kelasan, deb tayinlaydi.

«Darvoqe,sendan yana bir soʻrovim bor,— deydi u yigitchaga ikki tomchi moy solingan choyqoshiqni uzatib.— Bu qoshiqchani olgin, qara, tagʻin moy toʻkilmasin».

Yigitcha, koʻzini qoshiqchadan uzmay, zinalardan chiqib-tushib saroyni aylanadi, ikki soatdan soʻng yana Donishmand qoshida hozir boʻladi.

«Xoʻsh,— deydi Donishmand,— oshxona zalidagi forsiy gilamlar senga yoqdimi? Bogʻdagi dov-daraxtlar, gulzorlar-chi? Ularni qoʻli gul bogʻbonlar oʻn yil deganda barpo etishgan. Mening kutubxonamdagi eski qalin kitoblar, teriga bitilgan qoʻlyozmalar-chi?»

Oʻsal boʻlgan yigitcha bularni koʻrmaganini tan oladi, zotan, qal'ani aylanganda u butun diqqatini xoʻjayin qoʻliga ishonib topshirgan choyqoshiqdagi moydan uzmagan edi.

«Izingga qayt va mening uyimdagi moʻ'jizalarni tomosha qil,— dedi shunda Donishmand.— Turish-turmushini koʻrib bilmagan odamingga qanday ishonasan».

Yigitcha qoʻlida qoshiq bilan yana saroyni aylangani jiladi. Bu safar u oldingiday diqqat boʻlmay, xonalarni bezab turgan kamyob jihozlarni, san'at asarlarini koʻrib chiqadi. U bogʻlarni va qal'ani oʻrab turgan qoyalarni kuzatadi, gullarning va suratu haykallarning goʻzalligini oʻzicha baholaydi. Donishmandning oldiga qaytgach, u koʻrganlarining hammasini oqizmay-tomizmay aytib beradi.

«Ikki tomchi moy qani, men senga toʻkib qoʻyma deb taylagandim?»— soʻraydi Donishmand.

Shunda yigitcha qoshiqchadagi moyning toʻkilganini payqaydi.

«Mana shu