Tasodifiy hikoya: Dars ketgan hayot
Tuqilmagan.Sarvar va Umida bir qishloqda tug'ilishdi bir maktabda uqishdi birga katta bulishdi.Yoshl...davomi

davolanmagani oqibati ekanini ta’kidlagan. Suhbatlarimizdan birida kashish menga: «Bari bir umri tugab, jigari kilkillab, haqqa yetishib qolgan ekan», dedi. Doktor Dionisio Ituaran haqiqatan ham bir vaqtlar, Sant'yago Nasar sariq boʻlganida, uni muolaja etgandi, jasadni yorish ustida gap aylanganda, u odamlarning omiligidan ori kelib, nihoyatda gʻazablandi. «Bu padar shu qadar nodonki, toʻgʻrisini aytsam, kashishlikdan boʻlak ishga yaramaydi, — dedi doktor menga. — Odatda issiq mintaqadagi oʻlkalarda tugʻilgan insonlar jigari ispanlarnikidan kattaroq boʻladi, shu haqiqatni unga anglatishdan koʻra oʻlish osondir». Padar Amadorning hisobotida ta’kidlanishicha, yettita yaraning har biri bittadan ajalni chaqirgan, qiskasi, u koʻp qon ketishi oqibatida oʻlgan.

Azamatlar oʻshanda bizga butunlay bir boshqa jasadni qaytarib berishdi. Suyak kesishayotganda bosh chanogʻining yarmini koʻchirib yuborishgandi, marxumning mamot

soya sololmagan mardona chehrasi tanib boʻlmas darajada oʻzgarib ketgandi. Bundan tashqari, kashish qorinni yorib, bir koʻtarishda uning ichini qoʻporvorgan ekan, keyin ichak-chavaqni joylashtirishga ojizlik qilib, jaholatdan xunobi oshib, axiri duoi fotiha bilan ularni yuvindichelakka tashladi. Maktab derazasiga yopishib olib, oynakoʻzlariga burnini tirab jarrohiya jarayonini kuzatayotgan soʻnggi tomoshatalablarning ham darmoni qurigandi,padarning yordamchisi — tolibi tib ham hugaini yoʻqotib, agʻdarilib tushgandi; oʻz vaqtida koʻp oʻliklarni koʻrgan, qon toʻkib-qon kechgan polkovnik Aponte ham bundayin jasad yorishdan koʻngli ozib, arvohparastligi yetilganday, goʻsht degan narsani koʻrsa yo eshitsa, seskanadigan, hazar qiladigan boʻlib qoldi. Ichi boʻshagan jasadga latta-puttani soʻnmagan ohakka bulab-bulab tiqib, ustidan juvoldiz bilan chalakam-chattisiga shunchaki chatib qoʻyilgan edi, biz uni shohi yopinchiqli yangi tobutga solayotganimizda tikilgan joylari soʻkilib, ichidan gʻayri narsalar toʻkilib ketdi. «Oʻsha holatda murda uzoq saqlanadi deb oʻylagandim», dedi menga padar Amador. Biroq ish boshqacha tus oldi: mayit aynib, sasib, hammani shunaqayam behuzur qildiki, nochorlikdan uni tongdayoq koʻmib yubordik.

Oʻsha seshanba tongi tund, tiyra edi. Oʻtgan kunduzu kechada bir olam gʻavgʻoyu savdoni koʻrganim bois bir oʻzim uxlay olmasimni sezganimdanmi, oyogʻim Mariya Alexandrina Servantesnikiga tortaverdi, borsam, baxtim chopganini qarangki, eshik tambalanmagan ekan. Daraxtlarga osigʻliq qovoq qalpoqli chiroqlar yoniq, raqs maydonida gulxan gurillardi, katta-katta satillarga suv toʻldirib, oʻtga qoʻyishgandi — zanji dilbarlar aza chekishib, bayramlik kiyimlarini qoraga boʻyashayotgan ekai. Mariya Alexandrina Servantes odatdagiday — xuddi toʻyib uxlab turganday xushkayf va shir-yalangʻoch edi; u begonalar boʻlmasa, xosxonasida onadan tugʻilganday qiyofada yuraverardi. U oʻzining shohona karavotida turk jononlariday chordona qurgan, roʻparasidagi patnisda turli noz-ne’matlar Bobil minorasiday baland boʻlib uyulib turar edi: buzoq goʻshti doʻlmasi, dimlangan tovuq, choʻchqa goʻshti, bananu sabzavot — deyarli besh kintilik ovqat unga muntazir edi. Uning gʻussa chekkanda tinmay ovqat yeydigan odati bor edi, nazarimda, men uni bunday qaygʻuli damlarda biror marta ham gʻamgin koʻrmaganman. Kiyimlarimni yechmasdan ohista uning yoniga choʻzildim, bir ogʻiz ham gapirishmadik, men oʻzimcha aza tutib yigʻladim. Yigirma yoshida Sant'yago Nasarning yigit umrini xazon qilgan gʻaddor falak dastidan faryod chekdim, ayniqsa, uning toʻrt pora qilib — qadimiy usulda boshi, qoʻl-oyogʻining kesib oʻldirilishi alamimni haddan ziyod etdi. Tushimda bir ayol xonaga kirganday boʻldi, qoʻlidagi goʻdagi hadeb chapillatganicha makkajoʻxori soʻtasini gʻajirdi, yarim chaynalgan donlar uning koʻylagiga toʻkilardi. Xotin menga: «Gʻajigani gʻajigan, hech toʻyay demaydi», dedi. Birdaniga koʻylagim tugmalarini kimdir shoshilib yechayotganini sezdim, shundokqina tepamda hansirayotgan ayshu shahvat bandasining vahshiyona nafasini his qildim, ishvasi hushimni oldi, beixtiyor ishrat komiga choʻka boshladim. Biroq u nogaxonda jimib qoldi, ohista yoʻtaldi — goʻyo ovozi olis-olislardan eshitilganday boʻldi.
— Yotolmayman, — dedi u. — Sendanam oʻlik hidi kelyapti.

Faqat mendangina emas, balki butun tevarak-atrofdan Sant'yago Nasarning isi kelardi. Aka-uka Vikariolar ikkoviniyam shahar hokimi vaqtincha hibs etgandi, turmada yotgan yerlarida shu hidni tuyib, rosa qiynalishgan. «Sovun-sochiq bilan harchand ishqalamay, bari bir hidini ketkazolmadim», dedi menga Pedro Vikario. Egizaklar uch kun uxlasholmadi, koʻzlari yumilgan zahoti aloq-chaloq tush koʻraverishdi, tushlarida jinoyatlari takror boʻlaverdi. Oʻsha intihosiz kundagi hola-tini eslab, ancha keksayib qolgan Pedro Vikario menga: «Bari bir koʻzim ochilib ketaverdi», dedi. Uning mana shu birgina iborasidan ular turmada uyqusizlik tufayli doʻzax azobini chekishganini angladim.

Hibsxona uzunasiga uch qadam, tuynugi panjaralangandi, axlat-tuvak, yuvinish uchun bir koʻza suv, togʻora, ikkita boʻyra toʻshalgan toshtaxta ham bor edi. Bu xona shaxsan polkovnik Apotening amriga binoan jihozlangandi, uning ogʻiz koʻpirtirishicha, dunyoda bundan ham yaxshiroq, insonparvarroq kamoqxonani topib boʻlmas ekan. Ukam Luis Enrike shahar hokimining bu gaplarini juda toʻgʻri deb, ma’qulladi, chunki u bir gal mashshoqlar bilan janjallashib qolib shu yerga qamalganida, polkovnik Aponte azbaroyi odamparvarligidan ukamning hisbxonaga bir zanji fohishani olib kirib yotishiga ruxsat bergan. Soat ertalabki sakkizda, maxalliy arablar tahdididan endi qutulganliklarini faxmlagagan sallohlar xuddi shuni eslab bir oz taskin topishgan. Ikkovlon ham zimmalaridagi ogʻir vazifani bajarganliklaridan ancha yengil tortib, mamnun boʻlishgan,endi koʻngillarini birgina narsa — oʻsha badboʻy oʻlik hidi bezovta qilmoqda edi, xolos. Mahbuslar sovun,sochiq, ishqalagich, koʻproq suv berishlarini soʻrashgan, yuz-qoʻllaridagi qon yuqini obdan tozalashgan. Pedro Vikarioning istagiga koʻra unga xabdori, ichini yumshatadigan dori, bavosiliga qoʻygani toza doka berilgan, u xatto ertalabgacha ikki marta yozilib qaytgan. Biroq kun yoyilishi bilanoq uning azobi ortgandan ortib, oʻlik xidiniyam esidan chiqargan. Soat ikkilarda, ayni qiyomda, Pedro Vikarioning sillasi qurib, boʻyraga choʻzilishgayam madori yetmagan, ammo oyoqda tik turishga ham choli qolmagandi — charchoq va ogʻriq uni turgan joyida qulatgan. Chotidagi ogʻriq boʻynigacha chiqqan, peshobi taqqa toʻxtagan, bundan vahimasi ortib, yo rabbim, bir umr uxlay olmaydigan kasalga chalindimmi, dsya oʻylagan. U mepga oʻsha kunlarni xotirlab: «Oʻn bir oy koʻz yummadim», dedi, avvaldan fe’l-atvorini bilganim uchun soʻziga ishondim. Oʻshanda boyaqishning tomogʻidan ovqat oʻtmay qolgandi. Pablo Vikario xarqalay beriladigan yemaklardan oz-oz yutishga qodir edi, lekin chorak soatdan ksyin qorni burab ogʻrib, hojatxonaga chopardi. Soat oltida, Sant'yago Nasarning jasadi yorib-koʻrib boʻlingach, javobgarlar shahar hokimini chaqirtirishdi.