Tasodifiy hikoya: TRAGEDIYA 4-QISM. . . By UNDISPUTED
Baqirardim. Uni qiynoqlari manga yoqardiyu lekin juda og'riqli edi. Keyin u man yonboshlatib bitt...davomi

koʻzgusida asrab, termilib yurgan aziz odamining aksini oynada koʻrib qoldi. Nafasini yutib, sekingina qayrilib, oʻsha tomonga boqdi, u juvonni sezmagan holda uning yonidan oʻtib, mehmonxonadan chiqib ketdi. U koʻngil oynasi chil-chil sinib, onasi yoqqa mahzun koʻz soldi. Pura Vikario suvini ichib boʻlib, lablarini yengi bilan artarkan, qiziga mayingina jilmaydi, yangi koʻzoynagi yaltilladi. Ana shunda Anxela Vikario onasining asl qiyofasini hayotida birinchi marta yurak-yuragidan his etdi: qarshisida, mayxona peshtaxtasi yonida, butun umrini baxtsizliklar, turmush tashvishlari yeb bitirgan tolesiz ayol turadi. «He, sasimay oʻl!» dedi Anxela Vikario ichida. U bu holatdan shu kadar mutaassir boʻldiki, qaytishda uyiga yetguncha ovozining boricha qoʻshiq aytib keldi, soʻngra oʻzini koʻrpaga otdi-da, uch kun oʻrnidan turmay yigʻladi.

U goʻyo qaytadan tugʻilgandi. «Unga boʻlgai ishqim alangalangandan alangalanardi, aqlimdan ayrilib, telbaga aylandim», dedi u menga. U koʻzini yumishi bilanoq Bayyardo San Romanni koʻrardi. Dengiz shovqini uning ovoziday, nafasiday tuyulardi. Kechalari esa, u xuddi yonida yotganday, badanining haroratini his etar va shu zahoti oʻzi ham qizib, yonib, toʻlgʻona-toʻlgʻona uygʻonib ketardi. Oromu osudaligini yoʻqotgan Anxela Vikario bir haftaga arang chidadi, oxiri sabri tugab, Bayyardo San Romanga birinchi maktubini yozdi. Bu qisqagina xatda juvon uni mehmonxonadan chiqib ketayotganda koʻrganini, agarda u ham uni ilgʻab, qaraganida, bu holdan bagʻoyat quvonajagini hayo bilan ifodalagan edi. U nomaning javobini toqati toq boʻlib kutdi. Ikki oy oʻtgach, qanoatdan dil oʻti ustun chiqib, ikkinchi xatini yozdi, u ham avvalgisiday muxtasar, bohayo bitilgandi, juvon yigitning e’tiborsizligidan gina qilgan edi, xolos. Olti oy keyin unga yana oltita maktub yubordi, xammasi javobsiz, sasiz-sadosiz ketdi, biroq u Bayyardo San Roman xatlarni olayotganiga ishongani uchun bundan ogʻrinmadi, aksincha, koʻnglini toʻq tutdi.

Anxela Vikario oʻz takdirining xoʻjayini oʻzi ekanini umrida birinchi marta his etdi va muhabbat xamda nafrat bir-biriga bogʻliq tuygʻuligini anglab yetdi. Juvon unga qanchalik koʻp xat yoʻllasa, yuragidagi ishq oʻti shunchalik ortar, alamzada dilidagi badxoxlik battar alangalanar edi. «Onamga koʻzim tushdi deguncha ichim yonaverardi, — dedi u menga, — chunki onamga karab turib xar gal uni eslardim». U eri tashlab ketgan xotin boʻlsa-da, hayoti avvalgiday — qizligidagiday oddiy bir tarzda davom etardi: u dugonalari bilan birga chok tikardi; oldinlari esa u eski oʻrtoqlari bilan qiyqimlardan lolalar, qogʻoz parchalaridan qushchalar yasar edi. Onasi uxlagani xonasiga kirib ketgach, Anxela Vikario eshikni berkitib olib, ertalabgacha oʻzining bedaraklikka mustahiq xatlarini yozardi. U idroku irodasini yana qoʻlga oldi, yana — faqat Bayyardo San Roman bois — qizligiga qaytganday boʻldi va oʻzidan oʻzga qudratni, ehtirosu xayolotidan boshqa jobiru jabrkorni sezmay qoʻydi.

Umrining yarmi xazonga yuz tutguncha, u har hafta bittadan xat yozib yurdi. «Ba’zida nima deb yozishniyam bilmasdim, — dedi u menga kulgidan zoʻrgʻa oʻzini tiyib, — ammo u xatlarimni olayotganini aniq bilganimdan, boshqa xech narsani umid qilmasdim». Boshida juvon unashilgan qayliqlarnikiday qisqa-qisqa maktublar bitdi, keyinroq eri uzoq safardagi tashna kelinchakday ishqu ehtiros, va’dayu noz-istigʻnoga toʻla intizorona nomalar joʻnatdi, nihoyat, oxirgi paytlarda mahrami tagalab ketgan bechora bevaning erini qaytarish gʻarazida qiladigan yolgʻondakam xasratlariyu kasalman, oʻlaman kabi oh-vohlaridan dudlangan maktublar yoʻlladi. Bir safar tunda odatdagiday noma bitib oʻtirardi, nimadandir azbaroyi sevinganidan siyoxni varaqqa toʻkib yubordi, uni yirtib tashlash oʻrniga, xatni: «Ishqimning guvoxi sifatida ssnga qogʻozga duv-duv toʻkilgan koʻzyoshlarimniyam yuboryapman», degan chuchmal soʻzlar bilan tugalladi. Goho yigʻlab-yigʻlab charchaganda, qilayotgan ishlarining tentaklik ekanini oʻylab, oʻzini oʻzi mazaxlab kulardi. Faqat bir narsa — hammasining bahridan oʻtish zarurligi uning xayoliga kelmasdi. Bayyardo San Roman oʻzini mutlaqo beparvo, bepisand tutardi, juvonning xat yozishi qorongʻiga kesak otganday behuda bir ish edi.

Oʻshandan oʻn yil keyin — fojealar unutilib, hamma gaplar esdan chiqayozganda — noxush bir tongda Anxela Nikario seskanib uygʻonib ketdi: Bayyardo San Roman kpp-yalangʻoch toʻshakda, uning yonida yotganday tuyulib, nafasi tiqildi. Shu kuni uning dardi-dunyosi ostin-ustin boʻlib, talvasaga tushganicha yigirma varaqli xat yozib, unda oʻsha mash’um kechadan beri oʻtgan davr mobaynida koʻnglida toʻplangan bor xasratini toʻkib soldi, mogʻor bosib yotgan haqiqatlarni uyatu andishani yigʻishtirib koʻyib, bir-bir bayon etdi. Bagʻrini u bir umrga poralab ketganini, jismu jonidagi yaralar abadiy bemalham qolajagini, uning tili zaharligiyu qaddi qomatida ehtiroslar quyoshi mujassamlanganini ochiq yozdi. Juvonning har jumada keladigan chevar dugonasi bor edi. Xatni oʻshandan berib yubordi; Anxela Vikario, bu maktub telba ruhimdagi soʻnggi chayqalish boʻlsa kerak, deb oʻylagandi, biroq u shundan keyin ham ne haqda va kimga yozayot-anini anglamagan holda tagʻin oʻn yetti yil davomida muttasil noma bitdi.

Avgustning charogʻon kunlaridan birida, chogagohda, Anxela Vikario dugonalari davrasida chok tikib oʻtirarkan, eshik yoniga kimningdir kelganini payqadi. U qayrilib qaramasa xam, kim kelganini — bu oʻsha ekanini sezgandi. «U semiribdi, sochi toʻkila boshlabdi, koʻzi xiralagaib, koʻzoynak taqibdi, — dedi juvon menga. — Ammo bu ayni oʻgaa edi, quribgina ketsin! Oʻsha!» Anxela Vikario oʻziyam unga oʻxshab qarib qolganini, shubhasiz, uyam koʻradi, deya oʻylab, birdan koʻnglini hadik qoplagan, uni sevganimchalik meni sevolmaydi, degan ishtibohga borib, yana bagʻri-dili oʻrtangan. Egnidagi koʻylagi terdan hoʻl boʻlgandi — uni bozorda birinchi marta shunday holatda koʻrgandi — belidagi qayishi ham qoʻlidagi kumush bezakli charmxaltasi ham oʻsha ilk uchrashuvdagiday edi, faqat charmxalta anchagina unniqqan edi. Bayyardo San Roman chevarlarning hayratdan ogʻizlari lang ochilib, hang-mang boʻlib qolganlariga e’tibor bermay, shitob yurib kelib, xaltasini chokmashina ustiga qoʻygan.
— Ha, durust, durust, — degan u, — mana, men keldim.

Uning ikkita jomadoni boʻlib, biriga kiyim-kechak solingan, boshqasiga Anxela Vikarioning ikki mingga yaqin xati taxlangan ekan. Maktublar sanama-sana, batartib dastalangan, shohi bogʻichlar bilan bogʻlangan, birortasiyam ochilmagan ekan.

Koʻp yillar mobaynida biz faqat oʻsha voqea xususida gapirib yurdik. Oʻsha mash’um kungacha har birimiz oʻzimizcha yashab, peshonamizdagini koʻrib kelayotgandik, hammaning koʻngliga gʻulgʻula solgan u hodisa esa fikru zikrimizni oʻz komiga tortdi, goʻyo har yoqda sochilib oqayotgan umrimiz irmoqchalari kutilmaganda oʻsha voqea girdobiga quyildi. Xoʻrozlar qichqirgan zahoti, saharmardonlab barcha baravariga uyqudan uygʻongan, xayolida tasodifning bir zarbi tufayli ochilajak fojea eshigini va uning