Tasodifiy hikoya: Bu oʻzimning hayotiy hikoyam yoqsa qolganini yozaman
Mana yana onamning kelin olish dardi boshlandi. Musofirchilikdan qaytganimdan beri hali u qizni hali...davomi

zaharni, salomatligingiz uchun to tonggacha yoʻtalib chiqavering!..

Darvoqe, yana qirq yil yashashni xohlash-xohlamasligimning unga necha pullik ogʻirligi tushdi ekan, hayronman!

Kechqurun avtobusdan tushib negaligini oʻzim ham bilmayman, odatdagi yoʻl bilan uyga emas, balki machit tomonga yoʻnaldim. Yana bir kun behuda oʻtdi, mana besh kundirki hech qayerdan ish topolmay sarson boʻlyapman! Machit oldi rastalar bilan tirband. Taksi toʻxtash joyi... Shofyorlar xirillagan ovozda: «Kep qoling, kimni kvartalga olib borib qoʻyay?..»— deb qichqirishardi. Qarasam, deyarli barcha olib sotarlar yangi bodring sotishyapti. Bodringlar hozirgina palagidan uzib olinganday koʻrinsin, deb unga suv sepishyapti. Ba’zilari esa, agar xohlasang, bodringni archib, ustamasiga tuz ham qoʻshib berishadi. Ularda xuddi ustaraga oʻxshash pichoqlar bor. Uni bodring yuzasidan xuddi soqol olayotgakdek avaylab yurgizishadi. Koʻm-koʻk poʻstini yupqa qilib kesishadi. Bodringning hidiga soʻlaklarim oqib ketdi. Bodringlar har holda, ertangi boʻlmasa ham nechukdir donasiga bir yarim lira soʻrab oʻtirishibdi. Bitta rezavorfurushning oldida toʻxtab,bodringni qoʻlimga olib u yoq-bu yogʻini koʻrgan boʻlib, narxini soʻradim. Keyin boshqasining oldiga yoʻnaldim. yoʻq, kesgan joylaridan ushlab, bir qurush ham yon bosishmayapti. Choʻntagimdan uch lira olib, Tunjeli viloyatining Pertek degan joyidan olib kelingan ikkita bodring sotib oldim. Zab gazak-bopda, oʻziyam!

Bodringlarni gazetaga oʻradim-da, rezavorfurush va mashinalar orasidan oʻtib uyga yoʻnaldim. Birdan qalbim shodlikdan yengil tortib ketdi!..

...Oʻshanda besh yoki olti yoshda edim, shekilli. Otam qoʻlimdan ushlab olgandi — charchaganimdan oyoqda zoʻrgʻa sudralib kelayotgandim. Darvoqe, yurib emas, uniig qoʻliga osilib kelayotgandim. Biz shaharchadan qaytib kelayotgandik. U yerga nega boruvdik? Nega dadam meni oʻzi bilan olib ketgandi? Esimda yoʻq. Oyogʻimda qoʻy terisidan tikilgan sariq choriq, issiqda uzoq yurganimizdan oyogʻim shishib ketgandi. Biz yoʻlga chiqqanimiz-da soʻfi hali bomdod namoziga azon aytmayotgan edi, qaytayotganimizda esa kechki namoz boshlanay-boshlanay deyayotgandi. Quyosh ufq ortiga bosh qoʻygandi. Avshar bobo kechki salqin tushishi bilanoq polizga suv quya boshlardi. Eski tosh novdan oqib tushayotgan ingichka irmoqchani boʻgʻib polizga oqizgan bobo yoʻl boʻyidagi shiyponning ustuniga suyanib bodring, tarvuz hamda qovunning koʻm-koʻk palak yozgan egatlari aro shildirab oqayotgan suvni zavq bilan tomosha qilib turgan ekan. Shu vaqt biz kelib qoldik. Avshar boboni koʻrgan zaxotim, qoʻlimni otamning kaftidan tortib oldim-da, shiypon oldiga chopib borib, barglar orasiga yashirinib olgancha oʻzining sap-sariq gullari bilan imlayotgan tiqmachoqdek, gʻadir-budir bodringlarga qarab toʻxtab qoldim. «Obbo xoʻtikcha-ey, xudo oʻz panohida saqlasin!»— yaqinlasha turib, men haqimda shunday dedi otam. Bobo oʻchib qolgan papiros qoldigʻini ogʻzidan oldida, nov tomonga chertib yubordi. Keyin tamakidan sargʻayib ketgan tirnoqlari ichiga tuproq kirib qoraygan beoʻxshov dastpanjasi bilan sochini taroqladi va otamning gaplarini qaytardi: «Obbo xoʻtik nabiraginam-ey!» Boboning qoʻli, yuzi, ilma-teshik kamzuli — hammasiga xuddi otamning soqol-moʻyloviga oʻxshab tamaki hidi oʻtirib qolgandi. Bu hidni men yaxshi bilardim. Koʻpincha biznikiga otamning ukasi Xakki kelib turardi. U har gal kelganida meni osmonga irgʻitib oʻynatar, tizzasiga oʻtirgʻizar, keyin yergacha egilib qoʻlimdan ushlagancha boshidan oshib oʻynatardi. Bu oʻyinni bizda «ajal sirtmogʻi» deb atashardi: Keyin quchoqlab, yonogʻimdan oʻpar va: «Akang qaragʻayning xoʻtikchasi!» deb erkalatardi. Amakim ham ashaddiy kashandalardan edi. Onam: «Sen ketganingdan keyin, qaynijon bir haftagacha boladan tamaki hidi gurkirab turadi»,—deb toʻngʻillardi. Esimni tanibmanki, onam tamakini koʻrarga koʻzi yoʻq edi. Amakim indamasdi. Menga qarab fitnachilardek: «Onangga e’tibor berma», deganday koʻzini qisib qoʻyardi. Onamning vaysashlarini eshitmaganday uning tizzasiga chiqib olib, xuddi qoʻyday yuvosh tortib oʻtirib olardim. U boʻlsa: «Qani, bir eshakka oʻxshab hangrab berchi!»—derdi. Har doim shunday nayrangdan keyin Xakki amakim albatta menga biror-bir shirinlik berishini bilardim. Uningʻ choʻntagida doim men uchun mavsumga qarab biror-bir sovgʻa boʻlardi. Agar oʻsha kuni shaharchaga borishga ulgurgan boʻlsa, hatto apelsin ham olib kelardi. YOKI shirin qoʻzoq, ba’zida kashtan. Bir marotaba esa choʻntagidan koʻk-qizgʻish tayoqchalar chiqardi. Men ajablangancha: «Bu nima?»—deb soʻrardim, u: «Shakarqamish»,— deb tushuntirdi.

«Sen oʻzing zap azamat yigitsan-da! Eshitishimizcha, hangrashda hech kim senga bas kelolmas emish-a,— kulgancha derdi Avshar bobo va dagʻallashgan kaftlari bilan gardanimga shapatilab qoʻyardi.— Qani bir hangrab berchi, evaziga kursillama bodring olasan!» Bor kuchim bilan kuchanib eshakka taqlidan qattiq hangray boshlardim. Har kimga ham bunday san’at nasib qilavermasligiga ishonchim komil holda, xuddi xoʻtikchaga oʻxshab qoʻlimni orqaga qilib kekirdagimni choʻzgancha qichqirardim. «Voy xoʻtikvachcha-ey!»—deya tupurardi otam, lekin uning jahli chiqmay, faqat hazillashayotganini bilardim.

Men oʻz ishimni vijdonan bajarganimdan keyin, Avshar bobo egat oralab ikkita koʻm-koʻk, kursillama edi. «Darslaringni qildingmi?»— deb soʻradim. Keyin qizimga oʻgirilib: «Dasturxon tuzatvor-chi!»—dedim. «Bodring solingan likobchani stolga oborib qoʻy, lekin qoʻlingni tekkizma!»— bu endi kichkinamga tegishli edi.

«Bugun matematika oʻqituvchimiz doskaga chaqirdi, men hammasiga javob berdim»,— dedi oʻgʻlim. Aftidan, meni xursand qilmoqchiga oʻxshaydi. Yana uning koʻziga qarasammikin? Jilmaysammikin? Hech bir toʻxtamga kelolmasdim. Agar u faqat meni xursand qilish uchungina aldagan boʻlsa-chi? Uning koʻziga qarasam, u uyalsa-chi? Meni xursand qilmoqchi ekan, yigitchani fosh qilishning nima hojati bor?.. «Barakalla,— dedim-da, unga qaradim.— Yaxshi oʻqishga harakat qil, kam boʻlmaysan!..»

Bugun kechqurun avtobusda kelayotganimda yonimda oʻtirgan kishi gazetani xuddi choyshabdek yoyib olib oʻqiyotgandi. Aftidan, u qoʻlini chala yuvgan shekilli, shundoqqina barmogʻi tagida kattakon dogʻ qolgandi. Gazetada oʻqlogʻday-oʻqlogʻday harflar bilan: «Toʻrtta anarxist samolyotni Sofiyaga olib qochib ketishdi», deb yozilgandi. Teskari qarab, oynaga tikilib qoldim: negaligini bilmaymanu, lekin birdan yuragim siqilib ketdi. Oʻzimni alahsitish uchun oynadan tashqariga qaray boshladim. Lekin fikrlarim sarlavha atrofida charx urardi. Shu orada qoʻshnim yoʻlakda turgan qandaydir nusxa bilan gap sota boshladi. «Bu padar la’nati komonchilarning barini qirib tashlasang! deya aljiradi yoʻlakda turgan nusxa.—Ja quturib ketishdi! Na hukumatni-yu, na boshliqlarni tan olishadi! Sen menga ayt-chi, ogʻayni, boy bolalari orasida komonizm degan yaramas narsa urfga kirib qoldimi, nima balo?» Mening birdan sabrim tugab, beixtiyor boshimni oʻsha tomonga burdim. Xuddi birov uni mushtumida gʻijimlayotganday yuragim