Tasodifiy hikoya: Extirosli kelinoyi
Yuragim guppillab urar extirosim qaytgisi kelmas xozir kirib oshxonani o'zidayoq uni erkalab visolig...davomi

oldi. Uning qoʻli titrardi.— Men oʻshanda ilk marta otamning qoʻli qaltiraganini payqagandim — u qoshiqni ogʻzimga tiqib: «Qani, tezroq yut, boʻla qol!»—derdi. Ovqatni koʻrishim bilanoq koʻnglim ayniganidan tishlarimni mahkam qisib olgandim. Otam qoshiqni ogʻzimga tiqqancha astar-avramni agʻdaribsoʻkardi. Qoshiq tishlarimga tegib taraklar, ovqat koʻksimga, tizzalarimga toʻkilardi. Otamning qoʻzlarijahldan dum-dumaloq boʻlyb ketgandi. «Tezroq ye, yaramas! Boʻlmasa xuddi kuningni koʻrsataman!» Qoʻrqqanimdan ogʻzimni ochdim, issiq shirguruch tilimni kuydirdi, ogʻriqdan sal boʻlmasa chinqirib yuboray dedim. Yutishga qancha harakat qilmay, yutolmasdim.

Shundan keyin shirguruchni naq otamning basharasiga tuflab yubordim. Oʻ meni polga uloqtirdi-da, bir shapaloq urdi. «Voy itdan tarqagan la’nati! Eshak»— deb soʻkingancha soqoli bilan yuzini sochiqqa artardi.

Men uyni boshimga koʻtarib yigʻlab yubordim. Xakki amakim meni qoʻliga koʻtarib oldi. «Voy, jinnivo-ey...— qoʻlida tebratgancha derdi u. — Axir, shunaqayam qiladimi odam, tagʻin otasining basharasiga tupuradimi-a? Qani, ogʻzingni och-chi, menga bir koʻrsatchi...» Men baqirib yigʻlagancha ogʻzimni ochdim. Amakim birdan bor ovozi bilan oh-voh qilib yubordi: «Hoy akajon, yigitchaning ogʻziga bir qaragin-a. La’nati kasal bechorani qay ahvolga solib qoʻyibdi! Bulgʻatibdi, haromlabdi. Tili boʻlsa qip-qizil, shishib ketibdi!.,» Amakimning xotini ham yugurib kelib, u ham oh-voh qila boshladi. «Bunday kasallikning birdan-bir davosi aroq!— dedi Xakki amakim.— Uning tili karach boʻlib ketibdi, uni aroq bilan halollash kerak...» Aroq degani nimaligi. haqida oʻsha vaqtda hali tasavvur ham qilolmasdim. Oʻsha yakshanbadayoq otam, amakim bilan oshna-ogʻaynilari ichkilik hamda gazakka mayda-chuydalar sotib olib, bogʻchaga gilam solib, gulxan yoqib ziyofat boshlashdi. Meni ham boqqa birga olib ketishdi. Ular yeb-ichib, ashula aytishayotganda men bir oʻzim daraxt tagida oʻynab oʻtirdim. Keyin ular goʻsht pishirib, yana ichishdi, ovqat yeb, ashula aytishdi. Meni ham ovqatga chaqirishdi. Lekin men ularning oldiga bormadim, hech narsa yegim kelmasdi. Shoʻnday qilib oradan ancha vaqt oʻtgach, chanqab suv ichgim keldi. Xuddi shu vaqt Sayfi amakim buloqdan koʻzaga suv toʻldirayotgan ekan. Men unga yaqinlashdim-da, chanqovimni bosish uchun suv soʻradim. Birdan Xakki amakim sakrab turdi-da, bizga yaqinlashdi va: «Shoshma, Sayfi, men unga hozir issiq suv beraman. Yura qol»,— dedi. U meni. mayda-chuydalar turgan joyga boshlab keldida, stakanni toʻldirib qoʻlimga tutqazdi. Men hech narsadan shubhalanmay hammasini ichib yubordim. Ichishim bilanoq nimadir tomogʻimni kuydirib, a’zoyi badanimni chidab boʻlmas darajada lovillatib yubordi. «Ah, Xakki amaki, onangni peshkam!»—deyishga ulgurdimu gurs etib yiqildim. Atrofimdagilar chapak chalib, qichqirib yuborishdi, men oʻlgan oʻlikday uyquga ketdim. Ertasiga ertalab kasaldan butunlay forigʻ boʻldim, tilim ham, tomogʻim ham top-toza boʻlib, ogʻriqlarim ham taqqa qoldi. Ushandan beri, aftimni bujmaytirgancha aroq ichayotganimda doim Xakki amakim koʻz oldimda turadi.

«Palov olib kelib beraymi?»— deb soʻradi xotinim. «Yoʻq, keyinroq,—deb javob qildim,—radioni qoʻyib yubor-chi, boʻlmasa soʻnggi axborotni eshitolmay qolamiz». «Axborot-paxborotlaring bilan jonga tegding. Ular nimaniyam e’lon qila qolishardi? Hammasi oldindan ma’lum-ku».

U radioni qoʻydi. Mayin muzika sadosi eshitildi.

Nonni tuxumning sarigʻiga botirgancha, ishtaha bilan yedim. Yana bir qultum aroq ichdim. Chekdim. Stulga suyanib, kerishdim. Eshikni taqillatishdi. Oʻgʻlim oʻrnidan sakrab turdida, hushtak chalgancha eshik ochgani yoʻnaldi.

«Hushtak chalma!—deb qichqirdim uning ortidan,— Kechasi hushtak chalishmaydi». Hushtak ovozi tindi.

«Nega, dada?»— deb soʻradi qizim. Esimda, onam menga: «Kechasi hushtak chalmagin. Gunoh boʻladi! Boshimizga gʻam-kulfat chaqirgan boʻlasan, ajinayu jinlar-ni...»— derdi.

«Ijarachi kelipti,— dedi oʻgʻlim.— Bugun nechanchi chislo va otang ijara haqini qachon toʻlamoqchi. deb soʻrayapti.»

Ijara haqi? Men stulda qaddimni rostladim. Xotinim oʻrnidan turib, eshik tomon yoʻnaldi. U nima dedi, eshitmadim, odatda esa eshik tagida gapiriladigan gaplar bu yerga juda yaxshi eshitilib turardi. Balki, faqat umidsizlik insonni mayda-chuydalardan ham lazzatlanishga majbur qiladimi? Axir, hamma odamlar ham mayda-chuydalarning ulugʻvor ahamiyatini tushunisharmikin? Yoki ularning ahamiyati butunicha odamlarning orzu-umidlari, ularning boyliklari hamda davlatmandliklariga bogʻliqmikin?..

Xotinim qaytib kelib, oʻz joyiga oʻtirdi-da, indamay ovqatini yeya boshladi.

«Namuncha shoshishmasa!— deya gap boshladi asabiy holda.— Boshliqligingdan oʻrgildimu — ijarachimishlar! Koʻzga tushgan choʻpga oʻxshamay oʻl!..»

Radioda yangiliklarni eshittirishayotgandi. Demak, soat yetti boʻlibdi. Ayol yurakka gʻulgʻula soladigan ovozda har bir soʻzni aniq talaffuz etgancha gapirardi: «Toʻrt qurolli anarxist jandarm qoʻmondoni, armiya generali Komoliddin Eken shtabga borish uchun oʻz rezidensiyasidan chiqib kelayotganda hujum qilganlar. Otishuv natijasida bir anarxist oʻldirilgan, yana bittasi esa yarador holda ushlangan.»

Daf’atan burnimga aroqning hidiyu bodringning xushboʻy isi urildi. Demak, birdan tushunib qoldim, butun shu vaqt ichida men ularni payqamagan ekanman-da. YO dimogʻimga oʻtirib qolgan, yo fikrim chalgʻiganmikin? Beixtiyor yana bir hoʻpladim. Endi aroq achchiq tuyulib, koʻnglimni behuzur qilib yubordi. Oʻsha zahoti-yoq koʻnglimdagi avvalgi sarxushlikdan nishon ham qolmadi, qadam tovushlari eshitgan zahoti pirillab ketadigan kaptarlar misol uchib ketdi. Ularga qasdma-qasdlikka yana bir hoʻplam ichdim. Bir oz brinza hamda bir tishlam bodring bilan gazakbosti qildim. Tilim karach boʻlib qolganmi, nima balo? Yegan narsalarimning maza-matrasini his qilgan boʻlsam, oʻlay agar!

«Qani dars tayyorlashga joʻnanglar-chi—dedim katta oʻgʻlimga. «Menga bugun dars berishmadi.» «Bunaqasi boʻlmaydi»,— jahl bilan dedi xotinim.

Darvoqe, nima jin urib, ichyapman oʻzi? Nafsilamrini olganda, bu bema’ni mashgʻulot, oʻz-oʻzini zoʻrlashning oʻzginasi. Bil’aks, har qanday zoʻravonlik ham yovuzlik boʻlavermaydi, ba’zida uning natijasida oqillik ham kelib chiqishi mumkin. Shunday qilib, menimcha, oʻz-oʻzini majburlash tamoman tabiiy ravishda insonga hech boʻlmasa baxt zarrasini berolsa kerak. Axir, men oʻrganib qolganim yoki alkogolik boʻlganim uchun ichmayman-ku. Men oʻzimni majburlab ichaman, chunki shu taxlit, haligi aytganim baxtning bir boʻlagi-ni qoʻlga kiritishni umid qilaman-da. Men yana chekdim. Necha yildan beri yoki toʻgʻrirogʻi, oʻn yillardan beri oʻzimga-oʻzim: «Inson uchun eng qimmatlisi — bu hayot,— deb uqtiraman.— U atigi bir marta beriladi. Uni shunday yashash kerakki, oʻtmishingdan uyalmay, uni behuda oʻtkazdim, deb afsuslanmay, oʻlayotganingda: men hamma kuch-quvvatimni asosiy maqsadga, ya’ni insoniyatning ozodligi uchun kurashga qaratgan edim, deya ol...» Nahot-ki, hayot — bu faqat zoʻrlashdan iborat