Tasodifiy hikoya: eski latifalar 3 (kopr)
40 dan 80 gacha bo‘lgan istalgan juft sonni tanlang. Uni 3 ga ko‘paytiring. Keyin undan 11 sonini ...davomi

shundaki, bu shishani faqat zarariga sotish mumkin, xolos. Agar sen uni xarid qilgan narxingning oʻziga sotsang, xuddi kabutar uyasiga qaytganidek, yoningga qaytib kelaveradi. Shishaning bahosi asrlar mobaynida pasayib kelaverib, mana hozir hayratomuz darajada arzimas pulga teng boʻlib turganining sababi ham shu. Men oʻzim uni badavlat qoʻshnilarimning biridan sotib olib, bor-yoʻgʻi toʻqson dollar toʻlaganman. Endi uni sakson toʻqqiz dollaru toʻqson toʻqqiz tsent-ga sota olaman, lekin bir tsent ham qimmatiga emas, aks holda u oʻsha zahotiyoq yonimga qaytib keladi... Ana shu tufayli ham ikkita mushkullik mavjud: birinchidan, shunday gʻaroyib shishani arzimas sakson dollarga sotmoqchi boʻlsang, odamlar seni shunchaki hazillashayapti deb oʻylashadi. Ikkinchidan esa... U yogʻi keyin endi... Ochigʻini aytganda, hamma narsani miridan-sirigacha aytib berishga majbur emasman. Faqat bir narsani qulogʻingga quyib ol – shisha muomalada yurgan pulga sotiladi, xolos.
– Shu gaplarning bari haqiqat ekaniga qanday qilib ishonishim kerak? – deb soʻradi Keave.
– Ba’zi narsalarni hoziroq tekshirib koʻrishing mumkin, – dedi u odam. – Menga ellik dollar bergin-da, shishani olib, shu puling yoningga qaytishini xohla. Agar shunday boʻlmasa, qasam ichib aytamanki, savdoimiz pishmadi deyman-u, pulingni qaytaraman.
– Meni aldamayapsanmi mabodo? – soʻradi Keave.

Uy egasi haqiqatni aytayotganiga qasam ichdi.
– Tavakkal-da, boʻlmasa, – dedi Keave. – Buning zarari yoʻq-ku, axir.

Shunday deb, pulini uy egasiga berdi, u esa shishani uzatdi.
– Qani, shisha ichidagi shayton, – dedi Keave, – ellik dollar pulimni qaytar-chi.

U gapini tugatib ulgurar-ulgurmas, kissasi yana avvalgidek toʻlib qolganini sezdi.
– Bu chindan ham ajoyib shisha ekan, – dedi Keave.
– Mana endi xayrlashamiz, oshna, – dedi uy egasi. – Qani, bir joʻnab qol-chi, bu yerdan!
– E, shoshma! – dedi Keave. – Yigʻishtir bunaqa hazilingni. Ma, shishangni qaytib ol.
– Sen uning uchun menga narxiga nisbatan kamroq pul toʻlading, – dedi u odam mamnunlikdan qoʻllarini bir-biriga ishqar ekan, – endi shisha seniki. Menga esa bitta narsa kerak: bu yerdan tezroq qorangni oʻchirsang boʻlgani. – U shunday deb xitoy xizmatkorini chaqirishga qoʻngʻiroq qildi, xizmatkor esa Keaveni uydan chiqarib yubordi.

Qoʻltigʻida shisha bilan koʻchaga chiqib qolgan Keave oʻylay boshladi:

«Agar bu odam aytganlarining bari xaqiqat boʻlsa, rosa chuv tushgan koʻrinaman. Lekin u shunchaki laqillatgan boʻlsa-chi?»

Shunda u avvalambor yonidagi pulini hisoblab chiqdi: roppa-rosa qirq toʻqqiz amerika dollari va bitta chili tangasi ekan.

«Hammasi toʻgʻriga oʻxshaydi, – deb oʻyladi Keave. – Qani, endi uni boshqachasiga bir sinab koʻraylik-chi».

Shaharning bu qismidagi koʻchalar xuddi kema sahnidek top-toza, ustiga-ustak, peshin payti boʻlishiga qaramay, bironta ham yoʻlovchining qorasi koʻrinmasdi. Keave shishani yoʻl chekkasidagi ariqqa uloqtirib, indamay ketaverdi. Ikki marta oʻgirilib qaraganida qorindor, sutdek oqish shisha u tashlagan joyda yotganini koʻrdi. Keave ortiga uchinchi bor nazar tashlab, muyulishda burildi, lekin hali bir qadam ham tashlab ulgurmagandiki, nimadir tirsagiga kelib urilganini sezdi. Ne koʻz bilan koʻrsinki, baqaloq shisha bushlati[2] choʻntagini egallagan, uzun tumshugʻi tashqariga chiqib turardi.

«Bunisiyam rostga oʻxshaydi», – deb oʻyladi Keave.

Shundan keyin u nima qildi, deb soʻrarsiz. Doʻkonchadan shtopor[3] sotib olib, shahar tashqarisiga, kimsasiz dalaga yoʻl oldi. Ana shu yerda shishaning poʻkagini chiqarib olmoqchi boʻldi. Ammo u shtoporni poʻkakka burab kiritishga qanchalik urinmasin, shtopor shu zahoti oʻz-oʻzidan qaytib chiqar, poʻkak esa bus-butun turardi.

«Poʻkakning qandaydir yangi turi», – deb oʻyladi Keave va shu lahzadayoq butun borligʻi xuddi bezgak tutgandek qaltirab ketdi, badanini muzdek ter qopladi: unda qoʻrquv uygʻongandi.

Keave bandargohga qaytar ekan bir doʻkonchaga duch keldi, unda allaqanday bir kishi chigʻanoqlar, orollarda yashovchi yovvoyi odamlarning soʻyillari, qadimiy tangalar, koʻhna ma’jusiy ma’budalarning haykalchalari, xitoy va yapon suratlarini, qisqasi, dengizchi dunyoning turli chekkalaridan sandiqchalarida olib keladigan xilma-xil lash-lushlarni sotib oʻtirardi.

Shu oʻrinda Keavening xayoliga yangi fikr keldi. U doʻkonchaga kirib, egasiga undagi shishani yuz dollarga sotib olishni taklif etdi. Doʻkondor avvaliga kulib qoʻydi, keyin besh dollar bermoqchi boʻldi. Biroq bu chindan ham gʻaroyib shisha edi – yer yuzida hali bironta shishapaz bunaqangi shisha tayyorlamagan, uning sutdek oqish tusi kamalakning jamiki ranglarida shunaqangi chiroyli tovlanar, ichida shunaqangi bir sirli soya raqs tushardiki, asti qoʻyaverasiz... Xullas, taomilga koʻra savdolashgach, doʻkondor Keavega oltmish kumush dollar berdi va shishani peshtaxtasining qoq Markazidagi javon tokchasiga joylashtirib qoʻydi.

«Endi nima boʻlarkin? – degan fikr oʻtdi Keavening xayolidan. – Men uni oltmish dollarga sotdim, holbuki oʻzim ellik dollarga, ochigʻini aytganda, undan ham arzonga sotib olgandim, chunki bitta tangam chili dollari edi-da. Endi bu yogʻini yana bir bor tekshirib koʻramiz».

Shu xayollarda Keave kemaga qaytdi, sandiqchasini ochib qaraganida esa shisha shu yerda ekanligini koʻrdi: undan avvalroq yetib kelibdi. Kemada Keavening Lopaka degan bir doʻsti bor edi.
– Ha, nima gap? – deb soʻradi u. – Sandiqchangga namuncha tikilib qolmasang!

Ular kubrikda[4] ikkovlon edilar, Keave oʻrtogʻini sir saqlashga qasam ichirib, bor gapni aytib berdi.
– Aqlga sigʻmas hodisa, – dedi Lopaka. – Nazarimda, bu shisha sening boshingga baloyu kulfatlar yogʻdiradigan koʻrinadi-yov. Juda boʻlmaganda bitta narsa aniq: senga qanday falokat tahdid solayotganini oʻzing bilasan. Modomiki, shunday ekan, bu ishdan biron foyda chiqarib olishni oʻylash kerak. Nimani xohlashingni yaxshilab fikrlab koʻrgin-da, shishaga uni amalga oshirishni buyur. Agar shisha aytganingni bajarsa, uni sendan oʻzim sotib olaman. Chunki koʻpdan beri bir narsani oʻylab yuribman – shxunaga[5] ega boʻlib, orollar boʻylab savdo bilan shugʻullanish orzuim bor.
– Bu menga toʻgʻri kelmaydi, – dedi Keave. – Men oʻzim tugʻilib oʻsgan Kon sohilida chiroyli uyim va bogʻim boʻlishini istayman. Quyoshning charogʻon nurlari derazalardan toʻkilib tursa, bogʻda gullar chaman boʻlib ochilib yotsa, derazalarda oynalaru devorlarda suratlar, stol ustida anvoyi dasturxonlar va oʻyinchoqlar boʻlsa – xullas, hamma-hammasi men bugun koʻrgan uydagidek yaraqlab tursa... Hatto mening uyim undan bir qavat balandroq va har tomonidan xuddi qirol qasri kabi ayvonlar bilan oʻralgan boʻlishini xohlayman. Ana shunday uyda begʻam-betashvish, doʻstlarim va qarindoshlarim bilan shod-xurram hayot kechirsam deyman.
– Bunday qilamiz boʻlmasa, – dedi Lopaka. – Shishani Gavayiga oʻzimiz bilan olib ketaylik, agar orzularingning bari amalga oshsa, boya aytganimdek, shishani sendan sotib olaman va oʻzimga shxuna soʻrayman.

Ular shunga qaror qilishdi va tez orada kema