Tasodifiy hikoya: Шафтоли факат йегламанг.
Turkiyaning Shom chegarasiga yaqin Gaziantep shaharchasida qizim tengi qizaloqqa ko‘zim tushdi. Pari...davomi

роман экан. Сўнгра унинг афт-ангорига ўғринча қараш қилди. Не кўз билан кўрсинки, бу қиз ўша – соябонли кепка кийиб олган талаба қиз бўлиб, ёноғида қора холи ҳам бор эди...
Йигит ҳеч тап тортмай қўйнидан "Болалар" гуруҳининг дискини чиқариб, берилиб ўқилаётган китоб саҳифаларига оҳиста қўйди. Қиз бир сапчиб тушди.
– Бу нима қилганингиз?
– Унутиб қолдирувдингиз-ку.
– Э, сиз ҳалигими?
– Ҳа, мен ҳалиги...
– Нима, ростдан ҳам бу менгами?
– Албатта. Сизни кечадан буён қидираман. Унақа эмас-да, қочиб кетдингиз, – деди Эрбек ҳазиллашиб.
– Вой, нега энди изларкансиз? – сўради қиз нозланган бўлиб.
– "Болалар"дан кўра "Божалар" яхшилигини айтмоқчи эдим, холос.
– Вой, атиги шугинагами?
– Йўқ, музқаймоқ ҳам олиб бермоқчи эдим.
– Эҳ, аттанг, насиб қилмаган экан-да, қаранг, – деди қиз киноя аралаш.
– Лекин эзгуликнинг кечи йўқ, дейдилар.
Улар эски қадрдонлардек суҳбатга тез берилиб кетишди. Атрофдаги турли йўловчилар уларни "эски танишлар экан" деган ўйга боришаётган бўлишса ажаб эмасди.
– Яхши бўлди, энди кетгунимизча мусиқа эшитиб кетамиз, – деди қиз ва сумкасидан диск қўйиладиган магнитофонни чиқариб, қулоғига эшитгич қулоқчинини жойлаштириб олди.

* * *
Қизнинг исми Фарида бўлиб, асли тошкентлик, Новосибирскдаги тиббиёт олийгоҳининг битирувчи курс талабаси эди. У ТошМИга ўқишга кира олмади. Холаси Сурайё шу ерда – Сибирнинг совуғини еб ўқиганди, жиянига суянчиқ бўлди. Ҳозирда у Иркутск касалхонасида институт йўлланмасига кўра ишларди. Фаридага "Сен ҳам йўлланмани шу ёққа олавер", дегани учун ўша томонларни ўрганиб қайтди. Энди Тошкентга бориб, ўтган йили бева қолган ойижонисидан маслаҳат олиб келмоқчи. Аммо ойижониси кўнмаса керак. Шундоқ ҳам йиғи-сиғи билан аранг битираяпти. Аммо Россия давлати учун ишлаб бермаса ҳам бўлмайди. Айтишларича, бир йил йўлланма билан ишлаганидан сўнг дипломни беришармиш. Наилож, шунчасига чидаган, бу ёғига ҳам сабр қилишга тўғри келади. Холаси ўша ёқда бир ёқутистонлик йигитга турмушга чиқди, энди жиянини ҳам тортмоқчи, шекилли.. Аммо ойижониси ҳеч қачон бунга кўнмаса керак. Сурайёнинг айтишича, Россияда тиббиёт ходимлари етишмасмиш. Шунинг учун ҳам яхши маош тўлашармиш. У баъзан "Ҳеч бўлмаса, эрга теккунингча шу ёқда ишлаб кўр, ўзингга сеп қил, борасан-да ўша Тошканингга", дерди.
Ва ниҳоят, бу масала жиддий тус олган чоғи, маслаҳатлашиш учун мана, Тошкентга кетаяпти. Онаси уни тезроқ турмушга узатмоқчилигини яхши билади. Унинг иш-пиши билан зиғирча иши йўқ. Телефонда айтишича, бир-иккита бойвачча йигитлар оғиз солишганмиш. Эрбек билан бўлса тасодифан танишиб қолишди. Ким билади, эҳтимол, бу автобус уларнинг тақдирларини ҳал қилувчи бир восита бўлиб хизмат қилар. Ҳар ҳолда Фарида икки сутка зерикмайдиган бўлди, ўзига яхши суҳбатдош топиб олди. Яхшиямки, олдинги ўриндиқда ўтирган ўзи ўзбек бўлсаям ўрисбашара, шапкасини қийшайтириб кийиб олган индамас мўйсафид кишига шерик бўлмади. Тошкентга боргунича нақ ёрилиб кетарди. "Тавба, ҳали автобус жилгани йўғу хуррак отишини", – деб қўйди қиз хаёлан.
– Худога шукр, – деб юборди қиз ва овози баралла чиқиб кетганидан ўзи хижолат бўлди.
– Нима дедингиз? – сўради Эрбек.
– Худога шукр, ватанимизга кетаяпмиз. Эҳ, тезроқ юра қолсайдик. Ойижонимни шунақаям соғиндимки, – дея чиройли керишиб эснаб олди у ва "Сиз-чи?" дегандай йигитга нигоҳ ташлади.
– Мен ошга масаллиқ олгани кетаяпман.
– Қўйсангиз-чи, топган гапингизни қаранг-гу!
– Рост. Ўлай агар. Директоримиз айтди. "Ҳақиқий ўзбекча палов тайёрлаб кўрсатасан", деди.
– Нима, ошпазмисиз?
– Йўқ. Сизга ўхшаган паловхўрман.
– Мен паловни ёқтирмайман. Пиширишни-ку, умуман билмайман.
– Нон пишириш, таппи ёпишни-чи?
– Фу, – деб қўйди қиз бурнини жийириб. – Мен бўлғуси шифокорман, билдийиз. Унақа антисанитарияларни менга гапирманг.
– Қишлоққа эрга тегсангиз, нима қиласиз?
– Биринчидан, мен ҳеч қачон қишлоққа эрга тегмайман. Иккинчидан, инсон қаерда бўлмасин, ўша ерга мослаша боради. Маданият масаласи ҳар кимнинг ўзига, иннайкейин ануви, фаросатигаям боғлиқ. Нима, сизларда аёллар таппи қилишадими?
– Йўқ. Газимиз бор.

– Нега бўлмаса унақа деяпсиз?
– Чўлу даштларда шунақа-да.
– Бўлиши мумкин. Лекин бу гаплар мен учун зерикарли. Келинг, мавзуни ўзгартирамиз.
Қиз ўрнидан туриб автобусга чиқаётган йўловчиларни бир-бир кузата бошлади. Автобус тобора тўлиб борар, одамлар ўртадаги йўлакчага ҳам тахтача қўйиб жойлашишарди.Олдинги ўриндиқлардан бирида мизғиб ўтирган ўрисча кепка кийган мўйсафид ёнига оппоқ соқолли, ўзига ярашган чопон ва дўппи кийган бир чол келиб жойлашди. Уни бу ўринга ўтиришни ҳайдовчилардан бири тавсия қилган кўринарди. Чунки ҳайдовчи "Ўша ерга бемалол жойлашаверинг, отахон. Ҳангомалашиб кетасизлар-да", деб уқтирди. Аммо унга бўлғуси ҳамроҳ "гаплашадиганлардан эмас"га ўхшаб кўринди.
– Ассалому алайкум! – дея ҳамроҳига хурсандлик билан қўл узатди отахон.
Мизғиётган ҳамроҳи бир сапчиб тушди. Индамасдан, истар-истамас совуқ қўлини узатган бўлди.
– Яхшимисиз, оғайни?! Бирга кетарканмиз-да, а? Менинг исмим Низомхўжа. Ўзлариники-чи?
– Саидвафо, – деб қўйди нотаниш йўловчи шивирлаганнамо.
– Нима, Саидвафо дейсизми? Унда хотинингизга жа вафодор экансиз-да, а? – деди мўйсафид кулиб.
Саидвафонинг жавоб қайтаргиси келмай бўшашиб, нимжон қўлини тортиб олди. Аммо узоқ сафарда ўзаро суҳбат қуриб кетишга иштиёқманд Низомхўжа уни жим кетишга йўл қўймаслиги аён бўлди.
– Қаерликсиз, ошна? – деб сўради у.
– Я вообще маргиланский, – деб қўйди шериги русчалаб.
– Ие, ўзимизнинг Марғилонданми? Унда ҳамюрт эканмиз-ку! – деди Низомхўжа ва ўрнидан туриб кетиб, шеригини ҳам қўлидан тортиб турғизди-да, тор жой бўлишига қарамай қучоқлашиб кўришишга мажбур қилди. – Буни қаранг-а, вей. Мен олтиариқликман!
Саидвафонинг нурсиз юзидан тундлик йўқолиб, бир оз илиқлик юргандай бўлди.
– Сиз ўзимизнинг тарафларданмисиз? – сўроқда давом этди мўйсафид.
– Й-юқ. Ман узбек. В Россие сорок лет жил.
– Эҳ-ҳе! – хитоб қилди Низомхўжа, – унда тилимизниям бир оз унутибсиз дейман-а?
– Наверное, да.
– Нима, Россиялик бўлиб кетганмисиз?
Саидвафо яна "Ҳа" ишорасини қилди.
– Хотин, бола-чақалар, фарзандлар дегандек. Улар ҳам сиз билан яшашадими? – қизиқсиниб сўрашда давом этди мўйсафид.
– Юқ. Первая жена осталась в Маргилане. У неё были три мальчика и одна девочка. А в Новосибирске один сын. Он сейчас в армии служит, – деди Саидвафо ва негадир чуқур хўрсиниб олди.
– Э-ҳа. Бу дейман, Марғилондаги "мальчик, девочка"лар ҳам катта бўлиб қолишгандир-а?
Саидвафо "билмасам" дегандек елкасини қисиб қўйди ва бир оз ўйланиб тургач, овози қалтираб жавоб берди:
– Я их почти сорок лет не видел...
– Нима?! Неужели?!.. – хитоб қилди Низомхўжа.
Саидвафонинг кўзлари намланди ва дастрўмолини олиб артган бўлди.
– Да. Когда я уехал, они были ещё маленькие детишки, – деб қўли билан олдинги ўриндиқ бўйи ва унинг пастроғини кўрсатди. – Ну получилось так, что я их больше не видел...
– Это как? Тушунмадим!.. Нима, сиз уларни ташлаб кетувдингизми?
– Просто не смог вернуться. Думал чуть-чуть подзаработаю... Ну и потом женился, родился сын, шли годы, так быстро...
– Фарзандларингиз