Tasodifiy hikoya: Xoin sõngi qism.
Endi xoxlagan payti Irodani körishga borsam böladi. Chunki unashtirilganmiz... Uni qölidagi uzuk ...davomi

stol ustiga qo'ydim.
— Dastro'molchangni yonigda qoldirishing mumkin. — deyishdi menga. — Hadeb burningni tortaverma. Ba'zilarni qip-yalang'och holda plyajlarga olib borib tashlaganmiz. Senga yana po'stin beryapmiz. Xursand bo'lgin.
— Meni qaerga jo'natishadi? — so'radim instruktordan.
— Kim bilsin? Mamlakat keng. Balki, tundraga, balki Sochiga jo'natishar. — yelka qisdi u. — Bor, hozircha kechki ovqatni tanovul qil. Yaqin kunlarda ovqat ko'rmasliging aniq.
Ovqatni men negadir o'zimni majburlab yedim. Ishtaham yo'qolgandek edi.
Kechasi meni yuk samolyotiga chiqarib noma'lum tomonga olib ketishdi.
— Hadeb o'ylanaverma. — tinchlantirgan bo'ldi instruktor. — Uzoqqa olib ketishmaydi. Bir yili senga o'xshagan bittasini bir yarim soat samolyotda aylantirib, shundoq kursimizning devori ostiga tashlab ketishgan. Shunaqasiyam bo'lib turadi.
Nihoyat samolyot qo'ndi. Meni samolyot ichidayoq hammayog'i berk mashinaga o'tqazib yana uch soatlar chamasi olib yurishdi.
— Chiq, yetib keldik! — buyurdi menga instruktor.
Chiqdim. Qarshimda o'rmon.
— Ikkita shart bor. — uqtirdi u. — Bu yo'ldan o'z maqsading yo'lida foydalanmaysan va ajaling yetmaguncha o'lmaysan. Omadingni bersin!
O'sha mahal maydalab yomg'ir yog'ardi. Qarshimda esa, poyonsiz o'rmon. Ovqat ham yo'q. Butkul notanish, kimsasiz joylar. Qaerga yurishni bilmay qoldim. Shunda instruktorning so'zlari yodimga tushdi:
— Agar qaerga borishni bilmasang, suv omborini qidir! Qaerda katta suv bo'lsa, o'sha yerda uylar ham albatta bo'ladi. Odamlar suvsiz hayot kechira olishmaydi.
To'g'ri, egnimda po'stin bor xolos. Ich kiyim ham yo'q. Agar katta suvni topsam, o'zimni tashlashim, shunda odamlar meni cho'kyapti deb o'ylab qutqarib olishlari mumkin. Bizning odamlar rahmdil. Cho'kayotganlarga qo'l ko'tarishmaydi.
Men eng baland daraxtni topib ustiga chiqdim-da, uzoq-uzoqlarga nigoh tashladim. Yo'q, hech narsa ko'rinmaydi.
Faqat katta yo'lni ko'rdim.

* * *

Daraxtdan tushib mo'ljalim bo'yicha ketaverdim. Bir yarim soat deganda o'sha yo'lga yetib keldim. So'ngra kun bo'yi ko'zdan pana joyda berkinib yotib yo'lni kuzatdim. Eng asosiysi, bu yaqin atrofda harbiy qism bor-yo'q ekanini aniqlashim lozim edi. Negaki, birinchi harakatdayoq ularning qo'liga tushish g'irt ahmoqlik.
Tunda berkingan joyimdan chiqdim-u, daraxtlarni panalab-panalab ketaverdim. Birinchi chorrahaga yetganda yana berkindim. Bu yerda mashinalar ko'proq edi.
Yotish asnosida chiroqlar yorug'ida mashinalarning davlat raqamlariga razm soldim. Bildimki, men Ural-Sibir hududida ekanman. Nimayam qilardim? Boshlanishi yomon emas…
O'qib yurganimizda aytib berishgandi. Bir bechora kursantni samolyotdagilar adashib tundraga tashlab ketishibdi. Kursant odamlarni qidirishga tushadi. Uyoqdagilar esa, xato tufayli uni tashlab ketishganini anglab qolishadi. Sababi, kursant tashlab ketilgan joydan ming-bir yarim ming chaqirim uzoqlikdagina odamlar yashasharkan. Tezda qutqaruv otryadi ishga tushgan. Ikki hafta qidirib ham kursantni topa olishmagan va uni o'ldi deb e'lon qilishgan.
Oradan sakkiz oy o'tib kutilmaganda telefon jiringlaydi. Qo'ng'iroq qilgan o'sha kursant edi. U sakkiz yuz chaqirim ovqatsiz, suvsiz o'rmon kezib odamlarni qidiradi. Nihoyat bir kuni kiyik ovlovchilarga ro'baro' bo'ladi-yu, joni orom topadi. Ovchilar uni ovqatlantirishadi, kiyintirishadi…
Ha, menga rostdan ham omad kulib boqqanga o'xshaydi. Ural tundra emas.

* * *

Tunda sekin yurib ketayotgan yuk mashinasiga chiqib olib sakson chaqirimlar yo'l bosdim va aholi punktiga yetib oldim. Katta posyolka ekan. Piyoda, berkinib, militsionerlarning e'tiboriga tushib qolmaslik maqsadida ehtiyotkorlik bilan posyolkaga kirib bordim. Yo'q, bu yer ancha xavfli edi. Tez orada ko'ngilsizlik yuz berishi mumkin. Tramvay bekatining oxirgisiga yetganda unchalik katta bo'lmagan zavodga ko'zim tushdi. Ichkariga kirdim. O'ylaganimdek, menga hech kim e'tibor bermadi. Zavod hovlisini bir aylanib o'tdim-da, bino ichiga kirdim. Bu yerda erkaklar yechinish xonasi bo'lishi kerak edi. Zinalardan tez yuqoriga ko'tarildim-da, o'sha xonani topib egnimdagi po'stinni tashlab yubordim. Yaxshilab yuvingach, shkaflardan birini ochib u yerga ilingan kiyimlarni kiydim. Juda tez harakatlanishim lozim edi. Xudo ko'rsatmasin, birov kirib qolsa…
Kiyimlardan tashqari, o'zim uchun picha pul, tramvay chiptasi, bloknotga o'xshagan narsalarga ham ega bo'lgach, tashqariga chiqib o'yladim. Xo'sh, endi hujjatni qanday to'g'rilayman? Tag'in instruktorning gaplarini esladim:
«Hujjat doim pul bilan yonma-yon yuradi. Masalan, aeroportlarning jamg'arma banklari, kreditga savdo qiluvchi do'konlarning bo'limlari orasida…»
Oxirgisini tanladim.
Bir necha soat turli aloqa bo'limlari atrofida daydib yurishim avvaliga ish bermadi. Menga o'zimning bo'yimga mos, ko'rinishi ham o'xshab ketadigan odam zarur edi. Izlay-izlay, oxiri o'sha odamni topganday bo'ldim.
«Mijozim» navbatda tura-tura, zerikdi shekilli, pasportini cho'ntagiga tiqdi-da, tashqariga yo'l oldi. Men ham orqasidan chiqdim.
Shoshilmasdim. Xotirjam edim. Ertami-kechmi, Xudo xohlasa, o'sha pasport meniki bo'lishini bilardim.
Kinoteatr yoniga yetganda, u olomon orasiga kirdi. Men ham darrov yetib olib unga judayam yaqin bordim va bir qo'lim bilan tirsagiga urib qo'ydim. Maqsadim, uni chalg'itish edi. Chalg'ita oldim. Orqaga burilganidan foydalanib boshqa qo'lim bilan cho'ntagidagi pasportni oldim. Bu ishni qandaydir soniyalar ichida bajardim desam ham bo'ladi.
— Kechir, og'ayni, bilmay qoldim. — turtganim uchun uzr so'ragan bo'ldim-da, o'zimni chetga oldim.
— Hechqisi yo'q. — dedi u xotirjam ohangda.
Pasportning ichida pul bor ekan. Sanab ko'rdim. Shahardan chiqib ketishga yetmas ekan. Buncha pulga ega bo'lish uchun shahar transportida bir necha soat daydib yurishga to'g'ri keldi. Begona katmonlarni kovlashtirganimda vijdonim umuman qiynalgani yo'q. Kursimizda shunga o'rgatib tashlashgan. Faqat topshiriqni bajarish to'g'risida o'yladim. Axir, doim ortga o'girilaversangiz, oldinga bosib bo'lmaydi.
Kechqurun shahardan chiqib ketdim. Endi mening yangi familiyam, ismim, uy manzilim, xotinim bor. Kunduzi sotib olgan yangi kiyimlarim o'zimga juda yarashib turar, cho'ntagida esa, turli katmonlarni kovlashtirib o'margan pullar joylangan, qo'limda «xotinim» pishirgan mazali ovqatlar-u, yo'lga kerakli mayda-chuyda narsalar solingan kichik jomadoncha bor edi.
Poezda chiqdim.
— Qaerga ketayapsiz? — qiziqsinib so'radim kupeda o'tirgan qo'shnimdan. — Ha, yo'limiz bir ekan. Keling, tanishaylik!

* * *
Poezd meni navbatdagi topshiriqni bajarish uchun belgilangan geografik hududga olib ketdi. Lekin biz manzilga naq olti soatga kechikishimiz ma'lum bo'lib qoldi. Yo'lovchilar so'kinib baqir-chaqir qila boshlashdi. Kuzatuvchilar ularga poezd bundan-da tezroq yura olmasligini uqtirishardi. Ammo ishga, mehmonga shoshilayotgan odamlarning qulog'iga bu uqtirishlar kirmasdi. Men bo'lsam xotirjam edim. Chunki, meni begona shaharda hech kim kutayotgani yo'q. Ishga ham kechikmayman. Faqat… Baribir