Tasodifiy hikoya: ПРАКТИКАДА……………
Салом. Мен педагогика институтининг 5-курсида укиётганимда мени практикага кишлок мактабларидан бири...davomi

uzmay tayinlagan bo'ldi tarbiyachi.
— Yo'q, yiqilmayman!.. O'rganib ketganman…
— Bo'pti, boraqol!.. Faqat birpas aylangach, qaytib kelgin!..
— Xo'p bo'ladi!..
Vali xursandligi ichiga sig'may, aravachaning g'ildiraklarini qo'llari bilan tez-tez aylantirgancha tashqariga yo'l oldi…
Birinchi qavat emasmi, u ko'z ochib yumguncha tashqariga chiqib oldi…
Havo ochiq edi. Quyosh charaqlab turibdi. Esayotgan mayin shabada odamning bahri-dilini ochadi…
Darvoza yonida hech kim ko'rinmadi. Qorovul chol hov narida yerga to'kilgan xazonlarni supurgi bilan to'plab astoydil qopga joylayapti…
Vali xuddi osmonni tomosha qilayotgan bo'lib, qaysidir qo'shiqni xirgoyi qilgancha aravachasini ko'chaga yo'naltirdi. Bildiki, hech kim unga e'tibor bermadi. Aravachani yanada tezroq yurgazib serqatnov yo'lga chiqdi. Har-har zamonda orqasiga o'girilib olishni ham unutmadi…
Xayriyat, ichkaridagilar bilishmadi. Endi bemalol boshi oqqan taraflarga ketaversayam bo'ladi…
Qiziq, o'zi yashagan axlatxona uzoqmikan-a?.. O'sha yerga yetib olganda-ku, ko'pchilik bolalarni tanirdi…
Eh, nima bo'lsa bo'lar. Baribir bu yerlarda qolmaydi. Ketadi. Ketaveradi…
***
“Aniq bilaman, hozir anavilar meni qidirishayapti. — o'yladi Vali astoydil oldinga intilarkan. — Agar, tezroq bu yerlardan ketib olmasam, tutib olishadi. Tag'in o'sha sassiq yerga opkirib qo'yishadi…”
Taxminan bir-ikki chaqirim yurgach, charchadi. A'zoyi badanidan ter quyilib g'ildirak aylantirishgayam xoli kelmay qoldi…
Sekin chetroqqa o'tib atrofga alangladi. Yo'l chetida pistachi kampirdan bo'lak odam yo'q. Faqat o'tkinchi piyodalar juda ko'p ekan bu yerlarda…
Vali qorni ochib borayotganini his etib pistachining stolidagi rang-barang konfetlarga tikilgancha tamshanib qo'ydi…
Kampir uning holatini sezdimi, qo'li bilan o'ziga chorladi.
— Hoy, bola, beri kel!..
Vali indamay kampirga yaqin bordi.
— Qaerdan bo'lasan? — so'radi kampir unga achinish bilan tikilib.
— Hech qaerdan. — lab burib javob qildi Vali.
— Voy, Xudoyim, uying yo'qma?..
— Yo'q.
— Ie, unda qaerda yashaysan endi?..
— Bilmasam…
Kampir rahmi keldi shekilli, stol ustidagi konfetlardan uch-to'rttasini olib Valiga tutqazdi.
— Ma, manavilarni yeb ol!.. Oyog'ingga nima qildi, bolam?..
— Oyog'imgami?.. E, mashinadan yiqilib tushgandim. Do'xtirlar kesib tashlashdi…
— Voy, voy, voy!.. Bechora bola-ya!.. Rosa yig'lagandirsan-a?.. O'mon og'ridimi?..
— Yo'-o'q, yig'lamadim… Uxlatib qo'yisharkan… Tursam, kesib bo'lishibdi…
Kampir bosh chayqay-chayqay, o'rnidan turib ketdi.
— Menga qara, katta bo'p qopsan… Koshki meni uyimda tinchlik bo'lsaykan, sen sho'rlikni opketib boqsam… O'g'illarim g'irt piyonista… Seni sig'dirishmaydi…
— Kerakmas, xola, o'zim bir amallayman! — dedi Vali iyagini ko'tarib. — O'rganib ketganman…
— Xo'sh, qanday qorin to'ydirasan ko'chada yurib?.. Hozirgi zamonda senginaga juda qiyin bo'ladi-ku!.. Menga qara, pul topish yo'lini o'rgataymi?..
Vali kampirga sinchkovlik bilan tikilib qoldi.
— O'rgataymi? — davom etdi kampir. — Sen-chi, tilanchilik qilgin!.. Uyati bor ekanmi?.. Ana, ko'chada nima ko'p mashina ko'p… Hov anavi svetoforgacha borvolsang, o'sha yerda turib tilanaverasan… Qorningam to'yadi, cho'ntaging pul ko'radi, bolam!.. Xo'sh, nima deysan?..
Vali biroz o'ylab turgach, kulib qo'ydi.
— Ma'qul, xola!.. To'g'ri aytdingiz… Hoziroq boshlayman…
— Voy, umring uzoq bo'lsin, bolajonim!.. Boraqol, Xudo yo'lingni bersin iloyim!..
Haqiqatan, pul topish yo'lini topolmay turgandi. Valiga kampirning ko'rsatgan yo'li juda ma'qul kelib aravachasini g'ildiratgancha chorraha tomon yugurtira ketdi…
***
Go'dakligidan ko'chada katta bo'lgan Vali uchun katta yo'l o'rtasida uyoqdan-buyoqqa yurish qo'rqinchli emasdi. Mashinalarning g'iz-g'iz o'tib turishi ham odatiy hol edi…
U qizil chiroq yonib mashinalar to'xtashi bilan oldindagi “Neksiya” ro'parasiga yaqin bordi. Va ikki qo'lini oyna tomon cho'zdi.
— Amaki, sadaqa qiling!..
Haydovchi oynani ochib unga birpas qarab olgan bo'ldi-yu, cho'ntagidan yuztalik chiqarib uzatdi.
— Ma, ol, bola!.. Eh, hayot-a, hayot!..
Vali hovliqib pulni oldi-da, cho'ntagiga tiqib keyingi mashina tarafga qarab yurdi.
— Sadaqa qiling!..
Shu taxlit ikki soatcha chorrahada yurib pul yig'di. Gulnoz opa olib bergan yupqagina kostyumining ikki cho'ntagi pulga to'lib ketdi… Bolaga yanada jon kirdi…
Shu payt kimdir orqadan kelib aravachani yo'l chetiga sudrab ketdi. Kutmagandi. Vali jonholatda ortiga o'girilib qaradi. Aravacha yetaklab borayotgan yigit taxminan yigirma yoshlarda bo'lib, ozg'indan kelgan, yuzlariga husnbuzar toshgan, basharasi qo'rqinchli edi.
— Ha, yigitcha, pul ishlayotganmiding?.. — yo'l-yo'lakay xoxolab kuldi u. — Bizning “tochka”da-ya?..
Vali javob berishga ulgumay qoldi. Yigit uni ko'p qavatli uylar oralig'iga olib bordi. Atrofda hech kim yo'q edi…
Qo'rqib ketdi. Hozir pullarini olib qo'ysa-ya!?.
Shosha-pisha ikki qo'lini pul to'la cho'ntaklariga tiqib oldi…
Bir mahal podyezdlarning biridan ikkinchi yigit chiqib keldi.
— Opkeldingmi “delovoy”ni?.. — so'radi u sherigiga ma'noli qarab qo'yarkan.
— Ha, qarasam, ja astoydil ishlayapti… “Shustriy”ga o'xshaydi bu cho'loq!..
— Xo'sh, nima qilamiz buni?..
— Nima qilardik?.. Agar ko'nsa, yotoqqa oborib anavilarga qo'shib qo'yamiz. Ko'nmasa, dabdalasini chiqaramiz-u, ketaveramiz…
— Vey, yigit, — nihoyat podyezddan chiqqani Valining tepasiga keldi. — Nimaga bizning “tochka”da tilanyapsan?..
Vali unga yeb qo'ygudek tikildi.
— Siznikimas u yer. Tilanaveraman…
— Vey, katta ketma!.. Hozir abjag'ingni chiqarib qo'yaman!..
— Chiqarolmaysiz.
— Menga qara, bolani qo'rqitma! — dedi aravacha yetaklab kelgan yigit sherigiga. — Avval yaxshilikchasiga gaplashaylik!.. Bolakay, bizda bir taklif bor. Nima deysan?..
— Aytavering! — dedi Vali o'zini yo'qotmay.
— Hozir biz seni yotoqxonaga oboramiz. U yerda o'zingga o'xshagan bolalar yashaydi. Baribir ko'chada yotmaysan-ku!..
— Keyin-chi?..
— Har kuni mana shu yerga kelib tilanchilik qilasan. Lekin pullarni bizga topshirasan. Senga “dolya”ngni ajratib berib turamiz.
— Topshirmasam-chi? — so'radi Vali hamon qo'llarini cho'ntakdan olmay.
— Topshirmasang, o'lasan! — ikkinchi yigit qo'lini musht qilib Valining iyagiga tiradi. — O'ligingniyam topisholmaydi…
Shu tobda kutilmagan hodisa yuz berdi. Vali sekin yerga qaragandi, ko'zlari yerda dumalab yotgan toshga tushib qoldi. Shosha-pisha toshni qo'liga olib zarb bilan tepasida turgan ikkinchi yigitning boshiga tushirdi.
— Ih, maraz!.. — yigit qonga belangan boshini ushlagancha yerga engashib qoldi. Sherigi esa, Valining bo'ynidan bo'g'ib olgandi.
— Shunaqami?.. Hozir o'ldiraman sen xunasani!.. O'l!.. Bo'g'ilib o'l!..
Vali qancha chiranmasin, uning qo'llaridan bo'shala olmasdi. Endi-endi nafasi qayta boshlaganda kaltak yegan yigit joniga oro kirdi.
— Qo'lingni tort! — sherigini itarib yubordi u. — Jinni bo'lganmisan? Hali ish beradi bu bola!.. Aravani yetakla!..
Yigit itoatkorona aravachani yetaklab noma'lum tomonga keta boshladi. Sherigi ham qonagan boshiga ro'molcha