Tasodifiy hikoya: Ozodam bilan 2
Hullas yana yozishga qaror qildim. Pahtada ozoda bilan telfonda ancha suhbatlawib yurdim, ancha munosabatlarimiz jiddiylawib bòlgandi. U juda tóq oiladan edi, biz ham qolishmasdik aslida. Bizni zavoddimiz boridi. Uni dadi harbiy onasi akusherka glavrachi edi. U esa yolĝiz qiz,ekanligini bildim. Uni yanayam qanday ramantikalar kutyotganini sózlab berardim va orzular qilardik. Hullas Pahta mavsumi tugab biz shaharga qaytdik. Óqish 1haftadan keyin boshlanishini aytishdi. Manga u qaror yoqmadi va uy...davomi

kim sen bilan qo'l berib ko'rishmaydi. Mahallada sen bir tiyinga qimmatsan. Akam masalasiga kelsak, seni xudoga topshirdim. Xudoning o'zi hisob-kitobingni qiladi albatta. Endi bo'lsa, quyidagi she'rni sinchiklab o'qi. Yodlab olsangam qarshi emasman. Bu she'rni senga atab yozdim, erkak!..»

— Men marazni hech qachon do'stimsan demiyurman,
— Marazning tovog'idan qirmoch ham yemiyurman.
— Laxta-laxta qon yutib, ezginga evrilsam-da,
— Marazning himmati-yu taftidan toniyurman…

Mirsoli xatni o'qib bo'ldi-yu, bir muddat sukutga toldi. Keyin esa Shavkatga yuzlandi.
— Senam o'qib ko'r, nima deb yozganini bilvolasan.
Shavkat e'tibor bilan xatni o'qidi va kutilmaganda qo'llarini musht qilib so'kindi.
— Bir jihatdan yurtga ketganing durust edi, — dedi u bosh chayqab. — Puling bo'lsa bor, o'sha yoqda katta bir supermarket ochib tinchgina tijorat qilsang, bugungiday ishlar bo'lmasdi.
— Vey, do'st, — dedi Mirsoli tutoqib. — Sen-u biz mentlarning kundalik nishonimiz. Agar bu yerdagi ishlarni yig'ishtirib, yo'lga otlansam, shu kuniyoq qo'limga kishan solishadi. Chunki general tirikchiligining mazasi qochishini xohlamaydi. Mening pullarim evazigagina tilini tiyib yuribdi. Pul bermay-chi, o'-o'-o', kallamni sapchaday uzib tashlashga tayyor bo'ladi. Xullas, bizning ishda yo turma, yo o'limni tanlash zarur. Ikkoviniyam istamasang, kerakli odamlarga pul uzatishing zarur bo'ladi. E, yo'-o'q, yurtga qaytish uchun allaqachon yo'llar bekilib bo'lgan bizga.
— Baribir bir kunmas bir kun qamashadi. Buniyam bilasan. Tavakkal qilaylik. Haliyam kechmas.
— Do'st, men uyoqda supermarket ochib, qanday ish yuritaman. Hisob-kitobda…
— Men o'zim yuritaman, — Mirsolining gapini kesdi Shavkat. — Sen nazorat qilib tursang bas. Qolganini qoyillata olaman, ishon!..
— Menga qara, — atayin gapni boshqa yoqqa burdi Mirsoli. — Sobir shoirmidi?
— Ha, qishloqda is chiqarishsayam shusiz o'tmasdi. O'rtaga chiqib shig'irini reklama qilardi ablah.
— Meni maraz debdi-ya, ko'rdingmi?
— O'zidan xabari yo'q-da! Uy ichi bilan haromxo'r-ku! Birovga kulishni kim qo'yibdi ularga!?.
— Sening gaplaring to'g'ri. Bir jihatdan qishloqqa ketvorsak yaxshi ish bo'lardi. Enalarim rahmatlilarning qabrini har kuni ziyorat qilardim. Birovdan qo'rqmasdim, haqorat eshitmasdim. Asosiysi, tinch uxlardim. Ishonsang, shu ishga qo'l urganimdan beri nuqul yomon tushlar ko'raman. Yarim kechasi uyg'onib ketaman-da, o'tiraveraman. O'ylayman, o'ylayman, qani o'ylarimning oxiri ko'rinsa…
— Ana endi o'zingga kelyapsan, — jonlanib ovozini bir parda ko'tardi Shavkat. — Kel, ertadanoq kazinongni sotish taraddudiga tushamiz. Hech qancha vaqt ketmaydi bunga. Haligiday Tarakanovga o'xshagani chiqsa, darrov sotib oladi. Sen ketsang, erkin nafas ola boshlashini biladi ular.
— Menga qara, shu atrofda bir tanishimning dala hovlisi bo'lardi adashmasam. O'zimizning o'zbeklardan edi. Vey, Grisha, rulni o'ngga bur! Dalalardan o'tsak, dala hovlilar boshlanadi. O'sha dala hovlidagi tok ostida o'tirib biroz dam olmoqchiman. Sizlar ham shu bahonada nafas rostlaysiz. Vadim, rozimisizlar?
— Rozimiz, — dedi Vadim qisqa-qisqa yo'talib. — Bu yerlarning havosiyam boshqacha ekan. To'yib nafas olaylik! Shahar qochmas.
Haydovchi mashinani yeldek uchirgancha bir zumda turnaqator, pana-pastqam dala hovlilarga yaqinlashdi.
— Hov anavi qizg'ish darvoza ro'parasida to'xtat mashinani! — dedi Mirsoli. — Vadim, sen bosh bo'lib kabob pishirasizlar. Ichimliklarniyam olib kiringlar ichkariga! Bir o'tiraylik!..

* * *
«Chamasi boshi berk ko'chaga kirib qolganman shekilli, — o'ylardi Mirsoli tok ostidagi kursida o'tirgancha atrofdagilarni kuzatarkan. — Shavkat ko'zimni ochdi. Topgan pulim aslida harom ekanini payqamadim, birovlarning so'ziga quloq tutmadim. Odam o'ldirdim, o'ldiraverdim. Bu gunohlarni yelkamda qanday ko'tarib yurish, xudoning huzurida qilmishlarimga qanday javob berish haqida sira o'ylab ko'rmadim. Endi-chi? Mana, bugungi kun ham qon to'kish bilan o'tdi. Qanchasini yer tishlatdim. Ularning oila a'zolari hozir qay ko'yga tushishgan ekan? Buniyam yolg'iz xudo biladi… Esiz, nega avvalroq o'ylamadim? Xomcho't qilmadim? Zo'r bo'lish menga nima beryapti? Harom-xarishdan bo'lak hech vaqo berayotgani yo'q. Munday mulohaza qilsam, men tengilar allaqachon uylanishgan. Uylanmaganiniyam hech qursa sevgan, ishongan qizi bor. Ular kun-u tun visolni orzulab yashashadi. Men bo'lsam, hech kimning mehriga sazovor, haqli emasman. Sobir to'g'ri yozgan. Qishloqdagilar azaldan qotilni yomon ko'rishadi. O'zlari ko'rishmasa-da, bir og'iz gap tufayli o'sha qotildan ochiqchasiga yuz o'girishadi. Iloji boricha undan nariroq yurishga intilishadi. Demak, meniyam xuddi shunday sovuq nigohlar bilan qarshi olishadi. Birov o'sha yaqin tevarakda menga qiz bermaydi. Qanday dahshat-a! O'zgalarning nafratini ochiq ko'z bilan ko'rib yashash rostakamiga dahshat! Nima qilay? Qanday yo'l tutay? Nima qilsam, qo'rqinchli, jirkanch o'ylardan nari bo'laman? Yo'q, yetar, bu hayot Shavkat aytganidek, yaxshilikka olib bormaydi. Bir kunmas-bir kun mendanam zo'rrog'i, abjirrog'i chiqsa, biznes ham, obro' ham bir pul bo'ladi. Anavi generalga o'xshaganlar esa boshqaning tovog'ini yalab, meni bir hamla bilan turmaga tiqadi. Ha, undaylar hech qachon do'stlik qilishmaydi. Nima qilsam bo'ladi? Shavkatni chaqirib, muddaomni aytaymi? Albatta xursand bo'ladi. Mening to'g'ri yo'lga qayta boshlaganimni eshitib terisiga sig'mas darajada quvonadi. Xudoyim, mening tavbalarimni qabul qilasanmi? Qabul qilmaysan. Buni vujud-vujudim bilan sezib turibman. Sen yorug' dunyoning o'zida menga jazo tayinlashni ko'zlaysan. Mayli, shunday bo'lsayam o'zingga shukr qilaman. Ammo… Kechir, xudoyim, men kirgan ko'chada ortga qaytib bo'lmaskan. Fikrlab ko'rsam, hech qanday iloj, imkon ko'rinmadi. Chunki o'zimdan o'tganini o'zim bilyapman. Men jonimni jabborga berib yig'gan davlatimni generalga o'xshash tekintomoqlarga topshirib qo'ygim yo'q. To'g'ri, hammasiga ko'z yumib shartta ketvorishim mumkin. Mening yo'limni hech kim to'sa olmaydi. Lekin aeroportgacha ham yetib bora olmasligimni bilaman. Tish qayrab turgan melisalar meni osonlikcha qo'yib yuborishmaydi. Turmaga sudrashadi. Mening esa turmada o'tirgim yo'q. Negaki, u yerda ham dushmanlarimning son-sanog'i yo'q. Bir kun yashatishmaydi kerak bo'lsa. Shunday ekan, o'zingga tavakkal qilaman, xudoyim. Boshga tushganni ko'z ko'radi-da! G'azablaringga bardosh qilishdan bo'lak choram qolmadi…»
— Do'st, mana, kaboblar ham tap-tayyor bo'ldi, — Shavkat Mirsolining xayolini bo'lib xontaxta ustiga bir tovoq o'zidan bug' taratayotgan kabob qo'ydi. — Yigitlar oshxonada o'tirisharkan. Biz Vadim bilan senga sherikchilik qilamiz-da endi! Qarshi emasmisan?
— Xayriyat, — dedi Mirsoli Shavkatga kulib qarab. — Chehrang ochilibdi. Xursandman. Biroq mening ko'nglimga chiroq yoqsa yorishmayapti. Yuragimga qil sig'mayapti.
— Sen kabobdan ol, ko'ngling yoziladi, — dedi Shavkat bir six kabobni Mirsolining qo'liga tutqazib. — Qorning ochgandir. Qani, do'stlar, oldik bo'lmasa!..
Mirsoli sinfdoshiga