Tasodifiy hikoya: Gagodan birinchisi bu
Mani hozi yowim 20da. Towkentda oqiman. Man öwa 16yowligimda kursga borardim manga kursni yowro hal...davomi

Dushman ta'qibida qolishdan, xasisga qarzdor bo'lishdan, nomardga muhtojlikdan xudoning o'zi asrasin!..
— Barakalla, — Samad bu gaplardan keyin dast o'rnidan turdi. Unga javoban Mehmonali, Muhsin ham tik oyoqqa turishdi.
Samad asta Mehmonaliga yaqinlashdi-da, yelkasiga qo'l tashladi.
— Seni kuchli, jasur desam, juda aqlli ham ekansan. Bu fe'ling menga ma'qul. Endi gapni cho'zmaylik-da, maqsadga o'taylik. Mehmonali, jasurliging, qo'rqmasliging, to'g'riso'zliging bir taraf, Mo'tash-u Soli qariya bir taraf. Ishon, agar islovotxonaga kirib men bilan ochiqchasiga olishishga ahd qilmaganingda, ko'zlarimga tik qarab niyatingni oshkor etmaganingda, manavinaqangi ishlar, gap-so'zlar bo'lmasdi. Seni har qanaqasiga tinchitish qo'limdan kelardi. Biroq sendagi shiddatni ko'rib, o'zim kabi qiynalganingni eshitib fikrimni o'zgartirishga majbur bo'ldim. Endi esa gapimni eshit. Shaharda Qo'ysinboy degan obro'li, puldor bir boyvachcha bor. Juda shinavanda, ko'ngli toza, dangalchi odam. Uyam menga ulush berib turadi. Evaziga men uni mentlardan, soliqchilardan, prokuratura xodimlaridan himoya qilib turaman. Maqtanishmas, judayam boy, ammo mendan o'lguday qo'rqadi. Shu odamning Jahongir degan yolg'iz o'zboshimcha o'g'li Rossiyada narkotikka aralashib qopti. Buyam yetmaganday, qo'lga olish jarayonida melisani o'ldirib qo'yibdi. Otasi yalinib xudoning zorini qilyapti. Agar kim o'g'lining aybini bo'yniga olib turmada o'tirib bersa, og'ziga siqqan pulni berarkan. Nima deysan? Sen boyvachchaning hojatini chiqara olasanmi?
Mehmonali suhbatda bunday keskin burilish yuzaga kelishini kutmagandi.
Ne deb javob qaytarishni bilmay garangsib qoldi.

* * *

Mehmonalining o'y-xayollari tamoman chalkashib ketdi. Qay biri haqiqatga yaqin, qay biri ziyonli ekanini anglay olmay halak bo'ldi.
«Samad g'irt mushtumzo'r, ashaddiy kallakesar, jinoyatchi, insof-u diyonatni unutgan, his-tuyg'ulardan mosuvo bir kimsa bo'lsa, — deya o'ylardi u javob berishga shoshilmay. — Aslida men shu kimsani tinchitish niyatida keldim. Ishlar esa butunlay chappasiga ketdi. Samad meni bir zarba bilan sindirdi-yu, hammasini o'zgartirib yubordi. Nima qilay? Qanday ishonay bu zo'ravonga? Shunaqa deyman-u, o'sha… Islovotxonadagi qo'lga tushishimdan to hozirga qadar menga yomonlik qilmadi. Aksincha, nuqul mening yonimni ola boshladi. Hatto, qariya, Mo''tabarniyam qarshimda tiz cho'ktirdi. Nega? Qaysi ko'rsatgan karomatim uchun bunday qildi? Nahotki, bularning hammasini mana shu turmada o'tirishga rozilik berishim uchun qilgan bo'lsa? Zo'rlik bilan, yoki shantaj qilib ham ko'ndirsa bo'lardi-ku! Xudoyim, menga to'g'ri yo'l ko'rsat! Qachongacha qoqinishda davom etaman? Qachongacha meni sinaysan? Ota-onamning tayini bo'lmadi, tog'am uydan mahrum qilib ko'chaga haydadi. Hammasini ko'rib, bilib, kuzatib turding. Shunda ham shukr qildim o'zingga. Sen bo'lsang, bir itqitding-u, qayoqdagi zinokor, iymonsizlar qo'liga topshirding. Ular keragicha ustimdan kulishdi. G'ururimni, erkaklik sha'nimni o'zlari istagancha toptashdi, oyoqosti qilishdi. Shundan keyin ham rahm qilmading. Mana, anavi go'rso'xtalar, ashaddiy kallakesarlarga ro'baro' qilding. Bu maraz o'zim ko'ngil qo'ygan ayolga ham ko'z o'ngimda egalik qilib turdi. Miq eta olmadim. Nima qilay? Qachongacha sukut saqlaysan? Qalbimga biror belgi yuborsang-chi! O'zing ko'rsatmagin, basharti hozir Samadga tashlanib qolsam, pichoqlabmi, otibmi o'ldirsam, nima qilarding? Qanday yo'l tutarding, xudoyim? Bilaman, sen meni iblis yetagiga kirganlikda ayblay boshlaysan. Demak, bo'rining yesa ham, yemasa ham og'zi qon bo'lganidek, har qanaqasiga aylantirmay, qay yonboshimga ag'darilmay, baribir halovat bermaysan. Xotirjamligimni o'zimga qaytarmaysan. Unda mening oldimda bittagina yo'l qoladi. Samad aytgan taklifga rozi bo'laman-u, o'zingga tavakkal qilaman. Mabodo kun kelib achinsang, rahmimni yersan, bo'lmasa, bundan-da battar kunlarga solarsan…»
— Roziman, — dedi Mehmonali nihoyat boshini ko'tarib. — Ammo hammasini oldindan bilishim kerak. Qancha to'lashidan tortib, qancha muddatda turmadan chiqib ketishimgacha bilishim shart. O'sha odam va'da berishi lozim. Bu… O'zingiz tushunasiz… Hazilakam gapmas bu.
— Haqsan, Mehmon uka, — dedi Samad Mehmonalining ko'zlariga tik boqib. — Hammasini sen xohlaganday hal qilamiz. Rozilik bildirib, juda to'g'ri yo'l tutding. Bir-ikki so'mli bo'p qolasan bahonada. Qani, ketdik unda! Dam olamiz! Nasib bo'lsa, ertaga ertalab Qo'ysin boyvachchanikiga boramiz…
* * *

Haqiqatan, ertasi kuni Samad Mehmonalini mashinasiga o'tqazib, aytilgan manzilga olib bordi. Ularga faqat Muhsin hamrohlik qiladigan bo'ldi. Mehmonali tushundiki, Muhsin deganlari juda ayyor va hushyor yigit ekan. Balki shuning uchun ham Samadning eng yaqin shotirlaridan biriga aylangan. Samad Muhsinning ishtirokisiz hech bir ishga qo'l urmaskan.
Ammo hashamatli hovli ro'parasiga yetib kelishgach, Muhsin mashinada qoladigan bo'ldi.
Darvoza qarshisida esa, boyvachcha bo'lsa kerak, yonida to'rt chog'li barvasta erkaklar bilan qo'l qovushtirgancha turardi. Samad boyvachcha va yonidagilar bilan sovuqqina ko'rishdi-da, ichkariga yo'l oldi. Mehmonali ham Samad yetagida hovliga kirdi.
Umrida bunday uyni ko'rmagandi.
Hashamatni ko'rib tosh qotdi. Uy egasi Qo'ysin boyvachchaning esa juda dimog'dor, qo'rs, sovuqqon va badjahlligi shundoq yuzidan sezilib turardi.
Mehmonlarni pildiragancha mehmonxonaga boshlab kirdi-da, bezatilgan uzun stol qarshisiga o'tirishni so'radi
— Ukajonim, xush kepsiz, — dedi yuzlarga fotiha tortilgach, Samadga muloyim ohangda. — Bir og'iz qo'ng'iroq qilib buyursangiz, mashina yuborardim-ku! Ja noqulay ahvolga solingiz-da odamni!..
— Hechqisi yo'q, — dedi Samad qarshisidagi boyvachchaga sovuq boqib. — Atayin o'zim xabar bermay keldim. Bir mehmondorchiligingni ko'rib qo'yay dedim.
— Juda to'g'ri qipsiz, — yaltoqlandi boyvachcha. — Biz xizmatda! Iloyim umringiz uzun, martabangiz bundanam ulug' bo'lsin, ukajon!.. Aytgancha… Qani, dasturxonga qaranglar, ukajon!..
— Biz mehmonga kelmadik senikiga, — gapni kesdi Samad. — Mana bu yigit bizning ukaxonlardan. Ishonchli, gapi keskir, tegirmonga tushsa tirik chiqadi. Hov o'sha aytgan gaping bo'yicha opkeldim.
— Voy, shunaqami? — boyvachcha dast o'rnidan turdi-da, artistlarcha Mehmonaliga yuzlanib ta'zim bajo ayladi. Shu asnoda ko'zlarida yosh g'iltilladi. — Samadjon uka, oltin boshingiz omon bo'lsin! Bechora Jahongirim…
— Vey, boyvachcha, o'zingni qo'lga olsang-chi yig'loqi qizlarga o'xshab ko'zyosh qilavermay. Undan ko'ra, gapning po'stkallasini ayt. Qancha berasan, qachon bu ukaxonni chiqarib olasan, turmadagilar, prokuratura, politsiya bilan qanday kelishgansan… Shularni bilishimiz kerak. Xudo ko'rsatmasin, mening yuzim shuvut bo'lsa, bilasan seni nima kutishini! Yo bilmaysanmi?
— Bilaman, — dedi yer chizib boyvachcha. — Sizni bilmay o'libmanmi?!. Endi… Ha, allaqachon uyoqdagilarminan ishni pishitib qo'yganman. Rozi-rizolik, oldi-berdilar joyida. Faqat bu ukamizni oborsak, o'g'limning ayblarini bo'yniga olsa… bo'ldi…
— Qancha