Tasodifiy hikoya: Tuzoq 5 (kamolov)
— Эшик темирдан-ку, глазокдан секин қарайман, агар ўша бойвачча бўлса, уйда ҳеч ким йўқдай жим утира...davomi

qo'lga olgach, vokzaldan chiqib, o'ngga yurdi. Xuddi o'sha yerda Mehmonalini politsiya mashinasida kutib turishardi. U so'nggi bor osmon-u falakka tikildi, toza havodan qayta-qayta simirdi. Ko'ngli esa baribir alg'ov-dalg'ov edi. Umrida politsiyachilar bilan ish olishmagan, turma deganlarining yaqiniga bormagani uchunmi, qalbining bir chetini vahimaga o'xshash nimadir kemirib o'tar, ammo shu zahoti miyasi katta va ko'kimtir pullarni yodiga solib, yoqimsiz tuyg'uni nari haydardi.
Ha, ana, bir-birini barvastalikda quvib o'tishga tayyor to'rt politsiyachi mashina yonida tek turgancha Mehmonali yaqin kelishini kutayotgan ekan. Yaqinlashishi bilan ulardan biri bir qadam oldinga tashladi-da, harbiylarcha salomlashdi.
— Politsiya katta leytenanti Morozov! Adashmasak, siz o'sha Mehmonalisiz, shundaymi?
— H-ha, — dedi negadir tutilib Mehmonali. — Xuddi o'sha!
Javob qaytargani hamono orqaroqda turgan uch politsiyachi baravar kelib ikki qo'liga chang soldi. Katta leytenant shosha-pisha Mehmonalining qo'llarini kishanladi.
Mashinaga chiqib o'tirishgach, haydovchiga buyurdi:
— Bo'limga hayda!
Mashina taxminan yarim soatcha yo'l bosib, nihoyat ichki ishlar bo'limiga yetib bordi. Darvoza ochilgach, hovlidan o'tdi-da, eng chetdagi eshik ro'parasida to'xtadi.
«Shu shekilli qamoqxonasi, — ko'nglidan o'tkazdi Mehmonali. — Hozir shu yerga opkirishadi-yu, tamom, qaytib yorug' dunyoni ko'rsatmasliklari aniq. O'lib ketmaydimi. Bir yil chidab bersa, niyatiga yetadi. Boyib ketadi. Yegani oldida, yemagani ketida bo'ladi. Mo''tabardaqalarning o'zi yugurib kelib bo'yniga osiladi…»
— Chapga yur, — buyurdi orqada kelayotgan politsiyachilardan biri. — Juda yaxshi. Endi zinadan pastga yur!
Shundagina bildiki, kameralar yerto'lada ekan. Hayron bo'ldi. Kinolarda ko'rgani yerto'lada emasdi-ku! Yo har yerda turlicha bo'larkanmi qamoqxonalar?..
Uni yerto'ladagi uzun yo'lak orqali oxirgi eshikka olib borishdi.
Politsiyachilarga ichki ishlar bo'limi navbatchilaridan biri hamrohlik qilayotgandi. Epchillik bilan borib kamera eshigini ochdi.
Kirishdi. Shu yerda qo'lidagi kishanni yechib olishdi.
Kamerada uzun bo'yli, ingichka mo'ylab qo'ygan, qaytarma lab bir o'zbek yigiti o'tirgan ekan. Mehmonali kirgani hamono ildam yurib uning qarshisida to'xtadi.
— Demak, dadam seni yollabdi-da, hamshahar, — dedi u Mehmonaliga boshdan oyoq razm solib. — Juda yaxshi qipsan rozi bo'lib. Bir nimali bo'p qolasan. Lekin turmaga borganingdan keyin aristonlar bilan do'st tutinishga harakat qil. Osmondan kelma, burningni ko'tarma!
Mehmonali bildiki, bu Qo'ysinboyning o'sha qaysar va battol o'g'li. Otasi shu arzandasi uchun besh yuz ming dollardan kechib o'tiribdi.
Negadir yigitga qarab turib g'ijini keldi. Azaldan boyvachchalarning arzandalarini jini suymasdi. Shu tobda o'sha jinlari qo'zg'olon qila boshladi. Nimadir qilib bu yigitning qitig'iga tekkisi kelib ketdi.
— O'rgatishga yoshlik qilasan hali, — dedi chirt etib polga tupurib. — Undan ko'ra ishtoningni shilta qilmay yashashni o'rgan!
— Nima? — hech qachon bu taxlit haqoratli so'z eshitmagan ekanmi, boyvachchaning o'g'li ikki qo'lini baravar yuqoriga ko'tarib Mehmonalini urishga chog'landi. Lekin narida politsiyachilar turgani esiga tushib, shosha-pisha bir qadam ortga tislandi.
Nimadir demoqchi bo'lib lablarini qiyshaytirib, tishlari g'ijirladi. Biroq indamadi. Bosh chayqay-chayqay, tashqariga yo'l oldi.

* * *

Qora qismatning kirdikorlari ko'p va xo'b bo'ladi. U bandasiga bir yopishdimi, ajralishga sira shoshilmaydi. Odamzodni o'zining turli jirkanch va zulmatdangina iborat ko'chalariga itqitib tashlayveradi. Jon achchig'ida yuqoridan pastga qulagan, qulash tufayli joni uzilgudek darajaga yetgan odam qora qismatning ixtiyoriga qarshi hech bir harakat sodir eta olmaydi. Rostakam qulga aylanadi.
Mehmonali ham o'z qismatining quliga aylanib bo'lganini endi-endi chuqurroq idrok eta boshlagandi. Ayniqsa, kamera ichkarisida hukm sura boshlagan xunuk sukunat uni xayolning turli ko'chalariga sudraklab ketardi. Badbo'y hidni dimog'ida tuygani sayin ko'ngli behuzurlanib, o'z qismatiga la'natlar o'qirdi…
Shu taxlit ikki kunni o'tkazdi. Yerto'laga soqchilar bir kunda faqat ikki marotaba tushardi. Unda ham ovqat olib kirishardi. Beriladigan ovqat esa bir bo'lak qora non-u, ichida bir nechta kuyindi piyoz bo'laklari suzib yurgan sho'rvadangina iborat edi. Nima ham qila olardi. Bu yerlar bo'lak shahar, musofir yurt. O'zining yurtida, kindik qoni to'kilgan qishlog'ida topilmagan mehribonlar bu yurtlarda topilishi amri mahol.
«Hechqisi yo'q, — ko'nglidan o'tkazdi Mehmonali tishni tishga bosib. — Qay kunlarni ko'rmadim. Go'dak murdasini mana shu qo'llarim bilan quchoqlab yerga ko'mdim, qancha kaltaklar yedim, erkak bo'la turib fohishani nikohimga oldim, quchog'imga solib yotdim. O'zimcha maqtandim, g'ururlandim. Xursandligimdan terimga sig'may qoldim. Oqibati-chi?.. Yo'q, noshukrlik qilmasligim kerak. Xudoyim rahm qildi-ku! Samadga ro'baro' etdi-ku! Qo'ysinboy katta pul berdi-ku! Qiyinchiliklarga atigi bir yilgina chidasam bas, ana undan keyin mendan badavlati bo'lmaydi. Yeganim oldimda, yemaganim ortimda bo'ladi…»

* * *

Mehmonali kelguncha hamma hujjatlarni taxt qilib qo'yishgan ekanmi, ertasi kuni tushdan keyin soqchilar uni tashqariga sudraklashdi. Tayinlashgandi. Endi SIZO ga olib borishadi. U yerda o'tirib sud hukmini kutadi. Ammo koloniyaga ketmaydi. Qo'ysinboy aka SIZO dagilar bilan kelishib qo'ygan ekan. Mehmonali bir yilni turmaning o'zida o'tkazarkan. Ammo bu yerdagi shart-sharoit, muhit juda yomonligini ham shipshitishgan. Turmadagi aristonlarni soqchi-yu, nazoratchilardan tashqari «qonundagi o'g'ri» va uning gumashtalari kuzatuvga olgan. Bu chirkin muhitdagi hayotini xuddi o'shalar belgilashadi, so'nggi qarorni o'g'riboshining o'zi chiqaradi. Ammo Mehmonali zarracha cho'chimasdi. Bilardi. Unga qo'yilgan ayb aristonlar olamida cheksiz hurmatga sazovor etishi tayin. Negaki, hech bir ariston mentni yoqlamaydi. Ularga yaltoqlangan, kameraning gapini yetkazgan mahbus siquvga olinadi, kerak bo'lsa, o'ldirib yuboriladi. Turma qonunlari shuni taqozo etarkan…
Mehmonali o'tirgan mashina qandaydir keng tavaqali darvozadan ichkariga o'tib yana picha yurdi. Goh o'ngga, goh chapga burildi. Tashqarida allakimlarning baqir-chaqirlari qulog'iga chalindi. Nihoyat mashina to'xtagach, soqchilardan biri eshikni ochdi. Uning yonida bir it yetaklagan, barvasta askar, orqaroqda yana bir askar qo'lidagi avtomatni Mehmonali tarafga to'g'rilagan ko'yi qotib turardi.
— Chiq ivirsilanmay tez, — buyurdi soqchi baland ovozda. — Qo'llarni orqaga qil!
Mehmonali pastga tushgani hamono askar yetaklab olgan ovcharka bezovta hurib u tomon intila boshladi.
«Itiyam o'zidan battar bu g'alamislarning, — ko'nglidan o'tkazdi Mehmonali soqchilar ta'qibida ro'paradagi bino tomon ketib borarkan. — Aristonni taniydimi bu mahluqlar ham? Tushishim bilan akillashni boshladi — ya! Suyakka tiqilib o'lgur!..»
Buyoqdagi manzara xuddi detektiv filmlardagidek kechdi. Navbatchilik qismiga