Tasodifiy hikoya: Bezovta rux
ILTIMOS XIKOYANI CHIQARINGLAR Момомнинг айтишича, бу воқеа ўтган асрнинг 80-йиллари кузида, олис ...davomi

очди.
– Ойи, анави гўдакнинг исми Ёраҳмад экан, қизиқ-а?
– Кўнглим сезиб турибди, қизим. Бу отангнинг уйга қайтишидан бир нишона бўлса керак. Илоҳим, сениям бахтинг очилсин. Шулардай фарзандлар кўриш насиб этсин.
Жамшид кулиб қаради. Кўзлар тўқнашди. Гўдагини аллалаётган Барно мамнун ҳолда бошини Бекзоднинг елкасига қўйди. Улар бағоят бахтиёр эдилар.
ЭРБЕК, ФАРИДА, НИЗОМХЎЖА, САИДВАФО ВА БОШҚАЛАР

Эрбек бир неча ҳамюртлари қатори Москва яқинидаги Чехов шаҳрида бир вақтлар собиқ Иттифоқ аҳамиятига молик бўлган улкан полиграфия комбинатида қонуний меҳнат шартномаси асосида ишларди. Ишлари ёмонмас, уни қониқтирар, бу ерда у матбаачилик саноатининг энг сўнгги технологиялари асосида китоб ва журналлар ишлаб чиқариш жараёни келувчи бетўхтов линиялар жойлашган бўлинмалардан бирида электр карада юк ташувчи эди. Ишлари сменали, комбинат барча маиший шароитлари бўлган ётоқхонадан жой ҳам берган, фақат овқатни ўзлари навбатма-навбат тайёрлашарди. Ҳарбий аскарлар фойдаланадиган чоғроқ осма қозонча ҳам топишди. Уни газга мослаб, баъзан ўзбекча палов ҳам дамлайдиган бўлишди. Палов улар учун ватанни эслатувчи таом эди. Тушликни бўлса комбинат ичидаги ишчилар ошхонасида қилишарди. У ерда ҳар доимгидек оддий европача таомлар...
Бир куни қизиқ воқеа содир бўлди. Ошхона таомномасини қарашса, "ўзбекча палов" деб ёзиб қўйишибди. Қувонганларидан чапак чалиб юборишди.
– Хайрият, – деди Эрбекнинг Баҳром исмли дўсти. – Икки ҳиссадан еймиз.
– Йўқ, уч ҳиссадан. Қаранглар, нархи ҳам унчалик қиммат эмас, – деди Эрбек.
– Ишқилиб, саримсоқ, зира солишганмикан-а? – ажабланиб сўради Эркин исмли йигит ютиниб қўяркан.
– Солишади-да, бўлмаса палов бўлармиди?
– Девзирамикин, ё "Авангард"микин?
– Фарқи нима? Муҳими, Россиянинг бир четида беш минг киши ишлайдиган корхонада ўзбекча палов тайёрлашибди. Шунинг ўзи катта гап.
– Бош ошпази ўзимиздан бўлса керак-да?
– Шунақага ўхшайди.
– Бир тўйиб ош ер эканмиз-да!
– Ҳой Эркин, сен бор, яхши жойни танлаб, чой-пой олиб тур! Аччиқ қилиб дамлат, хўпми?!
Эркин янги келганлардан эди. Йигитлар бир-бирларини қора қилиб комбинат маъмурияти билан келишиб, қишлоқдаги дўстлари, яқинларини шу ерга ишга чақириб олаётгандилар.
Йигитлар кассадан патта олишди, сўнгра уни одатдагидек ошпазларга узатишди. Эрбек не кўз билан кўрсинки, қайнатилган оппоқ гуруч устига қовуриб пиширилган тўғрам-тўғрам гўштни солиб, устига селидан қуйиб, ёнига бир бўлак бодринг, бир бўлак помидор қўйиб, жилмайганча узатаверди. Тўрт йигитга ўн икки ликобча гуручли бўтқа солиниб, стол усти тўлиб кетди. Эрбекнинг ҳафсаласи пир бўлди. Бир ликобчани аранг еди. Аламидан чой ичмоқчи бўлди. Аммо чой шунақа аччиқ эдики, афти буришиб кетди. Бу пайтда бир ишчи "Где наш чайный сироп?!" дея қичқира бошлади. Чойни стаканларга бўлиб қўя қолишди. Тўрт кишининг шунча овқат ейишаётганини ва тахминан юз кишига етадиган чой сиропини бамайлихотир ичиб ўтиришганига кўзи тушган теварак-атрофдаги ишчилар "Смотрика-а, какие обжоры, они же умрут", дея бир-бирига ажабланиб қараб қўйишарди.
Эрбек ниҳоят чидай олмайди. Пули куйган қирғиз қалампирни чайнабди дегандек жимгина ўтириб, чапиллатиб бамайлихотир гуручли бўтқани тушираётган дўстларига қараб жаҳл билан ўшқириб берди:
– Мана сенларга ўзбекча палов! Буларнинг уялмай ейишларини...
– Нимаям қилардик, – деди Баҳром.
– Ахир, булар устимиздан кулишяпти-ку.
Эрбек столларни артиб юрган аёлдан "шефповар"нинг қаердалигини сўради.
– Туринглар, кетдик!
– Қаёққа?!
– Паловнинг қанақа бўлишини тушунтириб қўямиз буларга, – деди Эрбек жиддий ва ҳали қўл тегилмаган иккита ликобдаги таомни кўтариб олди. Јурурининг "исён кўтараётгани" унинг жиддий юз-кўзларидан сезилиб турарди.
Бош ошпаз Анатолий Аркадьевич комбинат Бош директор ўринбосари Борис Андреевич билан бирга овқатланиб ўтиришарди. Қизиғи шундаки, улар ҳам янги таом – "ўзбекча палов"дан баҳам кўришмоқда эди. Ўзбек йигитларнинг мана шу таомни кўтариб тўсатдан кириб келишлари уларни бир оз довдиратиб қўйди.
– Келинглар, йигитлар, тинчликми? – сўради бош ошпаз шоша-пиша.
– Биз ҳақиқий ўзбекча палов емоқчи эдик. Бу русча гуручли бўтқа бўпти, – деди Эрбек ва стол устига қўлидагиларни қўйди.
– Нима гап? – сўради Борис Андреевич.
– Ёрдамчим таомномага бир оз ўзгартириш киритайлик. Бу ерда осиёлик эмигрант ишчилар кўпайиб қолди, хурсанд бўлишади, деб айтганди.
– Яхши-ку. Унда нима муаммо?
Бош ошпаз ҳам Эрбекка ана шу саволни бермоқчи эди.
– Ўхшамабди-ку, – деди йигит қатъий равишда.
– Унда ўзингизлар ўхшатиб, кўрсатиб беринглар, – деди Борис Андреевич кулиб.
Эрбек шерикларига маъноли қараб олди. Улар ҳам қарши эмасликларини маълум қилгандек жилмайиб қўйишди.
– Қачон? Қаерда? – сўради Баҳром.
Бош ошпаз бир оз тараддудланиб қолди ва тез жавоб берди.
– Ш-шу бугун, шу ерда, – деди у маъмурият вакили олдидаги ноқулайликдан чиқиб кетишга интилиб.
– Хўш, йигитлар, тайёрлаб кўрсатасизларми?
– Албатта, масаллиқлар бўлса, бас.
– Бўлмаса, масаллиқларнинг рўйхатини беринглар.
– Неча кишига тайёрлаймиз?
Борис Андреевич бир оз ўйланиб олди:
– Хўш, маъмуриятдан, кейин ошпазлар, ўзларингиз. Хуллас, йигирма-йигирма беш нафар киши бўлади, – деди Борис Андреевич ва ўрнидан қўзғалди. – Бўпти, Анатолий Аркадьевич, бу ёғини ўзингиз ташкиллаштиринг. Йигитлар хафа бўлган кўринади. Бундан буён таомнинг рецептини аввал яхши ўрганиб, кейин "таомнома"га киритинглар.
– Хўп бўлади... Узр, Борис Андреевич.
– Узрингизни манави йигитларга айтинг. Агар мен бўлмаганимда улар сизнинг гўштингизни ошларига босишган бўларди, – деди у жилмайиб.
– Тушликни охиригача қилмадингиз-ку.
– Бир йўла кечки пайт ҳақиқий ўзбекча палов емоқчиман. Айтиб қўяй, Бош директор ҳам, касаба уюшмаси раиси ҳам шу ерда бўлишади. Хўп, йигитлар, хафа бўлмайсизлар, бу киши бир гал кавказча кабоб қиламан деб ҳам қовун туширганди, – деди у ва самимий кулиб хайрлашди-да, чиқиб кетди.

* * *


Ўша куни Эрбек ва Баҳодир иккисининг электр қозонда тўрт кило гуручни дамлагунича она сутлари оғзига келди. Чунки тўртбурчак электр қозонида кўнгилдагидек палов пишириш қийин эди. Палов юмшоқ ва оппоқ шавлага ўхшаш бўлибди. Бу ҳол Эрбекнинг кўнглини хижил қилди. У ҳақиқий ўзбекча палов қандай бўлишини кўрсатиб қўйишни жуда-жуда истарди. Аммо меҳмонларга электр қозонда пишган таом ҳам маъқул келди. Улар жуда мақтаб ейишди. Аммо касаба уюшмаси раиси Гоуфман Ильич деган киши "Бу ҳам ҳақиқий паловга ўхшагани йўқ. Уни ўчоқда, ўтин оловида тайёрлашади. Мен ҳарбий хизматни Тошкентда ўтаганман. Баъзан якшанба кунлари ўзбек йигитлари тайёрлашарди, мазаси жуда ҳам бошқача бўларди. Бу ўшандай палов бўлмапти", – деб қолди.
– Тўғри, – деди Эрбек, – Бу ерда ош тайёрлаш технологияси бузилди. Ўтин, ўчоқ... қозон ҳам ўхшамади. Кейин масаллиқ ҳам талабга жавоб бермайди.
– Сен ҳақ бўлсанг, буни исботла. Ана, меҳнат таътили олу керакли нарсаларингни келтир, – деб қолди тўсатдан Борис Андреевич.
– Хизмат сафарига бориб кела қолсин. Фақат қовун ҳам олиб келасан, хўпми? – деди кулиб Гоуфман Ильич.
Хуллас, ҳақиқий ўзбекча палов ейишга аҳд қилган комбинат маъмурияти Эрбекка меҳнат таътили